Gelişime Giriş
GELİŞİM PSİKOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI Gelişme (Gelişim) : Gelişim, organizmanın döllenmeden başlayarak bedensel, zihinsel, dil, duygusal, sosyal yönlerden, belli koşulları olan, en son aşamasına ulaşıncaya kadar sürekli ilerleme kaydeden düzenli değişimidir. Birbiriyle etkileşim halinde bulunan biyolojik, bilişsel ve psiko-sosyal süreçlere bağlı olarak bireyde döllenmeden ölüme kadar olan zaman içinde ortaya çıkan sürekli ve düzenli değişmelerdir.
GELİŞİM PSİKOLOJİSİNİN TEMEL KAVRAMLARI Değişim (Değişme) Değişim, bir durumdan diğer bir duruma geçmek yani farklılaşmaktır. Örneğin; Ali'nin yürüyemiyor iken, şimdi yürüyor olması bir değişimdir. Fakat değişim her zaman olumlu (istendik) olmaz. Vücutta meydana gelen tüm değişmeler gelişim sayılmaz. Gelişim, organizmanın belli bir düzen içerisinde uzun süre ve kalıcı olarak gösterdiği değişimi kapsar. Bu sebeple sadece bir düzen içinde ve uzun süre kalıcı olan değişimler gelişimi kapsar. Kısa bir süre için olan değişim, rastlantı ile veya gelişigüzel oluşan, organize olmamış ya da bir hastalık sebebiyle meydana gelen değişim gelişim değildir.
Gelişimde Temel Kavramlar BÜYÜME Organizmanın boy, kilo gibi niceliksel değerlerindeki artış Bir çocuğun bisiklet binebilmesi için bacaklarının belirli uzunluğa ulaşması OLGUNLAŞMA Öğrenme sonucu olmayan, doğuştan ve genetik olarak programlanmış potansiyel yeterliliklerin ortaya çıkması 12 aylık bebeğin yürüyebilmesi 2,5 yaşındaki çocuğun tuvaletini tutabilmesi 1,5 yaşındaki çocuğun küçük bir nesneyi ağzı dar bir şişeye sokabilmesi 6 yaşındaki çocuğun kalemi yazı yazmayı sağlayacak şekilde tutabilmesi HAZIRBULU- NUŞLULUK Belirli bir öğrenme faaliyetini gerçekleştirebilmek için gerekli olan ön koşul davranışların kazanılmış olması Okuma yazma öğrenmek için çocuğun zihinsel yeterliliğinin belli bir seviyeye ulaşması Basketbol oynayabilmek için çocuğun topu tutabilecek, oyun kurallarını anlayabilecek seviyeye ulaşması, basketbolu sevmesi ve oynamak istemesi ÖĞRENME Öğrenme bireyin kendi yaşantı ve deneyimleri sonucu davranışlarında meydana gelen kalıcı değişikler Bir yazıyı okuyabilme veya yazabilme Bisiklet sürebilme Matematikte bir işlemi yapabilme Çocuğun sıcak cisimlerden uzak durması
Gelişimi Etkileyen Faktörler Kalıtım Kalıtım ile kazanılan özellikler arasında; Cinsiyet Göz rengi Zekânın kapasitesi (ait ve üst sınırı) Fiziksel özellikler (boy, ten rengi, saç rengi ve biçimi) Yaratıcılık ve düşünme kapasitesi Bazı kişilik özellikleri Çeşitli hastalıklar vardır.
Gelişimi Etkileyen Faktörler Çevre Doğum Öncesi Faktörler: Annenin beslenmesi, yaşı, kan grubu, zararlı alışkanlıkları, hamilelik sırasında geçirilen hastalıklar, annenin radyasyon görmesi gibi durumlardır. Doğum Sırasındaki Faktörler: Erken ya da geç doğum, sağlıksız (hijyenik olmayan) ortam, doğum sırasındaki olumsuz olaylar, (bebeğin oksijensiz kalması, kordon dolanması, zorlanma) Doğum Sonrası Faktörler: Bebeğin ve annenin beslenmesi Yaşanan hastalıkları Yaşanılan bölgenin iklimi Kardeş sayısı Travmatik olaylar (kaza vb.) Alınan eğitim Anne, babanın çocuk yetiştirme tarzı Kitle iletişim araçları Ailenin ve toplumun sosyal koşulları Ekonomik, sosyal ve kültürel etkenler
Gelişimi Etkileyen Faktörler Kritik dönem (zaman) Gelişimde bazı önemli olaylar belirli zaman aralıklarında önemli etkiye sahipken, bu zaman aralığından önceki veya sonraki dönemlerde aynı etkiye sahip olmadığı veya daha az etkilediği bilinmektedir. Kritik dönem; organizmanın farklı gelişim dönemlerinde öğrenmeye ya da gelişmeye en uygun ve çevredeki uyarıcılara en açık ve alıcı olduğu zaman bölümünü ifade eder. Kritik dönemler içinde, organizma gerekli kalıtsal potansiyele sahipse, yeterli uyarıcı ile karşılaştığında, bazı davranışlar ya da bazı organlar ve bunların işlevleri açısından en üst düzeyde gelişimin oraya çıkması mümkündür.
Gelişimi Etkileyen Faktörler Tarihsel zaman Toplumda ve dünyada meydana gelen teknolojik, sosyal ve kültürel değişikliklerin bireylerin gelişim özelliklerini etkilemesidir. Belirli zamanlarda (tarihsel dönemlerde) meydana gelen teknolojik yenilikler, ekonomik, sosyal krizler, doğal afetler, nükleer kazalar, popüler insanların etkileri, sportif başarılar gibi faktörlerin bireyin gelişimini etkilemesi söz konusudur.
Gelişim İlkeleri Gelişim, kalıtım ve çevre etkileşiminin bir ürünüdür Gelişim, süreklidir ve belli aşamalarda (dönemlerde) gerçekleşir Gelişim, nöbetleşe devam eder Gelişim, bir bütündür Gelişim belli bir sıra izler (belli eğilimler vardır) Gelişim genelden özele doğrudur. Gelişimde bireysel ayrılıklar bulunur Gelişimde kritik dönemler vardır