TÜKETİM KOOPERATİFLERİ Faaliyetleri Amaçları Ekonomi Siyaseti Üyelik (ortaklık) Faiz ve “Risturn” 31 Ocak

Temel Faaliyetleri Hazır mal ve ürünleri satın alıp üyelerine satar Esasen, toptancı-perakendeci (aracılık) işlevi görür Dilerse bizzat üretim yapıp satabilir “Kâr payı” eklemez! Maliyetine satış yapar Nakliyat, depolama, vb. giderleri satış fiyatlarına ekleyebilir

Temel Faaliyetleri İhtiyat akçesi (kaza, hırsızlık, mal çürümesi, vs.) payı da ekleyebilir Yeni yatırım, yardım sandığı, eğitim, vb. paylarını da fiyatlarına önceden yansıtabilir Koop’ta çalışan üyelerine (ortaklarına) ücret ödeyebilir Hariçten eleman istihdam edebilir

Temel Faaliyetleri İlke olarak yalnızca üyelerine satış yapar Dilerse genel halkı da yararlandırabilir Yasal açıdan herkes koop’a (üyeliğe/ortaklığa) katılabilir (“Açık Kapı” ilkesi) Gıda, giysi, dayanıklı eşya, elektronik, vs. tüm mal ve ürünleri kapsayabilir

Temel Amaçları Hem “ucuz” hem de “kaliteli” ürün sunmak Üreticiyi destekleyip ürün kalitesini yükseltmek Pahalı da olsa doğru malzeme kullanan üreticiden satın almak Alım fiyatlarını yüksek tutup üretici gelirini de yükseltmek Üreticiyi fırsatçıların, vurguncuların elinden kurtarmak

Temel Amaçları Özel sektörle (kapitalizmle) rekabet ederek, son tüketiciye satış fiyatlarını aşağı çekmek Üretici ile tüketici arasındaki, ana toptancı, yarı toptancı, vs. aracıları asgariye indirmek (maliyeti arttıran gereksiz el değiştirmeleri piyasadan kaldırmak) Aşırı kâr güden tüm aracı aktörlerle savaşmak

Temel Amaçları Tekel (monopol), duopol, oligopol, tröst, kartel, vb. gizli-kapaklı, yasa dışı, gayrı meşru ticari oluşumlarla, “çetelerle” savaşmak Karaborsacı, stokçu, istifçi, spekülatör, fırsatçı, vb. ile savaşmak Devlet (kamu) + özel sektör yanında “ÜÇÜNCÜ SEKTÖR” olan kooperatifçiliği geliştirmek

Temel Amaçları “Herşeyi devletten beklemeyip” halkın kendi başına ekonomik örgütlenmesini sağlamak Üreticileri de örgütlenmeye, kendi kooperatiflerini kurmaya teşvikle üretici-tüketici dayanışmasını arttırmak “Üst örgütlenmeye” giderek, “kooperatif birlikleri” ve “kooperatif merkez birlikleri” oluşturmak

Temel Amaçları Üst yapılanma sayesinde büyük miktarda toptancılık, hatta doğrudan üretim yapmak Üst yapılanmayla ithalat ve ihracat yapmak “Uluslararası Kooperatifçilik Hareketi”ne entegre olmak

Ekonomik Denge Tablosu AKTÖRLER Üreticiden ALIŞ GİDER (nakliye,vs.) Kâr payı, ihtiyat, vs. Tüketiciye SATIŞ Özel Sektör 1. Dönem 100 TL 300 TL Kooperatif 2. Dönem 150 TL100 TL25 TL275 TL Özel Sektör 3. Dönem Senaryo (A) 150 TL100 TL25 TL275 TL Özel Sektör 3. Dönem Senaryo (B) 160 TL100 TL15 TL275 TL Özel Sektör 3. Dönem Senaryo (C) 160 TL100 TL10 TL270 TL

Denge Tablosu Açıklaması 1. Dönemde özel sektör: - Üreticiyi sömürücü düşük alım fiyatı - Aşırı kâr marjı - Satışta da tüketiciyi sömürü 2. Dönemde "KOOPERATİF" piyasaya girer: - Üreticiden alım fiyatını yükseltir - Tüketiciye satış fiyatını düşürür - Piyasayı dengeye yöneltir 3. Dönem Senaryo (A): - Özel sektör aşırı kâr marjını düşürür 3. Dönem Senaryo (B): - Özel sektör üreticiden alım fiyatını yükseltir - Koop'a ürün arzını kısmaya çalışır - Ama kâr marjını daha da düşürmek zorunda kalır 3. Dönem Senaryo (C): - Özel sektör koop'u piyasadan çıkartmak için kendi satış fiyatını daha da düşürür - Ama bu kez kendisi zarara girer, eninde sonunda piyasadan çekilmek zorunda kalacaktır (iflas) * Aşırı fiyat kırdığı için Rekabet Kurulu devreye sokulabilir

