BİLGİSAYAR AĞLARI MEHMET SÖNMEZ Telif Hakkı © 2004 Copyright © 2004 menala_s@hotmail.com Telif Hakkı © 2004 Copyright © 2004

İletişim Nedir? İki birim arasındaki mesaj alış-verişi... Kaynak İletişimde etkili olan beş değişken... Kaynak Kodlama / Kod Çözme Mesaj Alıcı Kanal

Genel İletişim Modeli Kaynak Kodlama Kanal Kod Çözme Alıcı Telgraf örneği üzerinde açıklayalım; Kaynak: Telgrafı çeken kişi. Kodlama: Telgraf operatörü tarafından Morse Alfabesi’yle kodlanır. Kanal: Telgraf teli (Telefon teli, fiber optik kablo gb.). Kod Çözme: Telgraf operatörü tarafından kod çözme yapılır. Alıcı: Mesaj alıcıya ulaşır. Kaynak Kodlama Kanal Kod Çözme Alıcı

Bilgisayar Ağları Bilgisayarların ve diğer aygıtların bir iletişim bağlantısı yardımıyla veri, yazılım ve donanımlarını birbirleriyle paylaşabildikleri ortama bilgisayar ağı ya da bilgisayar şebekesi denir.

Bilgisayar Ağlarının Amaçları Yazilim ve donanım paylaşımını sağlamak. Kullanıcılar arasında veri iletişimini (mesaj veya dosya gönderme/alma vb.) kolaylaştırmak.

Neyi Paylaşıyoruz? Bilgisayar ağları, bilgisayarların kaynaklarını (resources) paylaşmalarını sağlar. Kaynak, bir cihazın diğerleriyle paylaşmak isteyebileceği herhangi bir şeydir. Örneğin, e-posta (elmek) mesajların iletilmesine yarayan bir kaynaktır. İnternet paylaşımında ise bir bilgisayarın internet bağlantısını paylaşıyoruz.

Neyi Paylaşıyoruz? Sonuç olarak, bilgisayar ağlarının amacı paylaşımdır. Ancak paylaşım sadece dosya ve yazıcılarla sınırlı değildir.

Sunucu - İstemci (Server - Client) Üzerindeki herhangi bir kaynağı paylaşan bilgisayara sunucu (server), bu kaynağa erişen cihaza da istemci (client) denir.

Bilgisayar Ağının Bileşenleri Ağ işletim sistemi yazılımı, Hizmet birimi (Ana makine/Sunucu/Server), İş istasyonu (Düğüm/Client/Terminal), Ağ arabirim kartı (Ethernet), Kablolama sistemi, Paylaşılan kaynaklar ve çevre birimleri Yazıcı, çizici... Dosya, veri tabanı, mesaj gönderme/alma...

1. Ağ İşletim Sistemi Yazılımı Ağın işletimini sağlayan özel bir yazılımdır. Ağa bağlı olan bilgisayarların birbirlerini anlayabilmesi için ortak dil (Protokol) bu yazılım sayesinde sağlanır.

2. Hizmet Birimi (Sunucu) Ağ işletim sisteminin yüklendiği bilgisayardır. Her ağda en az bir sunucu bulunur. Ağın denetimini bu birim yapar.

3. İş İstasyonu (Terminal) Sunucuya (yani ağa) bağlı olan bilgisayar. Kendine ait sabit diski olmayabilir.

4. Ağ Arabirim Kartı (Ethernet) Kablolama sistemi üzerinden hizmet birimine erişimi sağlar. Ağa bağlanacak her bilgisayarda bulunmalı.

Eşeksenli Kablonun Yapısı 5. Kablolama Sistemi Eşeksenli Kablonun Yapısı Ana makine ile iş istasyonlarını birbirine bağlar. Çeşitleri: Eşeksenli Sarmal çift Fiber optik Fiber Optik Kablo

Sarmal Çift Kablo Telefon hattı 1 çift sarmal kablodur. 1, 4 ve 8 çiftli olabilir. Çok sayıda topolojiyi destekler. Bir ucu ethernete diğer ucu ise RJ-45 prizine takılır.

6. Paylaşılan Kaynaklar ve Çevre Birimleri Hizmet birimine bağlı ve diğer kullanıcıların da hizmetine sunulan kaynak. Yazıcı, sabit disk, çizici, CD-sürücü vb.

