Yardımcı Doçent Doktor Cenk Aygül Siyasi Partiler Yardımcı Doçent Doktor Cenk Aygül

Nitelikleri Siyasi partiler “demokratik siyasi hayatın vazgeçilmez unsurlarıdır” (68. madde). Neden? İktidarı doğrudan ele geçirmeye çalışırlar. Resmi üye tabanına dayanırlar. Hem özel konularda hem de toplumun ve ülkenin bütününü ilgilendiren alanlarda politika geliştirirler. Ortak bir ideolojik kimlik veya siyasal tercihe sahip insanların oluşturduğu örgütlerdir.

İşlevleri Temsil Siyasal devşirme Politika belirleme Menfaatlerin birleştirilmesi / uzlaştırılması Siyasi sosyalleşme ve mobilizasyon Hükümetin kurulması ve işletilmesi

Kökenleri 1850’den önce siyasi parti bir tek ABD’de var. Diğer ülkelerde fikir akımları, halk klüpleri, felsefe dernekleri ve parlamento grupları var. Siyasi partiler parlamento grupları ve seçim komiteleri arasında kurulan bağlar sonucu ortaya çıkar. Parlamento grupları, aynı coğrafi bölgeden gelmek, mesleki yakınlık, vs ortak paydasında oluşur. (Fransa’da Breton temsilcileri => Jakobenler, Türkiye’de Makedonlar => İttihat ve Terakki

İngiltere’de rüşvet siyasi partilerin kurulmasında etkili İngiltere’de rüşvet siyasi partilerin kurulmasında etkili. 1714 – Siyasal Hazine Sekreterliği, sonra Patronaj Sekreterliği 1832- Seçmen kaydı sistemi Sol partiler seçim komiteleri kurdukça, sağ da buna uymak zorunda kaldı.

Parlamento dışında doğan partiler Sendikalar => İşçi Partisi Tarım kooperatifleri ve meslek kuruluşları Fikir kulüpleri veya aydın grupları. Mesela Masonluk Fransa’da Radikal parti ve Avrupa’da liberal partiler. Kiliseler ve mezhepler => Hristiyan Demokrat partiler Eski Muharip Gazi Dernekleri Gizli örgütler, => Sovyetler Birliği Komünist partisi. Bağımsızlık Savaşı veren kurtuluş hareketleri => CHP, Cezayir Ulusal Kurtuluş Cephesi

Parti tipleri Duverger: Kadro partisi versus kitle partisi. İlki parlamento içinde, ikinci dışında ortaya çıkar. Neumann: Temsil partileri versus bütünleşme partileri. İlki reaktif ve mümkün olduğu kadar çok oy almak istiyor (catch-all’a yakın), ikincisi proaktif kitleleri eğitmeyi ve sosyalleştirmeyi amaçlar. Hepsini yakala partileri: Kircheimer’e göre baskın bir ideolojik karakterleri yok.

Parti tipleri Seçimlere dönük profesyonel partiler: Panebianco’ya göre ideolojinin hakim olmadığı, profesyonellerin örgüt içinde baskın olduğu, finansmanını belirli grupların yaptığı partiler. Kartel partileri: Katz ve Mair’e göre, üyelerin aidatlarına dayanan partiler zaman içinde üyelerinden yabancılaşır. Bu partiler devletten finansman alır. Modern kadro partileri: Koole’ye göre üye sayısı az ancak üyeler tabana hesap verir, seçmenlere dönük politikalar üretiyorlar.

Parti sayısına göre parti sistemleri Çok partili İki partili: Ya da iki-buçuk partili Tek partili: hakim tek parti (eşit yarışma koşulları yok), hegemonik tek parti (eşit yarışma var), gerçek tek parti

Türkiye’de partiler İttihat ve Terakki CHP DP CHP- Ortanın solu = sosyal demokrasi AP – yarı popülizm? MHP - BBP MSP- RP – Fazilet – Saadet- HAS - AKP? ANAP - SODEP-SHP-CHP-DSP AKP HEP-OZEP- OZDEP- DEP- HADEP- DEHAP- DTP- BDP İşçi Partisi Sosyalist partiler? TİP, TSİP, TKP, BSP, vs … İllegal partiler DHKP, vs … Genç Parti – Uzan

Avrupa’da sosyal demokrat partiler zz

Avrupa’da partiler Sol: Sosyal demokratlar, komünistler, yeni sol, Yeşiller, Sağ: Hristiyan demokratlar, muhafazakarlar, liberaller, kırsal veya merkez partileri ve aşırı sağ.