KIZAMIK AŞI GÜNLERİNDE DEĞERLENDİRME VE DENETİM

Bu sunumda; Kayıtlara dayalı değerlendirme, Denetim ve Aşı oranı araştırmasını gözden geçireceğiz.

Kayıtlara dayalı değerlendirme Aşılama sonuçları, tur sonunda gözden geçirilerek sağlık ocağı bölgelerinde aşısız çocuk kalıp kalmadığı değerlendirilir. Bu değerlendirmede bölge dışında/dışından aşılanan çocuklar da dikkate alınmalı ve 6 yaş altı grubunda ulaşılan aşı oranları dikkatle hesaplanmalıdır. Yüksek aşılama oranlarına ulaşamayan bölgelerde tamamlama aktivitesi şeklinde en kısa sürede kızamık mop-up’ı başlatılmalıdır.

Denetim çalışmalarının temel amacı Sağlık ocağı ve ilçe bazında yapılan planların, tanımlanan stratejilere uygunluğunu belirlemek, Ayrılan kaynakların etkin, zamanında kullanılmasını ve hedefe ulaşılmasını izlemek ve değerlendirmek, Uygulama sürecinde ortaya çıkan sorunları yerinde belirlemek, çözümler üretmek ve uygulanmasını sağlamaktır. Ayrıca denetim, aşılama ekiplerinin yaptıkları işin kendisinin ziyaret edilmesini gerektirecek kadar önemli olduğunu anlamasını sağlar.

İstasyon, gezici ekipler ve okulda aşılama çalışmalarının tümünü kapsayan bir denetim planlaması yapılmalıdır.

Denetim ve denetim ekiplerinin belirlenmesi Her 10 aşı ekibi için en az bir denetim ekibi oluşturulmalıdır. Hedef nüfusun en az %10’una ulaşılmalıdır. Denetim ekibi 1-2 personelden oluşmalıdır. Denetim ekibi hekimlerden oluşmalı, hekim yok ise sahada aşı denetimi için eğitilmiş personelden oluşmalıdır. Ekipteki personellerden en az biri aşı yapabilecek nitelikte olmalıdır. Her aşı ekibi en az bir kez denetlenmelidir.

Denetimle ilgili aktiviteler, oekiplerin belirlenmesi, obölgelerin belirlenmesi, oekiplerin eğitimi, oaşılama öncesi bölge ve sağlık ocağı ziyaretleri vs) aşı günleri başlatılmadan en az bir hafta önce başlatılmalı ve uygulama başlatıldığında denetim ekiplerinin de tam olarak hazır olmaları sağlanmalıdır. Denetim ekipleri programın amacı, hedefleri, stratejileri, kayıt bildirim sistemi, aşı yan etkileri ve sahada karşılaşabilecekleri sorunların çözüm yollarını da içeren geniş kapsamlı bir eğitim almalıdırlar.

–Burada kastedilen denetim, teftiş mantığı ile değil, uygulayıcılar ile karşılıklı geri bildirime dayanan yapıcı bir formatta yürütülmelidir. –Denetim ekibi ile koordinatör grup arasında sürekli bir iletişim olmalıdır. Denetim ekibi sahada karşılaştığı sorunları, koordinatör grupla paylaşmalı ve anında müdahale edip çözüm üretmeye çalışmalıdır. Ayrıca her günün sonunda denetim grubu ve koordinatör grubu bir araya getiren değerlendirme toplantıları yapılmalıdır.

Uygulama sırasında haftalık olarak denetim ekipleri ve sağlık ocağı sorumlularını bir araya getiren ara değerlendirme toplantıları yapılmalıdır. Bu toplantılarda ortaya çıkacak bulgulara göre gerekirse mikro planlamada değişiklikler yapılmalıdır. Merkez koordinasyon ekibi gerek görürse çapraz denetim yöntemini de kullanabilir. Bu yöntemde denetim ekiplerinin dönüşümlü olarak farklı bölgelere gitmeleri sağlanabilir. Böylece bir şekilde denetimin de denetimi sağlanmış olur. Sağlık ocağı hekimlerinin kendi bölgelerinde denetim ekibi olarak görevlendirilmelerinden kaçınılmalıdır.

