TREMATODLAR
Genel özellikler Vücutları yaprak şeklinde ve tek parçadan oluşmuştur. Sindirim sistemlerinde anüs yoktur, ağız hem ağız hem de anüs görevi görür. Yapışma organı olarak bir veya birden fazla çekmen bulunur. Schistosoma’lar hariç hepsi hermafrodittir. Yumurtaları kapaklıdır, embriyo kirpiklidir. Yaşam döngülerinde bir veya daha fazla ara konak bulunur. Birinci ara konak daima yumuşakçalardır.
Genel özellikler İnsan vücudunda çoğunlukla erişkin dönemleri bulunur. Karaciğer, safra yolları, akciğer ve dolaşım sisteminde yerleşirler. Vücut yüzeyleri tegüment denilen bir kütikülle kaplıdır. Sinir, sindirim, boşaltım ve üreme sistemleri vardır. Evrimlerinde yumurta- miracidium- sporokist- redi- serkarya- (metaserkarya)- Erişkin dönemleri vardır
Karaciğer-safra yollarına yerleşenler Fasciola hepatica Dicrocoelium dendriticum Clonorchis sinensis Opisthorchis felineus Akciğere yerleşenler Paragonimus westermani Dolaşım sistemi-Kan yerleşimli olanlar Schistosoma spp İnce bağırsak yerleşimliler Fasciolopsis buski Heterophyes heterophyes Metagonimus yokogawai Echinostoma spp
SCHİSTOSOMA’LAR
Diğer trematodlardan farkları 1. Erkek ve dişi bireyler ayrılmıştır 2. Sindirim kanalı arka uçta birleşir 3. Yumurtaları kapaksızdır. 4. Evrimlerinde bir ara konak vardır.
TARİHÇE Schistosomiosis, çok eski dönemlerden beri bilinen ve de Sıtma’dan daha büyük ekonomik kayıplar verebilen bir hastalıktır. İnsan vücudunda 20-25 yıl gibi uzunca bir süre yaşayabilmektedir. 1910 yılında Mısır da bir mumyanın böbreğinde rastlanmıştır. Çinde yapılan kazılarda da 2000 yıllık cesetlerde Schistosoma yumurtalarına rastlanmıştır. 1851 yılında Alman Patolog Theodor Bilharz karaciğer portal venlerinde ve idrar kesesinde erişkin Schistosoma’lar bulmuş, daha sonra bu yumurtaların hematüriye neden olduğu ileri sürülmüştür.
MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ Erkek dişiden büyük ve enlidir. Ağız hem besin alma hem de anüs görevi görür. Ağız ve karın olmak üzere iki çekmenleri vardır. Sindirim sistemleri ağız ile başlar, farinks ve özofagus ile devam eder, bağırsak önce iki kola ayrılır sonra tekrar birleşir ve tek bir kör kol olarak sonlanır. ERKEK: 10-15 mm uzunluğunda, 1mm enindedir. Görünümü yuvarlaktır. Tegümentleri üzerinde çıkıntılar vardır Karın bölgesinde CANALIS GYNOCOPHORUS adı verilen, dişilerin yerleştiği bir kanal bulunur. Testislerin sayısı türlere göre değişir. DİŞİ:16-20 mm boyunda, 0.25-0.30mm enindedir. Vücutları silindiriktir. Tegümentleri düzdür.
ETKENLER Schistosoma haemotobium (Afrika, Ortadoğu, Doğu Akdeniz ) Schistosma mansoni ( Afrika’da 52 ülke, Doğu Akdeniz, Güney Amerika) Schistosoma japonicum (Japonya, Çin, Tayvan,Filipinler Schistosoma intercalatum (Batı ve Orta Afrika) Schistosoma mekongi (Güney Doğu Asya’da Mekong nehri kenarlarında)
S. haematobium:Üro-genital schistosomosis (Mesane ve mezenter venleri) S. mansoni: İntestinal schistosomosis (Alt mezenter ve kolon venleri) S. japonicum: Arterio-venöz schistosomosis (Üst mezenter venleri ve AC arterleri) S. intercalatum: Rektal schistosomosis (Alt mezenter ve kolon venleri) S. mekongi: Venöz schistosomosis (Mezenter venleri)
YAŞAM DÖNGÜSÜ Yumurta, Miracidium, Sporokist, Cercaria, Schistosomül, Erişkin ARA KONAKLARI Schistosoma haemotobium: Bulinus Schistosma mansoni: Biomphalaria Schistosoma japonicum: Oncomelania Schistosoma intercalatum: Physopsis Schistosoma mekongi: Lithoglyphosis aperata
SCHISTOSOMA HAEMOTOBİUM yapı SCHISTOSOMA HAEMOTOBİUM ERKEK: 10-15mm boyunda, 0.8-1mm enindedir. Tegümentleri küçük kabartılarla kaplıdır Testis sayısı 4-5’dir. Çekum kısadır. DİŞİ: 16-20mm boyunda, 0,25mm enindedir. Uterusta 20-30 adet olgun yumurta bulunur. YUMURTA: 83-187 m boyunda 40-70 m genişliğindedir. Kutuplarından birinde bir diken bulunmaktadır. İnsan vücudunda üretral kanallar çevresinde bulunmaktadır.
