Uluslararası Ticaret Teorisi(kuramı) Birinci Bölüm Uluslararası Ticaret Teorisi(kuramı)

İçerik Teorinin Kapsamı Teorinin Doğuşu Mutlak Üstünlükler Teorisi Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi Karşılaştırmalı Üstünlükler Modeline Yapılan Eleştiriler ve Geliştirilen Yeni Modeller

.. Uluslararası İktisat uluslararası ticaret akımları (mal-hizmetler) ve uluslararası mali akımlar (mali fon ve ödeme akımları) diye 2 bölüme ayrılır. Uluslararası ticaret teorisinin yanıtlamak zorunda olduğu 3 ana soru: Ülkeler neden dış ticaret yaparlar ? Bir ülkenin hangi malları ihraç, hangilerini ithal edeceği neye göre belirlenir (dış ticaret bileşimi)? Bir ülkenin ihraç fiyatları ile ithal fiyatları oranı (dış ticaret hadleri) nasıl oluşmaktadır ?

.. Teorinin Doğuşu Adam Smith,” Ulusların Zenginliği “ (1776) Merkantilizm ve Klasik Liberalizm Uluslararası Ticaret Teorisinin Varsayımları: - İki ülke – iki mallı analiz - Malın malla değişimi(trampa) - Tam rekabet koşulları - Devletin ekonomiye müdahalesi yok - Ekonomide tam çalışma durumu - Taşıma giderleri sıfır Uluslararası ticaret teorisi Emek - Değer Teorisi’ne dayanır. Bir malın maliyeti onun üretimi için harcanan emek miktarı ile ölçülür. Emek homojen kabul edilir.

.. Mutlak Üstünlük Teorisi Adam Smith (Theory of Absolute Advantages) Adam Smith Bir ülke karşı ülkeye göre hangi malları daha düşük maliyetle üretiyorsa o malların üretiminde uzmanlaşmalı ve bunları ihraç ederek pahalıya üretebildiklerini dış ülkelerden ithal etmelidir. Teoriye göre iki ülke arasında mutlak bir üstünlük sağlanması gerekmektedir.

Bir işçinin bir günde üretebildiği mallar A malı B malı ABD 50 brm 30 brm Almanya 20 brm 80 brm Teoriye göre ABD A malının, Almanya ise B malının üretiminde uzmanlaşacaktır. Bu malları daha ucuza üretmektedirler. ABD Almanya’ya A malı ihraç edip B malı ithal etmelidir. Almanya ABD’ye B malı ihraç edip A malı ithal etmelidir. Böylece iki ülkenin de refahı artar.

Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi (Theory of Comparative Advantages) David Ricardo Bir ülke, diğerine göre hangi malların üretiminde daha yüksek oranda bir üstünlük sahibi ise o mallarda uzmanlaşmalıdır. Ricardo’ya göre uluslararası ticaretin temelini mutlak değil, karşılaştırmalı üstünlük oluşturur. Bir ülke karşılaştırmalı olarak üstünlüğe sahip olduğu malda uzmanlaşmalı, daha pahalıya ürettiğini ise diğer ülkeden ithal etmelidir.

Karşılaştırmalı üstünlük kuramı: David Ricardo’nun kuramıdır ve uzmanlaşma ile serbest ticaret taraflara daha fazla fayda sağlar varsayımına dayanır. Bu durum ülkelerden birisi her alanda mutlak üstünlüğe sahip olsa da geçerlidir Mutlak üstünlük Bir üretici bir mal ya da hizmet üretiminde diğerlerine göre daha az kaynak kullanıyorsa geçerlidir.

Karşılaştırmalı üstünlük Karşılaştırmalı üstünlük. Bir üretici bir mal ya da hizmetin üretiminde diğerine göre daha düşük fırsat maliyetine sahipse...

Şekil: Karşılaştırmalı Üstünlük ve Ticaret Kazançları

Bir iş gününde üretilebilen mal miktarları Kumaş (mt) Şarap (lt) İngiltere 80 40 Portekiz 10 20 Örneğe göre İngiltere her iki malda da mutlak üstünlüğe sahiptir. Hem şarabı hem de kumaşı Portekiz’e göre daha ucuza üretmektedir. Mutlak üstünlük teorisine göre böyle bir durumda dış ticaret yapılamaz. Karşılaştırmalı üstünlük teorisine göre bu durumda dış ticaret yapılabilir ve her ülke dış ticaretten kazanç sağlayabilir.

İngiltere’nin kumaş üretimindeki üstünlüğü 8 kat, şarap üretimindeki üstünlüğü 2 kattır. İngiltere Kumaş üretmeli, şarabı Portekiz ’den ithal etmelidir. Portekiz Şarap üretmeli, kumaşı İngiltere ’den ithal etmelidir. Bu durumda her iki ülke de dış ticaretten kazançlı çıkar. İngiltere kumaş üretiminde, Portekiz Sarap üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir.

Teoriye göre ülkeler arasında karlı dış ticaret için zorunlu koşul ülkelerin iç üretim maliyetlerinin(yurt içi fiyat) birbirinden farklı olmasıdır. İngiltere’de iç fiyatlar, 1 birim kumaş: ½ br şarap Portekiz’de iç fiyatlar, 1 br kumaş: 2 br şarap

David Ricardo’nun modelinin eksikliklerinden yola çıkarak uluslararası ticaret teorisi geliştirilmiştir. Ricardo’nun modelinde maliyetler sabit olarak belirlenmiştir Ancak, üretim maliyet ilişkilerine bakıldığında, maliyetler her zaman sabit değildir, artan ve azalan şekilde değişmektedir.

