YAŞLIDA AKILCI İLAÇ KULLANIMI PROF. Dr. Deniz SUNA ERDİNÇLER İ.Ü. Cerrahpaşa Tıp Fakültesi İç Hast ABD, Geriatri Bilim Dalı

Yaşlıda İlaç Tedavisini Etkileyen Faktörler Hastalıkların ortaya çıkışında ve bildirilmesinde farklılıklar Komorbidite ve polifarmasi Kr hastalıklar- uzun süreli ilaç kullanımı Yaşlanmayla m.g. değişiklikler Uyum İlaç yan etkilerine yatkınlığın artması

Esengen Ş ve ark. Geriatri 2000;3:6-10 Türkiye’de huzurevinde yapılan bir çalışma; En az 1 ilaç; ♀= %94 ♂= %80:4 Ortalama reçeteli ilaç ♀ 3.59 ♂ 2.39 Reçetesiz ilaç  %14.6

İlaç Yan Etkisi 10-30 yaş  % 3 70-90 yaş  %14-19 Hastaneye başvuran yaşlıların %28’inde sebep ilaçla ilgili Bunların %70’i ilaç yan etkisi Manesse CK, et al. Age Aging 2000; 29:35-39

İlaç Yan Etkisi (Gurwitz JH. Am J Med 2005) 1247 kişi, sürekli bakım hastanesi İlaç yan etkisi %78 Önlenebilir yan etki %42 En sık yan etki: Yan etkisi olan ilaçlar: -Nöropsikiyatrik -Warfarin -GİS -Atipik antipsikotik -Kanamalar -Loop diüretikleri -Renal/elektrolit bzk -Benzodiazepin -Metabolik/endokrin -Opioidler -ACEİ

İlaç sayısı  yan etki 2 ilaç  %4, 5 ilaç  %7 10 ilaç  %24 Önlenebilen yan etkiler %59 Reçeteleme hataları doz hatası%48 yanlış ilaç seçimi%38 bilinen ilaç etkileşimi%12 %80 Takip hataları

İlaç Yan Etkisi (Gurwitz JH. JAMA 2003) Ambulatuvar hastalarda ilaç yan etkisi %27.6 -reçeteleme%58.4 -tedavi takibi%60.8 -hasta uyumu%21 Önlenebilen ilaç yan etkileri KV ilaçlar %24.5 Diüretikler %22.1 Nonopioid analjezikler %15.4 Hipoglisemik ajanlar %10.9 Antikoagulanlar %10.2

Yaşlılarda uygun olmayan ilaç kullanım sıklığı % 12-40 Simon SR. J Am Geriatr Soc 2005 Zhan C. JAMA 2001 Sloane PD. J Am Geriatr Soc 2002

Yaşlıda kullanılmaması veya yakın takibi gerektiren ilaçlar Yaşlıda kullanılmaması veya yakın takibi gerektiren ilaçlar Knight EL, Avorn J. Ann Intern Med 2001

Yan etkileri kolaylaştıran faktörler Reçeteli-reçetesiz ilaç kullanımında ↑ Uyum güçlükleri Farmakolojik özellikler Dağılım volümünde değişiklik Renal ekskresyonda bozulma Hepatik metabolizmada bozulma

İLAÇ FARMAKOLOJİSİNİ ETKİLEYEN FAKTÖRLER I. YAŞLANMA İLE SİSTEMLERDE MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER II. İLAÇ FARMAKOKİNETİĞİNDE MEYDANA GELEN DEĞİŞİKLİKLER

FARMAKOKİNETİK DEĞİŞİKLİKLER Emilim Presistemik eliminasyon Dağılım ve proteine bağlanma Metabolizma Atılım Reseptör duyarlılığı

Proteine yüksek oranda bağlanan ilaçlar Kardiyak ilaçlar Propronalol, kinidin, nifedipin, diltiazem, verapamil, amiodaron, prazosin Diüretikler Klortalidon, spironolakton OAD’ler Glipizid, tolbutamid Psikoaktifler Amitriptilin, nortriptilin, fluoksetin, klorpromazin, haloperidol Antibiyotikler Doksisilin, ketokanozol Antienflamatuar Naproksen, fenoprofen, ibuprofen, ASA Diğerleri Warfarin, sisplatin,klorofibrat, fenitoin, klordiazoksid

İlaç Metabolizmasının Değişmesi Hepatik enzim seviyelerinde azalma (Sitokrom P-450) Propranolol Meperidin Verapamil Nitrat Asetaminofen Trisiklik antidepresan İlaç seviyeleri artar Faz I metabolizmasında azalma Fenitoin Benzodiazepin Warfarin İlaç seviyeleri artar

Yaşlıda böbrekten atılımı azalan ilaçlar GRUP İLAÇLAR ANTİBİYOTİKLER Amikasin, gentamisin, streptomisin, tobramisin KARDİYOVASKÜLER İLAÇLAR Kaptopril, digoksin, enalapril, lisinopril, prokainamid, kinapril DİÜRETİKLER Amilorid, furosemid, hidroklorotiazid, triamteren DİĞERLERİ Amantadin, klorpropamid, simetidin, lityum, ranitidin

Adverse İlaç Reaksiyonları İlaç yan etkisi İlaç- ilaç etkileşimi İlaç- hastalık etkileşimi İlaç- yiyecek etkileşimi İlaç toksisitesi

Polifarmasi Yaşlıda polifarmasi %23-39 Tedavide en az bir gereksiz ilacın olması Klinik olarak gerekli olandan daha fazla ilacın kullanılması İlaç sayısı > 5 Yaşlıda polifarmasi %23-39

Reçeteleme Prensipleri Mutlaka tanı konmalı, semptoma yönelik tedaviden kaçınılmalı Tanı kesin değilse ilaç kesilmeli (psikotroplar) Uzun zamandır kullanılan ilaçların probleme neden olmayacağı düşüncesi yanlıştır Her muayenede ilaçlar düzenli olarak gözden geçirilmeli

Reçeteleme Prensipleri İlaç kullanım ve alışkanlıkları dikkatle sorgulanmalı Küçük dozda başla, yavaş artır, yeterli doza çık Tedavi şeması basit olmalı ve sık sık kontrol edilmeli Her yeni ilacın yeni sorunlar yaratabilir Reçeteleme kaskatından kaçınılmalı “Tek hastalık, tek ilaç, günde bir kez” prensibi

“ Start small, go slow !! ”

TEŞEKKÜRLER