3. KONU: ALKİNLER
ALKİNLERE GİRİŞ Genel formülleri CnH2n–2’dir. Alkinler doymamış hidrokarbonlardır. Karbon zincirinde 1 tane üçlü bağ taşıyan alkinler mono alkin veya alkin olarak isimlendirilir ve CnH2n–2 genel formülüne uyarlar. Üçlü bağın olduğu karbonlar sp hibritleşmesi yapmışlardır. Üçlü bağdan bir tanesi sigma diğerleri pi bağlarıdır.
ALKİNLERİN ADLANDIRILMALARI Aynı sayıda C taşıyan alkanların sonundaki –an eki kaldırılarak yerine –in eki getirilir. Alkinlerde karbonlar numaralanırken üçlü bağın yakın olduğu uçtan itibaren numaralamaya başlanır. C2H2 Etin (Asetilen) C3H4 Propin C4H6 Bütin
C5H8 Pentin C6H10 Hekzin C7H12 Heptin C8H14 Oktin C9H16 Nonin C10H18 Dekin
ALKİNLERİN ELDE EDİLME YÖNTEMLERİ 1) Birbirine bağlı karbon atomlarına ya da aynı karbon atomuna bağlı 2 halojen taşıyan alkanların, derişik KOH çözeltisi ile tepkimesinden alkin elde edilir. 2) Alkinlerin metal tuzlarının alkil halojenür ile tepkimesinden alkin elde edilir. 3) Tetra halojenürlerin Zn ile tepkimesinden alkin elde edilir. 4) Asetilen özel yolla da elde edilir.
ALKİNLERİN GENEL ÖZELLİKLERİ 1) Homolog sıra oluştururlar. 2) Yanma reaksiyonu verirler. Yanma ürünleri CO2 ve H2O’dur. 3) Erime ve kaynama noktaları aynı sayıda karbon taşıyan alkan ve alkenlere göre genelde yüksektir. 4) Katılma tepkimesi verirler. Br2 katılması: Bromlu suyun rengini giderirler.
H2 katılması Su (H2O) katılması HBr katılması 5) Üçlü bağ taşıyan karbonlardan biri veya ikisi de H atomu bulunduruyorsa alkin, NH3’lı ortamda AgNO3 ve Cu2Cl2 çözeltileri ile çökelek verir. (Bu tepkimeler alkinlerin ayıracıdır.) Alkinlerde üçlü bağ taşıyan C’lara bağlı hidrojenler asidik karakter gösterir. Asetilenürler patlayıcı maddelerdir.
6) Derişik KMnO4 çözeltisi, asetileni CO2 gazına kadar yükseltger. 7) Polimerleşme tepkimesi verirler.