PATATES Takım: Tubiflorales (Boru çiçekliler) Familya: Solanaceae (Patlıcangiller) Cins: Solanum Tür: S. tuberosum L. (n: 24)

BİTKİSEL ÖZELLİKLERİ Patatesin vejetasyon süresi çeşitlere göre 70-160 gün arasında değişmektedir. Patates morfolojik olarak iki grupta incelenmektedir.

Toprak altı organları a) Kök Patates saçak köklü olup, kökleri yüzlek olarak gelişebildiği gibi derine inen kökleride vardır. Genel olarak kökleri 60-150 cm derine, 50-80 cm yanlara doğru gelişir. Çeşide ve toprak yapısına göre değişir.

b) Stolon Ana sap ile yumru arasında, yumruya yapraklarda asimile edilen besin maddelerini taşıyan organdır. Görünüşü ve dış yapısı itibariyle sapa benzer. Stolon üzerinde boğumlar ve bunlardan çıkan küçük pulcuklar bulunur. Stolonlar toprak üzerine çıkarılırsa, sap görevi görür, yumru oluşturmazlar.

c) Yumru Patatesin en önemli organıdır. Şekli ve büyüklüğü çeşitlere göre değişmekte olup yuvarlak, oval, uzun-oval, uzun, silindirik, amorf olarak sınıflandırılabilir. Kabuktaki mantar tabakasından meydana gelen renk maddeleri kabuk rengini meydana getirir. Çeşitlere göre kabuk rengi kırmızı, sarı, kahverengi, mavi veya mordur. Et rengi ise sarı, açık sarı, kirli beyaz veya parlak beyazdır.

Sarı et rengi çeşitlerde protein oranı yüksek nişasta oranı düşük, beyaz et rengi çeşitlerde ise protein oranı düşük nişasta oranı yüksektir. Dağılma oranı: protein miktarı/nişasta miktarı şeklinde ifade edilir. Yumrunu üzerinde gözler bulunur. Bu gözler bir yayın içinde bulunurlar. Yayların baktığı tarafa taç kısmı denir. Yumrunun stolona bağlı olduğu tarafa ise göbek adı verilir. Bunun karşı tarafına taç kısmı gelmektedir.

Bir yumrudaki göz sayısı, çeşide ve yumru büyüklüğüne göre 2-14 arasında değişir. Bir gözde üç tomurcuk vardır. İlk önce yumrunun taç kısmında en uçtaki gözün ortasındaki tomurcuk sürer. Bu tomurcuk herhangi bir sebeple kırılırsa, buna en yakın gözün ortasındaki göz sürgün verir ve göbek kısmına doğru tomurcukların sürmesi sırasıyla devam eder.

Toprak üstü organları a) Sap (Gövde) Yumrulardaki gözlerden meydana gelen sürgünlerin gelişmesiyle oluşan ve üzerinde dal, yaprak , çiçek ve meyveleri meydana getiren organdır. Tohumluk olarak kullanılan yumrudan kaç tane sürgün gelişirse o sayıda sap oluşur. Patates sapları otsu yapıda, içi özle dolu olup üç köşelidir ve kesiti üçgen şeklindedir. Sap uzunluğu, çeşide ve ekolojik şartlara göre 50-150 cm arasında değişir.

Sap dik veya yatık olarak büyür. Sapın rengi açık yeşil olup bazen sapta tamamen veya kısmen antosiyon renk teşekkül edebilir. Stolonlar büyümelerini bitirince uçları ve bazı kısımları şişmeye başlar ve buralarda yumruyu meydana getiri. Stolanların rengi beyaz veya kirli beyazdır. Stolon sayısı arttıkça yumru sayısı da artar.

b) Dal Patateste dallar sap üzerinde bulunan yaprak koltuklarından meydana gelir. Dal sayısı çeşitlere göre az veya fazla olabilir.

c) Yaprak Birleşik yapraklıdır. Büyük veya küçük birden fazla sayıda yapralçıktan meydana gelmiş olup, sayısı 3-11 arasında değişir. Yaprakçıklar karşılıklı dizilmiş olup uçtaki yaprakçık sayısı tektir. Yaprakçık şekli; oval, yuvarlak-oval veya uzun-oval olabilir. Yaprakçık yüzeyi düz veya dalgalı olup, uçları sivri, renkleri açık veya koyu yeşildir. Yaprak boyu 10-35 cm arasında değişir.

d) Çiçek Patatesde çiçekler yaprak koltuklarından çıkarlar, demet halindedirler. Her dalın ucunda bir çiçek açar, çiçek sapı uzundur. Çiçekler 5’li olup, 5 adet yeşil renkte çanak yaprak, 5 adet tüp şeklinde alttan birleşmiş beyaz, mavi veya viyole renkte taç yaprak, 5 adet erkek organ, 1 adet iki tepecikli ve yumurtalığı iki gözlü dişi organ bulunur. Hem kendine, hem de yabancı döllenir. Bazı çeşitlerde çiçek açtığı halde meyve teşekkül etmez.

e) Meyve Patatesin yeşil renkli domatesi andıran yuvarlak, etli meyveleri vardır. Renk önceleri mavi-yeşil iken, olgunlaşınca sararır, içerisinde ortalama 150 tohum bulunur.

f) Tohum Patates tohumları yassı, basık veya oavaldir. Islah amacıyla kullanılır. Üretim için yumrulardan yararlanılır.