Canlılarda madde ve enerji

Canlı yapısına katılan madeler Organik maddeler Yapısında karbon,hidrojen ve oksijen atomlarının üçünü birden bulunduran maddelere denir. Karbonhidrat Yağ Protein Vitamin organik maddelerdir.

Karbonhidrat yağ ve proteinler sindirildikten sonra kana geçer Vitaminler sindirilmeden kana geçer

Vücudumuzun; %65’i su %16’sı protein %13’ü yağ %5’i vitamin ve mineral %1 ‘i ise karbonhidratlardan oluşur.

Karbonhidratlar yapıya niçin %1 oranında katılır? Enerji verici madde olukları için yakılarak kullanılırlar çünkü kolay yakılırlar.

Yağlar da çok enerji var. Neden o zaman ilk önce yağlar yakılmıyor?

Yağların yakılması zor oluğu için tabi ki Proteinler neden en son yakılıyorlar Oysa onların yakılması yağlardan daha kolay?

Proteinler canlı yapısına en çok katılan organik maddelerdir Proteinler canlı yapısına en çok katılan organik maddelerdir.Bu nedenle en son yakılırlar.

Maddeler ve sıralanışları En çok enerji verenden en aza doğru Yağ Protein karbonhidrat İlkönce yakılandan en son yakılana doğru Karbonhidrat Yağ Protein

Karbonhidratlar

Karbonhidratlar yapılarında karbon hidrojen ve oksijen bulunduran maddelerdir. Fotosentez sonucu oluşurlar. Canlılar tarafından kendi dokularına göre şekillendirirler.

Monosakkaritler Glikoz kan şekeri Fruktoz meyve şekeri Galaktoz süt şekeri

Disakkaritler Sakkaroz çay şekeri Maltoz meyve şekeri Laktoz süt şekeri

Polisakkaritler Nişasta bitkilerde depo madesidir. patates ,pancar buğday gibi bitkilerde bulunur Selüloz bitkisel yapılarda bulunur Glikojen hayvanlarda ki çok şekerlere verilen isimdir.

Dehidrasyon sentezi İki molekül birleşirken aradan su molekülü çıkıyorsa böyle reaksiyonlara dehidrasyon sentezi denir.

Tüm glikoz molekülünden bir eksik su molekülü çıkar Glikoz +glikoz+………n glikoz nişasta + (n-1) su Glikoz+ glikoz+……….n glikoz Selüloz +(n-1) su

Nişastanın glikoza dönüştüğü reaksiyona Hidroliz reaksiyonu denir. Dehidrasyonun tam tersi bir reaksiyondur.

Glikojen havyan hücrelerinin depo polisakkaritidir Glikojen havyan hücrelerinin depo polisakkaritidir. Hayvanlar glikozun fazlasını glikojene çevirerek karaciğere gönderir. Belli bir süre sonra karaciğer kullanılmayan glikojeni yağa dönüştürerek depolar.

Karbonhidratlar sindirildiklerinde glikoz oluşur Glikoz hücre zarından geçebilir. Mitokondrilerde yakılarak canlılık olayları için enerji oluşturur.

Proteinler Yapısında karbon hidrojen ve oksijenin yanısıra azot ve fosforda bulunduran maddelerdir. Canlının yapısına katılır. Yapıcı onarıcı ve düzenleyicidir. Hayatsal tepkimeleri gerçekleştiren enzimlerin yapısında bile bulunur.

Proteinler sindirildiklerinde aminoasit oluşur. Proteinlerin yapı birimi amino asitlerdir Protein yetersizliğinde canlı büyüyüp gelişemez. Karaciğer kendisini yenileyemez ve siroz oluşur.

Yağlar Yapısında karbon hidrojen ve oksijen bulunduran maddelerdir. 3 mol yağ asidi ve 1 mol gliserolden oluşurlar.

