İŞLETMELERİN YASAL KURULUŞ TÜRLERİ, FİNANSAL SİSTEM VE PİYASALAR FINT 301 FİNANSAL YÖNETİM ÜNİTE 2&3 İŞLETMELERİN YASAL KURULUŞ TÜRLERİ, FİNANSAL SİSTEM VE PİYASALAR

İÇİNDEKİLER İşletme Türleri Finansal Sistem Finansal Piyasalar Finansal Araçlar Finansal Kurumlar Menkul Kıymetler Borsalarının Ekonomik İşlevleri Faiz Oranları

İŞLETME TÜRLERİ Şirket Nedir? İki veya daha fazla girişimcinin ortak iktisadi bir gayeye erişmek için emek, para ve mallarını bir sözleşme ile birleştirerek meydana getirdiği ortaklığa ŞİRKET denir. Şirketler, sorumlulukları bakımından şahıs ve sermaye şirketleri olarak ikiye ayrılır:

ŞAHIS ŞİRKETLERİ Ortakları sınırsız sorumlu olan şirketler şahıs şirketleridir: Adi Şirketler Adi ortaklıklar, iki ya da daha fazla kişinin ticari faaliyette bulunmak üzere bir araya gelerek oluşturdukları ortaklıklardır. -Avantajları Nelerdir? Adi şirketlerin en önemli avantajı düşük maaliyetlerle ve kolayca kurulabilmesidir. -Dezavantajları Nelerdir? Sınırsız Sorumluluk (Finansal Kriz durumunda her ortak kendi payı ile değil, işletmenin tüm borçlarından sınırsız olarak sorumludur. İşletme yaşamında sınırlılık İşletmeye büyük miktarlarda fon sağlamada zorluk Ortaklık hakkının transferindeki güçlük

2. Kolektif Şirketler Bir işletmeyi bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla hakiki şahıslar arasında kurulan ve ortaklardan hiçbirinin sorumluluğu şirket alacaklarına karşı taahhüt edilmemiş olan şirkettir. Şirketin ömrü, ortaklar arasındaki anlaşmanın devamının sağlanmasına bağlıdır. Bu ortaklık türünde fon sağlama olanağı ortakların elde edebilecekleri olanakların toplamı kadardır. 3. Adi Komandit Şirketler Bir ticari işletmeyi işletmek üzere bir ticaret unvanı altında kurulan ve alacaklılara karşı ortakların bir bölümünün sınırlı bir bölümünün sınırsız olarak sorumlu olduğu ortaklıklardır.

SERMAYE ŞİRKETLERİ Ortakları sınırlı sorumlu olan sermaye payları bölünmüş şirketler sermaye şirketleridir. Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirketler Adi Komandit ortaklığa benzer olan bu ortaklıkta sınırlı sorumlu ortaklar olarak birkaç kişinin daha yer almasıdır. Sorumluluğun sınırlandırılması ortak bulmada kolaylık sağlaması dışında fazla bir yarar sağlayamamaktadır.

Limited Şirketler Limited ortaklıklar en az bir en çok elli ortakla kurulabilen, ortakların sorumluluğu koydukları sermaye ile sınırlı olan bir ortaklık türüdür. Limited ortaklıklarda ortaklar yalnızca koydukları sermayeyle sorumlu olduklarından, tüm varlıklarını riske atmak istemeyenlere önemli bir ortaklık türü olarak görülmektedir. Limited ortaklıklar hisse senetleri gibi tahvil ihraç edemezler. Bu nedenle artan iş hacmine paralel olarak yeni ortakların alınması ya da başka finanslama olanaklarının sağlanması oldukça güçtür.

Anonim Şirketler Kendisine ait bir ünvanının olduğu, sermayesinin belirli ve paylara bölünmüş olduğu, borçlarından dolayı ortakların sorumluluğu sadece konulan sermaye ile sınırlı olduğu bir ortaklıktır. Anonim şirketler en az 100.000 TL sermaye ile kurulabilmektedir. Anonim şirkette ortakların sorumlulukları şirkete koymayı taahhüt ettikleri sermayeyi getirmeleri ile son bulmaktadır. Bir anonim şirketi kurulması için en az beş ortağın bulunması gerekir.

Acente Problemi Anonim şirketlerde çalışan genel müdür ve genel müdür yardımcısı gibi ortaklar tarafından görevlendirilen kişilere acente denir. Anonim şirketlerde en büyük çatışma acente probleminde görülür. Genellikle acenteler ile ortakların menfaatleri arasında bir çıkar çatışması gözlenir ve buna acente problemi denir.

