KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI 3. KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI A. Osmanlı Toplum Yapısı Osmanlılarda da halk yönetenler ve yönetilenler olmak üzere 2 gruptu.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI a-Yönetenler (Askeriler): Yönetenler 4 ana gruptan oluşurdu. 1-Saray halkı; Topkapı sarayında yaşayan Enderun içoğlanları-Şehzadeler-padişah ve hanımları) 2- Seyfiye; Yönetimde bulunan asker kökenli devlet adamları ve askerleri kapsar. Seyfiye: ehl-ı örf veya ümera olarak da isimlendirilmiştir.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI 3- İlmiye; Din, Eğitim ve adalet işlerinden sorumlu grup olup şeyhülislam, kazasker, kadılar, müftüler, müderrisler, imamlar ve medrese öğrencileri bu grupta yer alırlar. Ayrıca imam, müezzin gibi din görevlileri, tarikat şeyhleri ve Hz. Peygamber'in soyundan gelen seyyid ve şerifler de ilmiyeye dahildi.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI İlmiye mensuplarının büyük çoğunluğu Türk asıllıdır. Eğitimle ilgili ilmiye mensupları ücretlerini, hazineden veya vakıftan nakit olarak alırlardı. Kadılar ise devletten maaş almazlar, gördükleri dava ve yaptıkları işlemlerden aldıkları harçlarla geçimlerini sağlarlardı.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI İlmiyenin bir diğer üyesi de kazaskerlerdi. Divan'da büyük davalara bakarlar, kadı ve müderrisleri tayin ederlerdi. İlmiye teşkilatının başı Şeyhülislâm'dır. Din işleri, vakıflar, eğitim ve kültür müesseseleri, mahkemeler Şeyhülislâm'ın kontrol ve denetimindedir. Şeyhülislâm'ın en önemli görevi fetva vermekti.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI 4- Kalemiye: Devlet dairelerinde çalışan memur ve bürokratları kapsar. Defterdar, Nişancı, Reisülküttab, kâtipler bu gruba girer. Nişancı, tımar sistemini uygulayan organizasyonun başında bulunuyordu. Ayrıca Divan yazışmaları başta olmak üzere devlet merkezindeki bütün resmi işlemleri emrindeki katiplerle yürütüyordu. Defterdarlar da maliye ile ilgili olarak aynı işleri yapıyorlardı. Reisülküttablar ise, özellikle XVII. Yüzyıldan itibaren devletin dış işleriyle ilgileniyorlardı.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI b- Yönetilenler (Reaya) ise: Kısaca her din ve milletten oluşan halk kesimidir. Reaya olarak isimlendirilir. XIX. yüzyıldan sonra reaya, daha çok Müslüman olmayanlar için kullanılırdı. Reaya ile askeri sınıfın farkı, reayanın vergi ödemesi, askerilerin ise vergi vermemesiydi.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI Yönetilenler dini yönden de üçe ayrılmıştı: Müslümanlar: Müslümanlar yönetici olurlar, askerlik yaparlar ve Öşür verirlerdi. Müslümanlar genellikle, tarım ve sanatla uğraşırlardı. Hıristiyanlar ve Museviler: Hıristiyan ve Museviler askerlik yapmazlar, buna karşılık "Cizye" denilen vergiyi verirlerdi. Cizye yetişkin ve sağlıklı erkeklerden alınırdı. Genellikle ticaret ve tarımla uğraşıyorlardı. Islahat Fermanı ile devlet memuru olma hakkını elde ettiler.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI B. Sosyal Hareketlilik Osmanlı toplumunda Sosyal Hareketlilik 2 şekilde olur. a. Yatay Hareketlilik b. Dikey Hareketlilik

