ZAMAN SABİTESİ

ZAMAN SABİTESİ Bu öğrenme etkinliğini tamamladığınızda; Zaman sabitesini hesaplayabileceksiniz. Zaman gecikmesiyle çalışan devreler kurabileceksiniz.

R-C TİPİ ZAMANLAYICI DEVRE Direnç (R) ve kondansatör (C) den oluşan zamanlama devresidir.

R-C TİPİ ZAMANLAYICI DEVRE Kondansatörün direnç üzerinden şarj olması esasına göre çalışır. Direnç değeri kondansatörün şarj süresini belirlemektedir.

R-C TİPİ ZAMANLAYICI DEVRE Kondansatörün direnç üzerinden şarj olması esasına göre çalışır. Direnç değeri kondansatörün şarj süresini belirlemektedir.

R-C TİPİ ZAMANLAYICI DEVRE Devrede direnç değeri büyüdükçe, kondansatör daha geç şarj olur. Direnç değeri sabit tutulup daha büyük kapasiteli bir kondansatör kullanılırsa sizce ne olur ?

ZAMAN SABİTESİ R-C tipi gecikme devresinde, kondansatör direnç üzerinden geçen akımla şarj olur. Kondansatör üzerinde şarj olan voltaj zamanla artmaktadır. Kondansatör şarj olurken, üzerindeki şarj geriliminin , kaynak geriliminin % 63,2’sine ulaşması için geçen süreye, zaman sabitesi (t) denir. t = R x C

Kondansatör Şarj Gerilimi Oranı ZAMAN SABİTESİ Kondansatör şarj gerilimi t kadar sürede, güç kaynağı gerilimin % 63,2sine ulaşıyordu. Süre ( t ) Kondansatör Şarj Gerilimi Oranı t % 63,2 2t % 86,5 3t % 95,02 4t % 98,17 5t % 99,33 t’nin 5 katı kadar geçen sürede, yani 5t sürede kondansatör üzerindeki gerilim, güç kaynağı gerilimine neredeyse eşit olur !

t = R x C ZAMAN SABİTESİ Zaman sabitesi formülü ile işlem yapılırken; Direnç değeri OHM’a; Kondansatör kapasite değeri FARAD’a çevrilir !

ZAMAN SABİTESİ Soru : a) Aşağıdaki devrenin zaman sabitesini(t) hesaplayınız. b) Zaman sabitesi kadar süre geçtiğinde şarj gerilimi kaç Volt olur hesaplayınız ? c) 3t kadar süre geçtiğinde, kondansatör üzerindeki şarj kaç Volt olur ?

ZAMAN SABİTESİ Çözüm : a) Zaman sabitesinin formülü t= R x C’dir Direnç değeri OHM cinsine çevrilir. 10k = 10000 OHM Kondansatör kapasitesi FARAD cinsine çevrilir. 1000 uF= 0,001 F t = R x C = 10000 x 0.001 = 10 sn b) Zaman sabitesi (t) kadar süre geçtiğinde kondansatör üzerindeki gerilim, güç kaynağının % 63,2’si kadar olur. Dolayısıyla (10 * 63,2)/100 = 6,32 V dur.

Kondansatör Şarj Gerilimi Oranı ZAMAN SABİTESİ Çözüm : c) Tabloya göz atınız. 3t kadar sürede, kondansatör şarj gerilim oranı % 95,02’dir. 3t süre sonunda kondansatörde ; (10V x 95,02) / 100 = 9,502 V gerilim şarj olur. Süre ( t ) Kondansatör Şarj Gerilimi Oranı t % 63,2 2t % 86,5 3t % 95,02 4t % 98,17 5t % 99,33

Soru : Aşağıdaki devrenin , Zaman sabitesini (t) hesaplayınız. t süresi sonundaki şarjı hesaplayınız. 5t süresi kaç saniyedir ? 5t süresi sonundaki şarjı hesaplayınız.

TURN – ON DEVRESİ Zaman gecikmesi ile çalışan devredir. Zaman gecikmesini kondansatör ve direnç değerleri belirler.

TURN – ON DEVRESİ Devredeki 10K potansiyometre ile, zaman gecikmesinin ayarlı olması sağlanmıştır. Devredeki butona(B) basıldıktan sonra, kondansatör ayarlı direnç üzerinden şarj olmaya başlar. Şarj gerilimi, 10k’lık 2 adet gerilim bölücü direnç ile bölünür. Bölünen şarj gerilimi transistörün beyz ucuna iletilir. Transistörün beyz ucuna iletilen gerilim, transistörü iletime geçirecek değere ulaştığında; Collector-Emiter arası iletime geçer ve röle enerjilenir.

TURN – ON DEVRESİ Röle enerjilenince, açık olan kontak kapalı konuma geçer. Çalıştırılmak istenilen alıcı zaman gecikmeli olarak çalıştırılmış olur. Butona tekrar basılınca, zaman gecikmesi baştan başlar.

TURN – ON DEVRESİ (Bu sayfa yazılmayacaktır) Devreyi defterinize çiziniz. Devrenizi kurunuz. B butonuna basarak devrenin çalışmasını gözlemleyiniz. Potansiyometre değerini eliniz ile değiştirerek tekrar gözlemleyiniz. Farklı bir kapasitede kondansatör kullanarak tekrar gözlemleyiniz.

TURN – ON DEVRESİ ( Sonuçlar yazılacaktır.) Potansiyometre ile direnç değerini değiştirmeniz sonucu elde ettiğiniz sonucu yazınız. Kondansatör kapasitesini değiştirmeniz sonucu elde ettiğiniz sonucu yazınız. Devrede 10k yerine 100k’lık pot kullanılsaydı sonuç ne olurdu ?