ERKEK: 6- 12mm boyunda 2mm enindedir. SCHISTOSOMA MANSONI ERKEK: 6- 12mm boyunda 2mm enindedir. Tegümentleri iri kabartılarla kaplıdır. Testis sayıları 8’dir. Çekum uzundur. DİŞİ: 7-17 mm boyunda, 1 mm enindedir. Uterusunda bir olgun yumurta bulunmaktadır. YUMURTA: 112-170m uzunluğunda, 60-70 m enindedir. Lateralinde tipik bir diken bulunur.
SCHISTOSOMA JAPONICUM ERKEK: 9- 12mm boyunda 0.5-1mm enindedir. Tegümentleri düzdür. Testis sayıları 6-8’dir. Çekum kısadır. DİŞİ: 12-15 mm boyunda, 0.2-0.4 mm enindedir. Uterusunda 100 kadar olgun yumurta bulunmaktadır. YUMURTA: 70-98m uzunluğunda, 45-65 m enindedir. Lateralinde çok küçük bir çıkıntı bulunur.
SCHISTOSOMA INTERCALATUM ERKEK: 10-15mm boyunda, 08-1mm enindedir. Tegümentleri küçük kabartılarla kaplıdır Testis sayısı 3-5’dir. Çekum kısadır. DİŞİ: 20mm boyunda, 0,25mm enindedir. Uterusta 20-30 adet olgun yumurta bulunur. YUMURTA: 140-240 m boyunda 50-85 m genişliğindedir. Kutuplarından birinde bir diken bulunmaktadır. İnsan vücudunda rektum çeperinde bulunmaktadır
immunoloji Yaş, beslenme durumu, yaşam alışkanlıkları önemlidir. Her evrim dönemleri farklı antijenik yapıdadır. Erişkin şistozomların vücut yüzeylerinde konağa ait antijenler bulunur.
SCHISTOSOMOSIS PATOGENEZ VE KLİNİK(1) SERKARYALARIN NEDEN OLDUĞU BELİRTİLER Yerel allerjik dermatit, Kanamalı izler, Papüller ve kaşıntı ŞİSTOSOMÜLLERİN NEDEN OLDUĞU BELİRTİLER Eozinofili, Anemi, Periferik ödemler, Ürtiker Pnömoni, İştahsızlık, Halsizlik, Baş ve karın ağrısı Ateş, Titreme, Terleme Hepatomegali ve splenomegali ERİŞKİNLERİN NEDEN OLDUĞU BELİRTİLER Hipokrom mikrositer anemi Salgıların ve diğer metobolizma ürünlerinin neden olduğu toksik ve allerjik belirtiler
A-İVEGEN DÖNEM Halsizlik, Baş, eklem ve kas ağrıları YUMURTALARIN NEDEN OLDUĞU BELİRTİLER UROGENİTAL SCHISTOSOMOSIS PATOGENEZ VE KLİNİK (1) A-İVEGEN DÖNEM Halsizlik, Baş, eklem ve kas ağrıları Oynak veya az çok sürekli ateş Özellikle yüzde beliren ödem Sindirim bozuklukları Lenfadenopati ve hepatomegali, kilo kaybı
YUMURTALARIN NEDEN OLDUĞU BELİRTİLER UROGENİTAL SCHISTOSOMOSIS PATOGENEZ VE KLİNİK (2) B-SÜREGEN DÖNEM Hematüri, dizüri Mesane çeperinde papillomlar ve urumsu çıkıntılar Mesanede taşlar İdrar yollarında darlama ve tıkanmalar Perine bölgesinde ve peniste fistüller İkincil infeksiyonların eklenmesiyle sistit ve pyelit Erkeklerde meni kordonları prostat ve epididim tutulup körelebilir
