STRATİGRAFİ-SEDİMANTOLOJİ JEOLOJİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ STRATİGRAFİ-SEDİMANTOLOJİ FİZİKSEL AYRIŞMA

SEDİMENTER PROSESLER - Ayrışan tanelerin taşınması - Depolanma Sedimenter kayaçların oluşmasında etkili olan safhalar sedimenter prosesler olarak adlandırılır. Bir sedimenter kayacın oluşması 4 safhada gerçekleşir. - Ayrışma - Ayrışan tanelerin taşınması - Depolanma - Taşlaşma (Diyajenez)

I- AYRIŞMA (WEATHERING) : Sedimenter partiküllerin oluşabilmesi için öncelikle ana kayaçların parçalanıp kırıntılanması gerekir. Anakayacın parçalanması ve kırıntılanmasını sağlayan olayların tümü ayrışma olarak adlandırılır. Bir anakayacın ayrışmasında farklı faktörler etkili olabilir. Bunlar 1- Anakayacın türü ve yapısı 2-Rölyef 3- İklim 4-Oyucu ve delici canlılar 5- Zaman

Source: http://www. gly. fsu

AYRIŞMA (WEATHERING) FİZİKSEL AYRIŞMA (Physical weathering) KİMYASAL AYRIŞMA (Chemical weathering)

FİZİKSEL AYRIŞMA (Physical weathering) Anakayacın partiküllere ayrılmasında kimyasal reaksiyonların etkili olmadığı dolayısıyla anakayacın bileşiminde herhangi belirgin bir kimyasal değişmenin gerçekleşemediği ayrışma tipidir.

Fiziksel ayrışmada etkili olan faktörler 1. Basınç azalması (Stress release): Derinlerdeki kayaçların üzerindeki basıncın erozyondan dolayı azalmasına bağlı olarak kayaçları boydan boya kesen ve yaklaşık olarak topografik yüzeye paralel olan bir seri çatlaklanma yüzeyleri gelişir. Bunun sonucunda değişik boyutlarda partiküller oluşur

Stress release fracturing in uppermost part of old gritstone quarry face

Fiziksel ayrışmada etkili olan faktörler 2-Termal genişleme ve çekme (thermal expansion and contraction) Çöl ortamlarında gece-gündüz sıcaklık farkının kayaçların çatlaklanmasına sebep olduğu uzun süre bir öneri olarak sunulmuştur. Bu hipotez şu gerçeğe dayandırılır ; kayaçlar kötü bir ısı ileticisidir. Bu sebeple güneş ışınlarının etkisi ancak birkaç santimetrelik kesimde etkili olacak ve bu kesimlerin daha fazla genleşmesine ve düşen sıcaklıkla da çekmesine sebep olacaktır. Bu genleşme ve çekmelerin tekrarlanmasına bağlı olarak bu kesim parçalanacak ve ana kütleden ayrılacaktır.

the differential stresses of expansion and contraction of the outer 1-5 cm of rock causes separation of concentric shallow layers (another form of exfoliation) called spalling or spheroidal weathering when it effects boulders

Fiziksel ayrışmada etkili olan faktörler 3- Kristal büyümesi (growth of foreign crystals (salt weathering)) Kayacın içerisinde yada bünyesindeki kırık ve çatlaklarda yabancı kristallerin gelişmesi o kayacın fiziksel olarak parçalanmasına sebep olabilir.

Fiziksel ayrışmada etkili olan faktörler 4-Su alma (hydration) : Kayaç içerisindeki bazı minerallerin bünyelerine su almalarıyla şişerler ve kayacın parçalanmasına sebep olurlar. Kil Minerallerin hacimsel olarak şişme % Ca-montmorillonit 45-185% Na-montmorillonit (bentonit ) 1400-1600% İllit 15-120% Kaolinit 5-60%

Fiziksel ayrışmada etkili olan faktörler 5- Donma (Frost shattering) : H2O sıvı halden katı hale (buz) dönüştürüldüğünde % 9.2 lik bir hacim artması olur. Kayaç içine sızan suların, sıcaklığın düşmesine bağlı olarak buzlaşmasıyla hacim artması olur. Bu hacim genişlemesi en sert kayaları bile parçalar ve kırar.

Fiziksel ayrışmada etkili olan faktörler 6-Canlı aktiviteleri (Organic activity): Canlı organizmaların ayrıştırma aktiviteleri genelde kimyasal olmasına karşın fiziksel ayrışmayada sebep olabilir. Bitki köklerinin veya gövdelerinin büyümesi kayacı parçalayabilir. Oyucu canlılar ise kayaçları oymakla hem kayacın dayanıklılığını azaltır hem de kimyasal ayrışmayı hızlandırır.

Sümene Manastırı yolu- 10-2005

Sümene Manastırı yolu- 10-2005

Sümene Manastırı yolu- 10-2005