Modelin Eksiklikleri Emek-değer teorisine dayanır Ülkeler arasındaki işgücü verimliliği farkının nedenleri açıklanmış değildir. İşgücü ülke içinde tam hareketli, ülkeler arasında tam hareketsizdir. Arz yanlı bir teoridir. Sabit maliyetlere ve tam uzmanlaşmaya dayanır. Statiktir. Üretim aşamalara ayrılmamıştır.

Kuramın Geçerli Olduğu Alanlar; Yurt içi talep – Ulusal (arz) Üretim farklılığı (yetersiz üretim sözkonusu olan mallar ithal edilir) Mal Nitelikleri arasındaki farklar. Aynı tipteki mallar fiyatları yakın olsa da farklı özellikler gösterir. Fiyat Farklılıkları. Nitelikler aynı olsa da maliyet farklılıkları nedeniyle fiyat farklı olabilir. Ya da tüketici beklentileri farklı olabilir.

Karşılaştırmalı üstünlükler teorisine yapılan eleştirilerden biri, bu teorinin emek-değer teorisine dayanması yani maliyet olarak sadece emeği içermesidir. Ancak gerçekte maliyet, sermaye, girişimcilik ve doğal kaynakları da kapsar.

Bu nedenle fırsat maliyeti (alternatif maliyet) kavramı ortaya atılmıştır. Bir malın fırsat maliyeti, o malın üretimini bir birim arttırmak için gereken kaynakları serbest bırakmak üzere, başka bir malın üretiminden vazgeçilmesi gereken miktara eşittir. Yalnızca emeğin değil tüm faktörlerin maliyetini değerlendirmeye alır

Üretim – Maliyet İlişkileri Sabit maliyetler; üretimin değişmesine karşın maliyetlerin sabit kalmasıdır. Buna üretimde sabit maliyet koşulu denir. Üretimde sabit maliyetler, bir endüstriden başka birine aktarılan kaynakların her iki kesimde de aynı derece verimli olmalarını ifade eder. Tam uzmanlaşma sağlanır.

Uzun dönem maliyetler: Ölçek ekonomileri Ölçeğe göre artan getiri, ya da ölçek ekonomileri; Firmanın üretim ölçeğindeki artış maliyetlerde göreceli azalmaya neden olur. Ölçeğe göre sabit getiri Firmanın üretim ölçeğindeki artış maliyetlerde değişme yaratmaz. Ölçeğe göre azalan getiri (diseconomies of scale) Firmanın üretim ölçeğindeki artış maliyetlerde daha yüksek artışlara neden olur.

Ölçek ekonomilerinin kaynağı Ölçek ekonomilerinin önemli bir bölümü teknolojilerin sağladığı avantajlarla ortaya çıkar Bazı ölçek ekonomileri teknolojiden çok en uygun ölçeğe ulaşmaktan dolayı ortaya çıkar Uzun dönem maliyet eğrisi (LRAC): Bir firmanın uzun dönemde seçebileceği farklı ölçek düzeylerini gösteren grafik

Artan maliyetler; üretimin hacmi genişlerken maliyetler artmaktadır. Eğer kaynaklar bir kesimden diğerine aktarıldıkça her yeni kaynak üretime bir öncekinden daha az katkı sağlıyorsa, üretimde artan maliyet koşulları geçerlidir. Sonuç; eksik uzmanlaşma.

UZUN DÖNEM MALİYETLER: ÖLÇEK EKONOMİLERİ Şekil: Bir firmanın ölçek ekonomileri eğrisi

Azalan maliyetler; üretim artarken maliyetler azalmaktadır. Bu durumda, her kaynağın üretimde sağladığı artış bir öncekinden fazladır. Verimlilikteki bu artış, ölçek ekonomileri ile açıklanır.

D. Ricardo’nun modeline sonradan katkıda bulunan iktisatçılar iki mallı ve iki ülkeli modele daha fazla ülke ve mal eklemişlerdir. 2 ülkeli ve ikiden fazla mallı modelde, her malın iki ülkedeki fırsat maliyetleri karşılaştırılır ve mallar nispi maliyetleri en düşük olandan en yüksek olana doğru sıralanır.

İki mallı ve ikiden fazla ülkeli modelde ise ülkeler karşılaştırmalı üstünlüklerine göre sıralanır. Bir malda yüksek göreceli verimliliğe sahip ülkeler o malın ihracatçısı olmaya en yakın adaydır. İhracatçı ülkelerle ithalatçı ülkeler arasındaki sınırı uluslararası fiyat oranı belirler.

Karşılaştırmalı üstünlükler modelinde, işgücünün homojen olması ve maliyeti belirleyen tek öğe olarak ele alınması eleştirilmiştir. Ancak bu teori, ülkeler arasındaki ücret farklılığının sınırlarını göstermektedir. Dışa açık ekonomilerde ülkelerarası ücret farklılığının sınırlarını işgücünün uluslararası verimlilik farkları belirlemektedir.

Slayt sonu.....