Halka Açık Anonim Ortaklıklar (Halka Açık Şirketler) Sermaye Piyasası Kanununa göre (SPK) hisse senetleri halka arz edilen şirketlerle, ortak sayısı 250yi aşan veya 250yi aştığı belirlenen şirketler halka açık şirket olarak kabul edilmektedir. - Halka Arz: Sermaye piyasası araçlarının satın alınması için her türlü yoldan halka çağrıda bulunularak halkın bir anonim ortaklığa katılmaya veya kurucu olmaya davet edilmesi, hisse senetlerinin borsalar ve teşkilatlanmış diğer piyasalarda devamlı işlem görmesi, halka açık anonim ortaklıkların sermaye artırımları dolayısıyla hisse senetlerinin satışını ifade etmektedir.

FİNANSAL SİSTEM VE FİNANSAL PİYASALAR Fon arz edenlerle fon talep edenlerin bir araya geldiği ve karşılıklı değişimin meydana geldiği bu yerlere PİYASA denir. Finansal Piyasalar hem özel hem de kamu kesiminin yatırımları için gerekli kaynak ihtiyaçlarının karşılandığı yerlerdir. Bu piyasalarda alım-satım konusunu, reel piyasalardaki işlemlerin parasal yönü oluşturur. Piyasa kavramının üç temel unsuru vardır: Alıcı Satıcı Alım-satıma konu olan şeyler

Alıcı piyasanın talep yönünü oluştururken satıcı da arz yönünü oluşturur. Bu nedenle, piyasadaki alım gücü ile desteklenmiş alış isteğine talep, satış isteğine de arz denir. Piyasanın en önemli fonksiyonu arz ve talebin karşılaşmasını sağlayarak değişime ortam hazırlamaktır.

FİNANSAL SİSTEM Bir ekonomide fonları talep edenler, fonları arz edenler, bunlar arasında fon akımlarını düzenleyen kurumlar, akımı sağlayan araç ve gereçler, bunları düzenleyen hukuki ve idari kurallardan oluşan yapıya FİNANSAL SİSTEM denir.

Finansal Sistemi 5 temel unsur oluşturmaktadır; Fon arz edenler (Tasarruf Sahipleri) Fon talep edenler (yatırımcılar-tüketiciler) Yatırım ve finansman araçları Yardımcı kuruluşlar Hukuki ve idari düzen

FİNANSAL PİYASA ÇEŞİTLERİ Piyasalar vade açısından yaklaşıldığında para ve sermaye piyasaları olarak ikiye ayrılır: Para Piyasası vadesi en fazla bir yıl kadar fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalardır. İşletmeler genellikle kısa süreli varlıklarının (hammadde, yardımcı madde, malzeme ve işçilik) finansmanında para piyasasından faydalanırlar. Bankalardan sağlanan krediler, senet iskontosu, senet teminatı gibi yöntemlerle işletmelerin kısa vadeli nakit ihtiyaçları karşılanır.

Sermaye Piyasaları vadesi bir yılı aşan fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalardır. İşletmelerce bu piyasalardan sağlanan fonlar genellikle orta ve uzun süreli varlıkların finansmanında kullanılır. Finansal piyasalar örgütlenme durumu dikkate alındığında; örgütlenmiş ve örgütlenmemiş finansal piyasalar olarak sınıflandırılabilir. Özellikle ticari bankalar, örgütlenmiş para piyasasının en önemli kurumlarıdır. Örgütlenmiş para piyasasının temel özelliği bir düzen içinde çalışmak durumunda olmasıdır.

Banka sistemi dışında kalan kişi ve kuruluşlar da işletmelere fon sağlamaktadır. Bu piyasalar örgütlenmediği için, denetimi ve gözetimi güç olmaktadır. Örgütlenmemiş para piyasasının en tipik örneği tefeci piyasalarıdır. Para piyasasının yeterli düzeyde gelişmediği ülkelerde bu tür piyasaların ağırlığı artmaktadır.

Sermaye piyasaları konusunda diğer bir sınıflandırma ise menkul değerlerin ihraç durumuna göre yapılan sınıflandırmadır. Bu sınıflandırma birincil ve ikincil piyasalar şeklinde yapılmaktadır; Birincil piyasa, kurumların fon sağlamak amacıyla menkul kıymetlerini ilk defa ihraç ettiklerinde fon arz edenlerle karşılaştıkları piyasalardır. İkincil piyasalar, daha önce çıkarılmış menkul kıymetlerin işlem gördüğü piyasalardır. İkincil piyasaların en önemli kurumları menkul kıymetler borsaları ve finansal aracı kuruluşlardır. Spot Piyasalar, Ödemenin ve teslimin hemen yapıldığı piyasalardır. Vadeli piyasalar, önceden belirlenmiş bir fiyattan, gelecekteki bir zamanda ödemenin ve teslimin yapıldığı piyasalardır.

