TAM YARGI DAVALARI

Tam yargı davaları ; idari eylem ve işlemlerden dolayı kişisel hakları ihlal edilenler tarafından zararların giderilmesi amacıyla açılan davalardır.

İPTAL DAVASI TAM YARGI DAVASI Yalnız idari işlemlere karşı açılabilir. İdari eylem ve işlemlere karşı açılabilir Objektif niteliklidir. Sübjektif niteliklidir. Dava açabilmek için menfaat ihlali yeterlidir. Bir kişisel hakkın ihlal edilmesi gerekir. Amacı işlemin iptal edilerek işlemden önceki durumun geri gelmesini sağlamaktır. Amaç, bir hakkın yerine getirilmesi, uğranılan zararların giderilmesi veya eski durumun geri getirilmesidir. Genel etkili bir davadır. Verilen karardan sadece dava açan kimse yararlanır.

Türleri Tazminat Davaları : İdarenin mali sorumluluğuna dayanan davalardır. Geri Alma Davaları : Haklı bir neden olmaksızın idarenin malvarlığına geçmiş olan bir mal yada paranın gerçek sahibine dönmesi için açılan davalardır. İdari Sözleşmeden Doğan Davalar : Kamu hizmetlerinden birinin yürütülmesi için yapılan idari sözleşmelerden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalardır. Vergi Davaları : Niteliği tartışmalıdır.

Dava Ön Koşulları Genel görevli yargı yeri idare mahkemeleridir. Dava konusu idari eylem ve işlemler ile idari sözleşmelerdir. Fiil ehliyetine sahip olan ve kişisel hakları idare tarafından ihlal edilen kişiler açabilir. Davalı kural olarak idari eylem veya işlemi yapan idaredir. Kamu tüzel kişiliği olmalıdır. Davalının yanlış gösterilmiş yada hiç gösterilmemiş olması ret sebebi değildir. Belli bir miktar tazminat veya zararın giderilmesi istemi içermelidir.

Dava Esasına İlişkin Koşullar İdarenin kusurlu veya kusursuz sorumluluk ilkeleri uyarınca mali sorumluluğunun söz konusu olması gerekir.

1.Kusurlu Sorumluluk (Hizmet Kusuru) İçtihatlarla ortaya çıkmış bir sorumluluk türüdür. Hizmetin kötü işlemesi, geç işlemesi veya hiç işlememesi durumlarında söz konusudur.

2.Kusursuz Sorumluluk İdarenin davranışı ile uğranılan zarar arasında nedensellik bağının kanıtlanması yeterlidir. Genel olarak iki ilkeye dayandırılmaktadır. Bunlar, tehlike (risk) ilkesi ve kamu külfetleri karşısında eşitlik ilkesidir.

DAVANIN SONUÇLARI 1. DAVANIN REDDİNİN SONUÇLARI Ön koşullar nedeniyle reddedilmişse dava açma süresi henüz geçmemiş olmak koşuluyla eksik ön koşulların tamamlanması ve yeniden dava açılması mümkündür. Davacının bir hakkının ihlal edilmediği yada idarenin mali sorumluluğunun koşullarının gerçekleşmediği tespit edildiğinde dava esastan reddedilir. Davacı aynı nedenle tekrar dava açamaz.

2.DAVANIN KABULÜNÜN SONUÇLARI Mahkeme davacının bir hakkının ihlal edildiğini veya idarenin mali sorumluluğuna ilişkin koşulların gerçekleştiğini saptarsa davanın kabulüne karar verir. Kabule ilişkin kararda hakkın ne şekilde yerine getirileceği de belirtilir. Davanın kabulüne ilişkin kararlar idareyi bağlar.

TAM YARGI DAVASINDA VERİLEN KARARLARIN UYGULANMASI Konusu belli bir miktar paranın ödenmesini gerektiren davalarda hükmedilen miktar ile her türlü davalarda hükmedilen vekalet ücreti ve yargılama giderleri davacının veya vekilinin davalı idareye bildireceği hesap numarasına bu bildirim tarihinden itibaren en geç otuz gün içerisinde yatırılır.

Tazminat ve vergi davalarında idarece, mahkeme kararının tebliğ tarihi ile ödeme tarihi arasındaki süreye 6183 sayılı AATUHK’nin 48. maddesine göre belirlenen tecil faiz oranında hesaplanacak faiz ödenir. Ancak mahkeme kararının davacıya tebliği ile banka hesap numarasının idareye bildirildiği tarih arasında geçecek süre için faiz işlemez. Önceden bu alacaklar ilamlı icra takibiyle yapılıyordu ve bu da icra dairelerinin iş yükü gereksiz şekilde artmaktaydı.

İDARİ YARGIDA YER ALMAYAN DAVA TÜRLERİ A. TEMYİZ DAVALARI İYUK ile temyiz davası temyiz kanun yolu olarak değiştirilmiştir.

B. YORUM DAVALARI Adliye mahkemelerinde ortaya çıkan bir ön sorun nedeniyle idari işlemin anlam ve kapsamının idari yargı merciince belirlenmesi amacıyla açılan davadır. İYUK’da yorum davalarına yer verilmemiştir. Bu nedenle adliye mahkemeleri her türlü idari karar, sözleşme ve düzenleyici işlemleridoğrudan doğruya ve kendi anlayışları uyarınca yorumlayıp değerlendirebilecekler ve hatta geçersiz bırakabileceklerdir. Askeri idari yargıda da yorum davası kaldırılmıştır.

Koşulları Adliye mahkemelerinde görülen bir davada ön sorun ortaya çıkmalıdır. Ön sorun davanın temelinde yer alan idari işlemin yorumlanmasını gerektirmelidir. Ön sorunun bekletici sorun niteliğinde olması gerekir.

C. TESPİT DAVALARI Bir hakkın veya bir hukuksal ilişkinin varlığının yada yokluğunun yada bir belgenin sahte olup olmadığının belirlenmesi için açılan davalardır. Tespit davasının kabulü durumunda hükümde sadece tespit hükmü yer alır. Tespit hükümleri cebri icraya elverişli değildir.

Tespit davası açabilmek için ; Davacının hukuksal yararı olmalıdır. Dava konusu hukuksal ilişkilere yönelik olmalıdır. Tespit davasının olumsuz ve olumlu olmak üzere iki türü vardır. İYUK’da yer verilmemiştir. HMK’da ayrıca düzenlenmiştir.

İdari yargıda açılacak bir tespit davası mahkemece reddedilmektedir İdari yargıda açılacak bir tespit davası mahkemece reddedilmektedir. Ancak Uyuşmazlık Mahkemesi, kamu hukuku ilişkisinin olduğu durumlarda adli yargıda tespit davası açılamayacağı uyuşmazlığın idari yargı önünde çözümlenmesi gerektiği yönünde kararlar vermektedir.