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI a. Yatay Hareketlilik: Ülke sınırları içinde insanların bir bölgeden başka bir bölgeye, köyden şehre göç ederek yerleşmesi olayına “yatay hareketlilik” denir. (GÖÇ) Bu hareketlerden bir kısmı kendiliğinden gerçekleştiği gibi bir kısmı da devletin imar ve iskan politikasının uygulanması sonunda gerçekleşmiştir.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI Kuruluş ve yükselme dönemlerinde yatay hareketlilik: Bu dönemlerde yatay hareketlilik FETHEDİLEN yerlere doğru yerleşme şeklinde görülür. Osmanlı Devleti bu dönemde Balkanlar'daki Türk nüfusunu artırmak için yatay hareketliliği teşvik edici uygulamalar yapmıştır.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI Bu TEŞVİK UYGULAMALARI şunlardır: 1- Bataklık yada ıssız yerlere vakıflar kurmak yoluyla buraların ekonomik hayatını canlandırmış, insanların buraya yerleşmesini özendirmiştir. 2- Fethedilen yerlere yerleşeceklere bir takım vergi kolaylıkları sağlanmıştır.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI Osmanlı Devletinde Duraklama Devri Sonrası Yatay Hareketlilik: 1- Bu dönemlerde kaybedilen yerlerdeki Türk ve Müslüman halk iç kesimlere göç etmek zorunda kalmıştır. 2- Nüfus artışı, ekonomik güçlükler ve eşkıyalık hareketleri gibi nedenlerle kırsal kesimdeki halk büyük kentlere göç etmiştir.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI b. Dikey Hareketlilik Bir sınıftan başka bir sınıfa geçmek veya bulunduğu sınıf içinde daha yüksek mevkilere gelmeye "Dikey hareketlilik" denir. Ortaçağ Avrupa'sının sınıflı toplumlarında ve Hindistan'daki "Kast“ teşkilatının katı sınıfsal yapısında dikey hareketlilik yoktur. Çünkü buralardaki sınıflar kan bağına dayanmaktadır.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI Örneğin; Baron, Dük, Kont, Lord olabilmenin şartı bu kimselerin soyundan gelmektir. Osmanlı Devletinde "kan bağına" dayanan sınıfsal bir yapı olmadığından dikey hareketlilik yoğun bir şekilde görülür. REAYA dediğimiz yönetilenlerden bir kişinin, yönetenlerden saydığımız Seyfiye, İlmiye yada Kalemiye’ye geçmesi mümkündür. (padişah olmak hariç)

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI Bunun için başlıca iki şart vardı: 1- Müslüman olmak, 2- Eğitim öğretim görmek. Reaya içindeki Müslüman olmayanların da DEVŞİRME SİSTEMİ yoluyla Müslümanlaştığını ve kapıkulu sistemi içinde eğitimlerini tamamlayarak devletin önemli kadrolarında görev aldıklarını görüyoruz.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI C. Millet Sistemi Osmanlı da Millet sistemi adı verilen Din sistemi vardı. Buna göre Osmanlı toplumu Müslümanlar ve Gayr-ı Müslimler olarak ikiye ayrılmıştır. Müslümanlar: Türkler, Araplar, Farslar, Berberiler, Arnavutlar, Boşnaklar ve Kafkas halklarıdır.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI Gayr-ı Müslimler: Hıristiyan ve Yahudilerden oluşmaktaydı. Hıristiyan Gayr-ı Müslimler arasında ise; en kalabalık olanlar Ortodokslar olup İstanbul Fener Rum patrikhanesine bağlıydılar.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI Ortodokslar: Rumlar, Ruslar, Sırplar, Bulgarlar, Makedonlar, Lehler ve Karadağlılardı. Ayrıca Gregoriyen Ermeniler ise ayrı bir mezhep olarak görülürdü. 1492 den sonra Yahudi nüfusu Osmanlı da artmıştır.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI D. Osmanlı Ailesi Osmanlı ailesinde ise dini nikâhı Kadılar kıyar, çok eşli bir aile yapısı vardır. Önemli kişilerin birçoğunun haremleri bulunup, konaklarda otururlardı. Evler; Avlu, Selamlık ve Harem olmak üzere üç kısımdan teşkil edilirdi. Hizmetkârlar, dadılar vs. vardır. Osmanlı toplumunda az da olsa köleye rastlanır. Evlilikte mehir adı verilen başlık parası vardır.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI E. Toplumsal Yaşantı ve Sosyal Yardımlaşma Osmanlı toplumunda Ahi Loncaları ve Vakıfların yeri büyüktür. Muhtaçlara yardım için birçok vakıf açılmıştır. Diyebiliriz ki dünya da en çok vakıf kuran toplum Osmanlı toplumudur.

3- KLASİK DÖNEM OSMANLI TOPLUM YAPISI Osmanlılarda tatil günü Cuma idi. Şehirlerde esnaf, Tüccar ve memur-askerler yaşardı. Köylerde tarım, göçebelerde ise hayvancılık yapılırdı. Sarayda yaşayan insanlar Birun, Enderun ve Harem bölümlerinde yaşam sürerdi. Haremde kadınlara müzik, resim, din ve edebiyat gibi dersler verilirdi.