Doymuş yağlar Doymamış yağlar olarak ikiye ayrılırlar doymuş yağlar katı yağ doymamış yağlar sıvı yağlardır. Bitkisel yağlar H ile doyurularak margarin yapılır.

Canlı organizmaları soğuğa ve darbelere karşı korur

Vitaminler Canlılarda düzenleyici olarak görev yaparlar. ADEK vitaminleri yağda erir,fazlası karaciğerde depo edilir. B ve C mineralleri suda erir ve depo edilemez

Vitaminler vücudumuza besinlerle alınır

SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ VİTAMİN BULUNDUĞU BESİNLER ÖNLEDİĞİ HASTALIKLAR SAĞLIK ÜZERİNE ETKİLERİ A Süt,yumurta, yeşil sebzeler,balık yağı Çeşitli göz hastalıkları Büyümeye yardımcı olur B Meyve ve sebzeler, tahıllar,et,süt ve yumurta Beriberi,pellegra, dudakların çatlaması Cilt sağlığını ve sinir sistemini çalışmasını sağlar. C Limon, portakal, kuşburnu, yeşil bitkiler İskorbit Tırnak ve diş etlerinin sağlıklı olmasını sağlar,yorgunluğu önler. D Yumurta, süt ,tereyağı, balık yağı Raşitizim ve kemik erimesi Kemik ve dişlerin gelişimini sağlar E Tahıllar, et , süt, yeşil bitkiler Gelişme ve üreme ile ilgili bozukluklar Karaciğer, kalp, damar hastalıklarıyla kısırlığı önler K Balık, et, süt,yeşil yapraklı sebzeler Kanın pıhtılaşmasını sağlar

İnorganik maddeler SU ; Canlıların vücudunun büyük bir bölümü sudur. Susuz yaşam düşünülemez. İnsan vücudunun %65’i sudur. Bitkilerde bu oran %95 dir. Su iyi bir çözücüdür. Besinlerin sindirilmesi ve suda çözünmüş olarak hücrelere taşınması su ile olur.Madde taşınmasında rol alır. Zararlı atıklar suda çözünmüş olarak ter ve idrarla dışarı atılır. Atılan suyun geri alınması için günde 1,5-2 litre su alınması gerekir.Vücudun ısısını düzenler.

MİNERALLER (MADENSEL TUZLAR) Organik maddelere bağlı yada tuz halinde bulunurlar. Vitamin, hormon ve enzimlerin yapısına katılır. Kalsiyum, fosfor, potasyum, sodyum, demir, magnezyum, flor, klor gibi mineraller canlı için önem taşır.

Günlük besinlerden sağlanır.En bilineni sofra tuzudur. Sindirilmeden kana karışır ve düzenleyici olarak görev yapar.Kalsiyum ve fosfor,kemik ve dişlerin oluşumunda rol oynar.Kalsiyum ayrıca kan oluşumunda etkilidir. Vücudun büyüme ve gelişmesini sağlar.Kırılan kemiklerin onarılmasında etkilidir. Çocuklarda kalsiyum eksikliği ile beraber D vitamini eksikliği de olursa raşitizim denen kemik hastalığı ortaya çıkar. Demir kandaki alyuvarlarda bulunur. Eksikliğinde kansızlık(anemi )hastalığı meydana gelir. Flor dişlerin çürümesini önler. iyot eksikliği guatr hastalığına neden olur.

Besinler vücuttaki görevlerine göre üç çeşittir.

Enzim nedir? Reaksiyonun gerçekleşmesini sağlayan ancak reaksiyondan hiç etkilenmeden geri çıkan maddelere denir. Vücudumuzdaki bütün kimyasal olaylar enzimler sayesinde gerçekleşir. Yapısı proteindir ancak bazı enzimlerde yardımcı maddelerde bulunur.mineral ve vitamin gibi

K.KARACAÖREN İ.O. NURHAN KELEŞ FEN VE TEK.ÖĞRT.