Öncelikli Bölgeler Polio Eradikasyon Programındaki deneyimlerden de yararlanarak problemli bölgelere öncelik verilmelidir. Aşı uygulamasında zorlanılan problemli bölgelere en deneyimli, bölge halkı ile kolay iletişim kurabilen denetim ekipleri görevlendirilmelidir. Sağlık ocağında yeterli personel olmaması nedeniyle dışarıdan gelen personellerin aşı ekibi olarak çalıştığı (bölgelerine hakim olmayan aşı ekipleri) bölgelere denetimde öncelik verilmelidir.

Denetimin aşamaları Uygulama öncesinde: Denetlenecek sahanın özellikleri ve sorun çıkabilecek bölgelerin belirlenmesine yönelik hazırlık dönemi Uygulama sırasında: Aşı ekiplerinin aşılama çalışmalarını anında gözlemleme ve aşı ekipleri tarafından çözülemeyen problemlerin (direnç gibi) çözümünü sağlamaya yönelik denetim Uygulama sonrasında: Aşı ekibinin ziyareti sonrası (bitirilen bölgelere ertesi günler içinde gitme şeklinde) yapılan denetim.

Uygulama öncesinde Uygulama öncesi denetlenecek bölge ve aşı ekiplerini tanımaya yönelik bir hazırlık safhası olmalı ve denetçiler bölgelerine giderek sağlık ocağı sorumlularının yaptıkları hazırlıkları gözden geçirmelidir. Bu gözden geçirme denetim amaçlı olmalı, planlamayı üstlenmek şeklinde yürütülmemelidir. Bu çalışmada gözlenen eksiklikler merkez koordinatör gruba da iletilerek aşı günleri başlatılmadan çözüme kavuşturulmalıdır. Denetim amacıyla sahaya çıkılmadan önce denetlenecek sağlık ocağının çalışma planı ve denetlenecek alanın haritası gözden geçirilmelidir.

Uygulama sırasında Saha denetimi yanında kayıt bildirim sistemi de denetlenmelidir. Aşılanan her çocuğa bir aşı kartı verildiği kontrol edilmelidir. Denetim ekiplerinde de gerekirse aşı uygulayabilecek şekilde malzeme bulunmalıdır: –Evde bulunmama gibi nedenlerle aşı ekibi tarafından aşısı yapılmamış çocuklar bulunduğunda aşıları tamamlanmalıdır. –Aşı ekibi tarafından çeşitli nedenlerle girilmemiş (planlama hatası, görevi ihmal, vs) alan bulunduğunda alana tekrar aşı ekibi (öncelikle aynı ekip) gelmesi sağlanmalıdır.

Uygulama sırasında Saptanan direnç, aşı sonrası istenmeyen etkiler gibi problemlere müdahale edilmelidir. Okul aşılamalarının yoğun olduğu dönemde ağırlıklı olarak okullarda denetim yapılacaktır. Denetim amacıyla gidilen bölgelerde ilköğretim 1. sınıf çocuklara kızamık aşısının uygulanması da kontrol edilmelidir. Yapılan denetimler “KAG’leri Denetçi Formu”na kaydedilir “KAG’leri Denetim Sonuçları Formu”na çetelenir. Tur sonunda aşı sonuçları ile birlikte bildirilir.

Uygulama sonrasında Aşı ekibinin ziyareti sonrası bitirilen bölgelere ertesi günler içinde giderek denetlenmelidir. Aşı ekibinin ziyaret ettiği belirtilen bölgeler ziyaret edilerek uygulama konusunda bilgi alınmalıdır. Ailelerin soruları varsa yanıtlanmalıdır. Sağlık ocağı ziyareti ile kayıtların kontrolu yapılmalı, aşıya red ve evde olmayanlar ile ilgili yapılanlar denetlenmelidir.

Aşı oranı araştırması KAG’leri tamamlandıktan sonra değerlendirme yapabilmek ve mop-up yapılması gereken bölgelere karar verebilmek için, uygulanabilecek değerlendirme yöntemlerinden birisi de Aşı Oranı Araştırması yapılmasıdır (GBP Modül Eğitim Seti). İl yöneticileri Bakanlık Merkez ekibi ile koordineli olarak nerelerde bu araştırmanın uygulanması gerektiğine karar vereceklerdir.