SERMAYE PİYASASI HUKUKUNA GİRİŞ Doç. Dr. Mustafa ÇEKER Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ticaret Hukuku Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Tel: 0533 482 53 67 E-posta: mceker@cu.edu.tr

SERMAYE PİYASASI KAVRAMI Sermaye piyasası, mali piyasaların bir bölümünü oluşturur. Mali piyasalar, para piyasası ve sermaye piyasasından oluşmaktadır. Para piyasası, kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasadır. Sermaye piyasası ise, uzun dönemli kredi ve fon arz-talebinin yer aldığı piyasadır.

SERMAYE PİYASASININ UNSURLARI Yapı olarak sermaye piyasası 5 ana unsura dayanır: Yatırımcılar (fon arz edenler) İhraççılar (fon talep edenler) Borsalar Sermaye piyasası araçları Sermaye piyasası kurumları

YATIRIMCILAR Bireysel yatırımcılar (tasarruf sahipleri) Kurumsal yatırımcılar Sigorta Şirketleri Bankalar Sosyal Güvenlik Kurumları Özel Sandık ve Fonlar

İHRAÇÇILAR ihraç, sermaye piyasası araçlarının ihraççılar tarafından çıkarılıp, halka arz edilerek veya halka arz edilmeksizin satışını ifade eder. İhraççılar; 1. Anonim ortaklıklar, 2. Özelleştirme kapsamına alınanlar dahil kamu iktisadi teşebbüsleri, 3. Mahalli idareler 4. Özel mevzuatları uyarınca faaliyet gösteren kuruluş, idare ve işletmeler

BORSALAR Kanun’un 40’ncı maddesine göre, Sermaye piyasası araçlarının işlem göreceği borsalar, özel kanunlarında yazılı esaslar çerçevesinde teşkilatlanarak, menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının güven ve istikrar içinde, serbest rekabet şartları altında kolayca alınıp satılabilmesini sağlamak ve oluşan fiyatları tespit ve ilan etmekle yetkili olarak kurulan tüzel kişiliği haiz kurumlardır.

BORSALAR Sermaye piyasası araçlarının işlem göreceği tüzel kişiliği haiz borsalar, Kurulun teklifi ve ilgili Bakanın önerisi üzerine Bakanlar Kurulunun onayı ile kurulur. Bu borsaların kuruluş, teşkilat, faaliyet, denetim, üyelik ilke ve esasları ilgili bakanlıkça çıkarılacak bir yönetmelikle belirlenir. Bu borsalar anonim şirket niteliğinde kurulursa, yıllık karlarının %20’sinden fazlasını dağıtamazlar. Bu borsalarda işlem görecek sermaye piyasası araçları damga vergisinden muaftır.

SERMAYE PİYASASI ARAÇLARI Hisse senetleri Tahviller ve Tahvil Türevleri (Kara iştirakli tahvil ve HDT) Banka Bonoları ve Banka Garantili Bonolar VDMK Gayrimenkul sertifikaları Finansman Bonoları Altın, Gümüş ve Platin Bonoları Yabancı Sermaye Piyasası Araçları

SERMAYE PİYASASI KURUMLARI Aracı Kurumlar Yatırım Ortaklıkları Yatırım Fonları Gayrimenkul Yatırım Ortaklıkları (GYO) Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklığı (GSYO) Borsa Yatırım Fonları

SERMAYE PİYASASININ İLKELERİ Güven Açıklık Hızlılık Dürüstlük

SERMAYE PİYASASININ DÜZENLENİŞİ Sermaye piyasası, 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu'nun (SPKn) yürürlüğe girdiği 1981 yılına kadar Türk Ticaret Kanunu, Medeni Kanun ve Borçlar Kanunu'nun genel hükümleri ve Merkez Bankası tebliğleri ile düzenlenmekteydi. 1981 yılında kabul edilerek yürürlüğe giren Sermaye Piyasası Kanunu özel olarak sermaye piyasasını düzenlemiştir.

SERMAYE PİYASASININ DÜZENLENİŞİ Sermaye Piyasası ve menkul kıymetler konusunun esas yasal kaynağı olan SPKn'nun amacı, tasarrufların menkul kıymetlere yatırılarak, halkın iktisadi kalkınmaya etkin ve yaygın bir şekilde katılmasını sağlamaktır. SPKn çerçeve kanun olarak yapıldığından, düzenlediği konularda temel ilkeleri belirlemiş ve daha detaylı düzenlemelerin yönetmelik veya tebliğ olarak yapılması konusunda başta Bakanlar Kurulu ve Sermaye Piyasası Kurulu olmak üzere çeşitli kamu kuruluşlarına yetki vermiştir. Sermaye Piyasası Mevzuatı temel olarak Sermaye Piyasası Kanunu (SPKn veya Kanun) ve bu kanunun verdiği yetkiye dayanarak çıkarılan yönetmelik ve tebliğlerden oluşmaktadır.

SPK’NIN DÜZENLEME YETKİSİ Sermaye Piyasası Kurulu Kanunla kendine verilen düzenleme yapma yetkisini tebliğler yayımlayarak kullanmaktadır. Kurul’ca Seri:VIII No:1 sayılı tebliğ ile yayımlanmış ve yayımlanacak tebliğlerin aşağıdaki konu başlıklarına göre gruplara ayrılacağı belirlenmiştir: Seri I : Hisse senetleri Seri II : Tahviller Seri III : Sair menkul kıymetler Seri IV : Menkul kıymetleri halka arz olunan anonim ortaklıklara ilişkin hususlar Seri V : Aracı kurumlar Seri VI : Yatırım ortaklıkları Seri VII : Yatırım fonları Seri VIII : Çeşitli konular Seri IX : Menkul kıymetler borsaları Seri X : Bağımsız dış denetleme Seri XI : Muhasebe standartları Seri XII : Açıklama tebliğleri Bunların dışında Kanun’un 22’nci maddesinin son fıkrasına göre Kurul’ca alınan özel nitelikteki kararlardan kamuoyunu ilgilendirenler Kurul’un haftalık bülteni ile duyurulur.