YUMURTALARIN NEDEN OLDUĞU BELİRTİLER UROGENİTAL SCHISTOSOMOSIS PATOGENEZ VE KLİNİK (3) Kadınlarda uterus ve vaginada çatlaklar oluşur Tubaların tutulması sonucu kısırlık veya dış gebelik gelişebilir Osteoporoz ve appendisit meydana gelebilir Periton kalınlaşır Mezenter tüberkulozuna benzeyen tablo gelişebilir Solunum ve kalp yetmezliği ve cor pulmonale görülebilir KC ve dalakta lezyonlar meydana gelebilir Yumurtaların beyin ve omuriliği tutmasıyla nörolojik bulgular görülebilir. Bronkopnömoni oluşabilir ve kanlı balgam çıkarılabilir
YUMURTALARIN NEDEN OLDUĞU BELİRTİLER ARTERIO-VENÖZ SCHISTOSOMOSIS PATOGENEZ VE KLİNİK İVEGEN DÖNEM Eklem ve kas ağrıları, halsizlik, dispne, öksürük, ani yükselen ateş, titreme, terleme (KATAYAMA SENDROMU) Şiddetli karın ağrısı, ishal Eozinofili, kilo kaybı SÜREGEN DÖNEM KC ve dalak büyük, ağrılı ve serttir Kanlı mukuslu ishal Ateş, şiddetli eklem ağrıları, kilo kaybı Anemi, lökopeni, eozinofili, KC yetmezliği Siroz, karında asit toplanması, sindirim sistemi kanamaları
YUMURTALARIN NEDEN OLDUĞU BELİRTİLER İNTESTİNAL SCHISTOSOMOSIS PATOGENEZ VE KLİNİK İVEGEN DÖNEM 39- 400C ateş, terleme, titreme, baş eklem ve kas ağrıları Ürtiker, ödem, eozinofili, bronşit Karın ağrısı, kusma, ishal KC ve dalakta biraz büyüme SÜREGEN DÖNEM Kanlı mukuslu ishal KC ve dalak büyümesi, karında asit, portal hipertansiyon, siroz ve kaşeksi (BANTİ SENDROMU) Rektum prolapsusu, rektumda polipler ve hemoroid Kalınbağırsakta tümörler
This man has advanced schistosomiasis This man has advanced schistosomiasis. Note the distension of the collateral veins due to portal hypertension.
EPİDEMİYOLOJİ Dünyadaki Dağılım · WHO’nun verilerine göre dünyadaki Schistosomosis’li olgu sayısı 200 milyon, ölüm sayısının ise yılda 200 binden fazla olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye’de Dağılım WHO Türkiye’nin Güney Doğusunda Schistosoma enfeksiyonlarının görülebileceğini bildirmiştir. 1934 yılında Günalp Mardin’li bir askerde S. haematobium enfeksiyonu saptandığını bildirmiştir. 1956 yılında Gürsel ve ark. suruç suyunuda Bulinus’ların bulunduğunu ve cercaria taşıdıklarını bildirmiştir. Yine aynı araştırmacılar köylerde yaptıkları çalışmalarda %86 ve %12.5 oranlarında hastalığa rastlanıldığı ve kan işeme olguları olduğu bildirilmiştir.