SERMAYE PİYASASININ GELİŞEBİLMESİ İÇİN GEREKEN KOŞULLAR Ekonomide tasarruf düzeyinin yükselmesi Özel ya da kamu işletmelerinin uzun süreli fonlara ihtiyaçlarının olması Menkul değerlere yatırım yapılmasına uygun ortamın olması Çok sayıda halka açık anonim ortaklıkların olması Sermaye piyasasında aracılık yapacak aracı kurumların gelişmiş olması Halka açıklanacak bilgileri izleyecek, onaylayacak, yatırım analizleri yapabilecek kişi ve kurumların olması Sermaye piyasasının güven, açıklık ve kararlılık içinde çalışmasını sağlayacak yasal düzenlemelerin olması

SERMAYE PİYASASININ ETKİNLİĞİ İÇİN GEREKEN KOŞULLAR Ekonominin sağlıklı ve istikrarlı olması Piyasada fiyatlar etkin bir biçimde değişmeler gösterebilmelidir. Riski yüksek olan menkul değerlerin getirileri yüksek, riski düşük olanların getiri oranları da düşük olmalıdır Piyasada bilgi akışı hızlı ve kesintisiz olmalıdır. Yatırımcılar, doğru bilgiye kısa sürede ve düşük maliyetlerle ulaşabilmelidirler Piyasada işlem maliyetleri düşük olmalıdır; yatırımcılar düşük maliyetlerle finansal varlıkları alıp satabilmelidirler Piyasada yatırımcılar rasyonel hareket etmelidirler

FİNANSAL ARAÇLAR Finansal varlık (menkul kıymet) nedir? Finansal piyasalara fon sunanlar diğer kişi ya da kurumlara sundukları bu fonlar karşılığında fon talebinde bulunanlardan bir belge almaktadırlar. Bu belgeye menkul kıymet veya finansal varlık denir. Finansal varlıkların, arsa, bina, araç, gereç gibi reel varlıklardan farkı, değerlerinin fiziki bir yapıya değil gelecekte beklenen nakit akışlarına göre belirlenmesidir.

Finansal varlıkların başlıca özellikleri Paraya çevirebilirlik Bölünebilirlik Geri dönülebilirlik Getiri Vade Riskin tahmin edilebilirliği

FİNANSAL KURUMLAR Finansal piyasalardan fon sağlanması ile bu pazarlara fon sunulması genellikle aracılarla olur. Tasarrufların fon ihtiyacı olan birimlere doğrudan aktarılması fon fazlası olan birimlerin finansal piyasalardan finansal varlık satın almalarıyla gerçekleşir. Finansal kurumlar ülkelerin gelişmişlik düzeyine bağlı olarak farklılıklar gösterirler. Ancak bütün ülkelerde ticaret bankaları, sigorta şirketleri, emeklilik ve yardımlaşma sandıkları, kalkınma bankaları ve yatırım şirketleri finansal kurumlara örnek olarak gösterilebilir.

FİNANSAL KURUMLARIN BAŞLICA FAYDALARI Fon maliyetlerini azaltmak Miktar ayarlaması yapmak Vade ayarlaması yapmak Risk ayarlaması yapmak Finansal danışmanlık hizmeti sunmak

MENKUL KIYMETLER BORSALARININ EKONOMİK İŞLEVLERİ Likidite sağlama işlevi Ekonomiye kaynak yaratma işlevi Sermaye mülkiyetini geniş bir tabana yayma işlevi Ekonominin göstergesi olma işlevi Uzun vadeli yatırımların kısa vadeli tasarruflarla finansmanını sağlama işlevi Menkul kıymetlerle ilgili bilgilere kolay ulaşma işlevi

FAİZ ORANLARI FAİZ NEDİR? Faiz, nakdi sermayenin belirli bir süre için kullanımı karşılığı olarak sermaye sahibine ödenen bedel olarak tanımlanır. Faizin üretimde kullanılan sermayenin bedeli olarak dört ayrı görevi bulunmaktadır; Faiz, üretim faktörü olan sermayenin bedelidir. Faiz, makro dengeyi sağlayan önemli bir faktördür. Faiz, para talebini ve likidite tercihini etkileyen önemli bir faktördür. Faiz bir maliyet unsurudur.

NOMİNAL FAİZ ORANI Nominal faiz oranı (piyasa faiz oranı, cari faiz oranı) genellikle reel faiz oranıyla bu orana ilave edilen enflasyon ve risk primlerinden oluşur. Bu ilişki şu şekilde ifade edilebilir; i= Nominal Faiz Oranı İ’= Reel Faiz Oranı EP= Enflasyon Primi ÖP= Ödenmeme Risk Primi LP= Likidite Risk Primi VP= Vade Risk Primi