Diğer Bileşenler Tekrarlayıcı: Birimler arası mesafe fazla olduğunda sinyaller zayıflar. Tekrarlayıcı bu sinyalleri güçlendirmede kullanılır. Yönlendirici: Verilerin adreslerini okur ve gönderilmesi gereken yerlere yönlendirir. Geçitler: Farklı protokolleri kullanan ağların birbiri ile iletişimini sağlar. Hub: Bilgisayarlar arası bağlantıyı sağlayan terminaldir. Tekrarlayıcı gibi de çalışabilir.

Hub Hublar veriyi alıcıya göndermez. Bütün bilgisayarlara gönderir. Bilgisayarlar verinin kendisine gönderilip gönderilmediğini tespit eder.

Ağların Yerleşimi (Topolojiler) Bir ağın yerleşimi kablolama sistemine ve makinelerin birbiriyle iletişim biçimine göre düzenlenir. Ağ içindeki bilgisayarların fiziksel düzenine topoloji denir. Topoloji seçimi yapılırken, Kurulum kolaylığına Yeniden düzenleme kolaylığına Hata giderme kolaylığına Bir problemden etkilenen birim sayısına dikkat edilmelidir.

1) Doğrusal Yerleşim (Yol/Bus) Doğrusal yerleşimde omurga adı verilen uzun bir kablo üzerinde iş istasyonları ve hizmet birimi yer alır. Doğrusal Yerleşim

1) Doğrusal Yerleşim (Yol/Bus) Bilgisayarlar omurga üzerinde T-konnektörlerle bağlanırlar. Doğrusal hattın iki ucunda sonlandırıcı bulunur. Kurulumu kolay fakat bakımı zordur. Veri aynı anda tüm düğümlere birden gönderilir. Her düğümün  bir adresi vardır. Düğümler yol üzerindeki her mesajı okurlar ve yanlızca kendilerini adresleyeni işlerler.

1) Doğrusal Yerleşim (Yol/Bus) Omurgada meydana gelen bir problem tüm bilgisayarları etkiler. Doğrusal Yerleşim

2) Halka Yerleşimi (Ring) Ağdaki iş istasyonları ve hizmet birimi bir daire oluşturacak biçimde yerleşirler. Halka Yerleşim

2) Halka Yerleşimi (Ring) İletim yolu halka biçimindedir. Veri alışverişi uygulamaya göre tek veya iki yönlü olabilir. Sinyaller her düğümde güçlendirildiğinden yoğun veri trafiğinde başarım fazla düşmez. Bir bilgisayarın devre dışı kalması sistemi etkilemez. Yeni kullanıcı eklemek daha zahmetlidir.

3) Yıldız Yerleşimi (Star) Her bilgisayar bir kablo ile merkezdeki bir kutuya (hub) bağlanır. HUB Yıldız Yerleşim

3) Yıldız Yerleşimi (Star) Bir bilgisayardaki arıza diğerlerini etkilemez. Sinyaller hub’da güçlendirilerek gönderilir. En yaygın kullanılan topolojidir. Kablo kullanımı fazladır. Ana bilgisayarın arızalanması durumunda sistem tamamen durur.

4) Hiyerarşik Yerleşim Bilgisayarların hiyerarşik bir yapıda birbirlerine bağlandığı bir topolojidir. Burada genellikle amaç aşağıdan yukarıya doğru veri toplamaktır. Merkezi Bilgisayar Bölgesel Bilgisayar Ofis Bilgisayarı

Avantajları Kaynakların paylaşımını sağlar. Program kurulumundan dolayı zaman kazandırır. Ağdaki bütün bilgisayarların aynı diske veri girişi yapabileceğinden veritabanı oluşturulması çok kolaydır. Ağdaki asıl verinin depolandığı diskin yedeklenmesi yeterlidir.

Dezavantajları Ana bilgisayar hızlı olmalıdır. Donanım ihtiyacı fazladır. (Ethernet, kablo vb.) Ağ işletim sistemi yazılımı diğerlerine göre daha pahalıdır. Bir bilgisayardaki virüsün diğerlerine bulaşması çok kolaydır. Bu yüzden ana makinedeki diskin sık sık yedeklenmesi gerekir.

Kaynakça Bilgisayar bilimleri, Çakır H., Göksel M.A. www.turkcenet.org www.baskent.edu.tr/~eminec (ağlar sunu)