SCHISTOSOMOSIS TANI DİREK TANI IFAT, ELISA, IE, KB Deri içi testi İdrarda, dışkıda ve balgamda yumurtaların aranması KC, kalın bağırsak, mesane biyopsilerinin incelenmesi SEROLOJİK TANI IFAT, ELISA, IE, KB Deri içi testi
Schistosoma mansoni female inside the gynecophoral groove of the male cross-section in liver tissue
Schistosoma japonicum ova in intestinal villi
Schistosoma ova in intestinal cross-section
SCHISTOSOMOSIS TEDAVİ NIRIDAZOLE OXAMNİQUINE METRIFONATE OLTIPRAZ PRAZIQUANTEL
SCHISTOSOMOSIS KORUNMA HASTALARIN TEDAVİSİ SULARIN İNSAN ÇIKARTILARI İLE KİRLENMESİNİN ÖNLENMESİ ARAKONAKLARLA MÜCADELE İNSANLARIN EĞİTİMİ
PARAGONIMOSIS ETKENLER: 48 kadar PARAGONİMUS türü hastalığa neden olabilmektedir P. westermani: Japonya, Tayvan, Kore, Hindistan, Tayland ve Filipinler’de P. szechuanensis ve P. tuanshanensis: Çin’de P. heterotremus: Tayland’da P. kellicoti Kuzey Amerika’da P. mexicanus: Orta Amerika’da P. africanus: Afrika’da görülmektedir
PARAGONIMUS SPP MORFOLOJİ(1) ERİŞKİN: Kırmızı esmer renkte ve kahve çekirdeği biçimindedir 1,5 cm boyunda 0,5-0,8 cm enindedir. Vücut yüzeyi pul ve dikenlerle kaplıdır. Vücudun ön ucunda ağız, orta kısmında ise karın çekmeni bulunur. Bağırsaklar iki kör kol halinde vücudun yanlarından arka uca kadar uzanır Bağırsak kollarının dış kısmında vitellüs bezleri bulunur
PARAGONIMUS SPP MORFOLOJİ(2) Testisler vücudun arka yarısındadır ve loblu yapıdadır Ovaryum vücudun sol yanında, karınçekmeni ile testisler arasındadır. Uterus vücudun sağ tarafında kıvrımlar yapan boru şeklindedir YUMURTA: Sarı, esmer renkte, kapaklı, oval, 80-120 m boyunda, 50-80 m enindedir. İçlerinde miracidium yoktur
PARAGONIMUS SPP SON KONAKLARI: İnsan, köpek, kedi kaplan, kurt, kurt, tilki, domuz, su samuru vb. evcil ve yabani memelilerdir I.ARAKONAK: Pleurocecidae ve thiaridae ailelerindeki tatlı su gastropodları II.ARAKONAK: Tatlı su istakoz ve yengeçleri
PARAGONIMUS SPP. YAŞAM DÖNGÜSÜ Yumurta Sporokist Redia Yavru redia Cercaria Metacercaria
PARAGONIMOSIS PATOGENEZ Erişkinlerin etrafı fibröz bir kapsülle çevrilir. Kapsülün içinde kan ve irin bulunabilir Kapsüller ikincil infeksiyonlara uğrayarak ülserleşebilir İlerlemiş olgularda yumurtaların etrafında abseler gelişebilir Fibröz doku istilası meydana gelebilir
PARAGONIMOSIS KLİNİK BELİRTİLER (1) İNVAZYON DÖNEMİ Vücut içindeki göç sırasında: ishal, hepatomegali, sağ hipokondriumda ağrı Akciğere yerleştikten sonra: Öksürük, dispne, bazen kanlı balgam
PARAGONIMOSIS KLİNİK BELİRTİLER (2) YERLEŞME DÖNEMİ Özellikle sabahları ve uykuda öksürük Öksürükle birlikte pas renginde balgam Radyografilerde her iki AC’de yaygın, çok sayıda, mısır tanesi büyüklüğünde nodüller ve plevrada kalınlaşma görülebilir Kilo kaybı, anemi, kardiyak yetmezlik Çocuklarda psişik bozukluklar ve gelişme geriliği görülebilir Hemoptiziler sonucunda AC’lerdeki büyük damarlar zarar görebilir ve yumurtalar beyin damarlarında emboliler meydana getirebilir
TANI Balgam veya nadiren dışkıda yumurtaların bulunması TEDAVİ BITHINIOL NICLOFAN PRAZIQUANTEL
PARAGONIMOSIS KORUNMA Arakonak gastropodlarla mücadele Yengeç ve istakozların çiğ olarak tüketilmemesi İçme sularının kaynatılarak içilmesi Suların insan çıkartılarıyla kirlenmesinin önlenmesi Rezervuarlarla mücadele İnsanların hastalık hakkında bilgilendirilmesi
CLONORCHİS SİNENSİS ve klonorkiyoz Erişkin 1- 2.5 cm uzunluğunda, 0.3-0.5 cm genişliğindedir. Erişkin parazit son konağın safra yollarında, safra kesesinde, pankreas kanalında yaşar. Yumurtalar 29-16 mikron boyutlarındadır. Ovoid, kalın kabuklu, sarı kahverengindedir. Ara konak salyangozlardır. Salyangozdan çıkan serkaryalar ikinci ara konak olan balıklara yapışır ve metaserkaryaya dönüşür. Bu balıkların çiğ olarak yenmesiyle insana bulaşır.
patogenez Ağır enfeksiyonlarda ateş, ishal, epigastrik ağrı, iştahsızlık, karaciğer hassasiyeti ve büyümesi, sarılık görülür. Genellikle lökositoz ve ve eozinofili vardır. Karaciğer kanserlerine zemin hazırlar.
Tanı Dışkı incelemesi Tedavi Praziquantel