Muhasebe Özel sermaye şirketlerinden en önemli fark: Üyeler sermaye paylarına bakılmaksızın eşit oy hakkına sahiptir (Genel Kurul’da her ortak bir (1) oy’a sahiptir)

Muhasebe Koop’a katılan herkes (üye = ortak), gerçek veya tüzel kişi, en az bir (1) sermaye payı (hisse) satın almak zorundadır Her hisse 100 (yüz) TL sabittir, daha düşük veya yüksek olamaz Kişi başı en fazla (beş bin) hisse alınabilir ( TL)

Muhasebe Kurulurken üye sayısı en az 7 (yedi) olmalı - Üst sınır yok, milyonlarca kişi üye olabilir - Sonradan da sonsuz üye alınabilir - Milyarlarca TL sermayeyle kurulabilir - Sermaye sonradan eklemelerle arttılabilir

Muhasebe “Tüzel” kişiler kurucu veya sonradan üye olabilir (konusuyla ilgili olmak şartıyla): - Dernek, vakıf - Şirket - Belediye veya siyasal parti - Meslek odası - Sendika - Vs...

Muhasebe Ortakların (üyelerin) sorumluluğu tam veya kısmen sınırlı ya da tamamen sınırsız tutulabilir (Koop’un kendi tercihine bağlı) Duruma göre bazı vergilerden muaf olabilir (Üst birliğe üyelik şartı, vs.)

Muhasebe Sermaye payına FAİZ ödenmesi DÜŞÜK tutulmalıdır - Faizin düşük tutulması yasal zorunluluktur - Ayrıca uluslararası kooperatifçilik ilkesidir - İdeal olarak faiz esasen hiç ödenmemelidir

Muhasebe - “RİSTURN” “Alış-Veriş Oranı İlkesi” Özel sermaye şirketlerinden çok farklıdır: Dönem sonu gelir-gider arasında kazanç oluşursa, sermaye payına göre dağıtılmaz (Bu kuralı biraz değiştirmek koop’un kendi tercihine bağlıdır) Her ortak koop’la ne kadar alış-veriş yapmışsa, aynı oranda kazanç payı alır (Yasal şart -- ve uluslararası koop ilkesi) Kazanç paylaşımı öncesi (ana miktardan kesinti yapılarak), “yedek akçe” ve dilenirse her çeşit özel fonlar, yardım sandığı, başka koop’lara yardım ve yatırım, eğitim payı, vb. miktarlar saklı tutulabilir (* Yedek akçe ayırmak zorunludur *)

Üyelik ve “RİSTURN” Dağıtımı MÜŞTERİ Koop’tan Alım (TL) Marketten Alım (TL) Toplam Gider (TL) Koop Geliri (TL) Koop Gideri (TL) Risturn Payı (TL) Sonuç Gider (TL) Bay (A) Harici Bay (B) Harici Bay (C) Üye X1/3 = Bay (D) Üye X2/3 = KOOP

RİSTURN Tablo Açıklaması Müşterilerin 4'ü de ilk bakışta 1.000'er TL harcamıştır Ancak, sonuçta Bay (D) en kârlı çıkandır Çünkü hem koop üyesidir hem de tüm alımını koop'tan yapmıştır; dönem sonunda “risturn” hakkı da ödenince, sonuçta en az harcama yapmış olan müşteridir Bay (C) de koop üyesidir ama, alımlarının hepsini koop'tan yapmadığı için, Bay (D)'ye oranla "risturn" hakkı daha azdır; sonuçta biraz daha az kazançlı çıkan müşteridir Bay (A) en zararlı çıkandır, çünkü tüm alımlarını koop dışından yapmıştır Bay (B) ise, üye olmasa bile koop'tan alım yapmıştır, risturn hakkı yoktur, Bay (A) ile aynı durumdadır (NOT: Koop ürününün genelde markettekinden ucuz (ve aynı kalitede) olduğu varsayılırsa, sonuçta aynı harcamayla daha fazla ürün aldığı varsayılabilir)

Kaynaklar Prof. Dr. Ziya Gökalp Mülayim, Prof. Dr. Erkan Rehber, Prof. Dr. Ayhan Çıkın İlgili eserleri aşağıdaki bağlantıdadır: Ocak