Uluslararası Sistemde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) 2. Bölüm Doç. Dr. Atilla SANDIKLI

ANAHTAR KAVRAMLAR: Realist Okul: Uluslararası ilişkilerin devlet merkezli, ulusal çıkar ve güç mücadelesi olduğunu iddia eden klasik uluslararası ilişkiler ekolü. Uluslararası Sistem: Uluslararası aktörlerin belirli bir süreklilik, kural, istikrar ve düzen içinde geliştirdikleri karşılıklı etkileşimlerle oluşan ve kendine ait bir yapısı ve tipik süreçleri olan devletler ve devlet-dışı aktörler arası ilişkiler topluluğu.

ANAHTAR KAVRAMLAR: Süper güç, uluslararası sistemin tamamına zarar verebilecek ve etkileyebilecek kadar büyük güç kaynaklarına sahip olan devlettir. Bir devletin süper güç olabilmesi için diğer güç kaynakları yanında nükleer silah da sahip olması gerekir. Tüm dünya tarihi boyunca bu özelliğe sahip iki devlet olmuştur: ABD ve Sovyetler Birliği.

ANAHTAR KAVRAMLAR: Güç Kaynakları: Devletlerin dış politikalarında başarılı olmak için sahip oldukları soyut ve somut yeteneklerden oluşan varlıklarının tamamıdır. Dış Politika Stratejileri: Devletlerin dış politikalarında takip ettikleri uzun dönemli, planlı ve kapsamlı yol ve yöntemlerin toplamıdır. Uluslararası ilişkiler Disiplini: Uluslararası ilişkiler çalışmalarının yapıldığı akademik bölüm yada alan.

ANAHTAR KAVRAMLAR: Yumuşak Güç: Başkaları üzerinde ikna ve iş birliği araçları kullanarak etkili olma yeteneği ve taktiği. Sert Güç: Başkaları üzerinde baskı, tehdit ve şiddet araçları kullanarak etkili olma yeteneği ve taktiği.

ANAHTAR KAVRAMLAR: Sömürgeleşmenin nedenleri: Avrupa’dan Amerika’ya kolonileşmenin nedenleri arasında, dinî ve siyasi özgürlük arayışı, altın gibi doğal kaynaklara ulaşma, zengin ekonomik şartlara ve geniş topraklara sahip olma hedefleri vardır.

ANAHTAR KAVRAMLAR: Merkantilizm: 16-18.yüzyıllarda Avrupa’da geçerli olan ekonomi politikası. Bu yüzyıllarda altın ve gümüş gibi değerli madenlerin ülkeye girişinin artırılması ve ülkeden çıkışının azaltması anlamına gelen Merkantilizm’in 20. yüzyıldaki karşılığı korumacılıktır.

ANAHTAR KAVRAMLAR: Manifest Destiny / Kutsal Misyon: Amerikalıların kendilerini seçkin, kutsal (Tanrının bahşettiği) ve özgün bir toplum olarak görmesi ve değerlerinin diğer halklar ve ülkeler içinde faydalı ve gerekli olacağını düşünerek, yayma inancı ve hedefidir. Hatta bu hakka sahip oldukları düşüncesidir.

ANAHTAR KAVRAMLAR: Reel politik: Çıkar ve güç kriterleri dikkate alınarak oluşan dış politika anlayışı. Ayrıca, gerçekçi dış politika olarak da tanımlanır. Gunboat Diplomasi: Deniz ve kara kuvvetleri ile silah gücünü diplomatik baskı aracı olarak kullanarak dış politikada etkili olma taktiği.

ANAHTAR KAVRAMLAR: Müşterek Güvenlik Sistemi: Bir devletin başka bir devlete saldırarak uluslararası barış ve güvenliği bozması durumlarında, saldırgan ülkeye karşı tüm uluslararası aktörlerin uluslar arası örgüt çerçevesinde müştereken/işbirliği içinde hareket ederek ve gerekli ekonomik, ticari,diplomatik ve benzeri barışçı yöntemleri kullanarak uluslararası sistemde güvenlik ve barışı korumasıdır.

ANAHTAR KAVRAMLAR: 1929 Büyük Ekonomik Buhranı: 1929 yılında ABD Wall Street borsasının çökmesi sonucu ABD şirketlerinin ve ekonomisinin üretim düşüşü yaşaması ve bunun etkilerinin tüm dünya ekonomisinde ortaya çıkardığı büyük kriz. Topyekün Karşılık: Sovyetler Birliği’nin NATO üyelerinden birine yapacağı olası bir saldırıya karşı NATO’nun tüm askerî imkânları kullanılarak savunma yapılması stratejisi.

1- ABD dış politikası ile ilgili kavram ve yaklaşımların, Uluslararası ilişkiler disiplinini etkilemesinin nedeni nedir? Uluslararası ilişkiler disiplini, genel olarak Batılı ama daha çok ABD’li yazarların ve düşünürlerin etkisi altında gelişmiştir. Uluslararası ilişkiler çalışmalarının ilk kez İngiltere ve ABD’de yapılmaya başlamış olması nedeniyle bu alandaki kavram, teori ve konular da onların etkisi altında gelişmiştir.

1- ABD dış politikası ile ilgili kavram ve yaklaşımların, Uluslararası ilişkiler disiplinini etkilemesinin nedeni nedir? Bu durum, esasen ABD’nin 20.yüzyıl boyunca uluslararası ilişkiler ve sistemdeki gelişmeler üzerindeki etkisinin, paralel bir şekilde bilimsel çalışmalara ve literatüre de yansımasıyla ilgilidir. ABD’nin dünya bilimine ve literatürüne katkısı, uluslararası ilişkiler literatürüne ve çalışmalarına da yansımıştır.

1- ABD dış politikası ile ilgili kavram ve yaklaşımların, Uluslararası ilişkiler disiplinini etkilemesinin nedeni nedir? ABD’li uzmanların geliştirdikleri düşünceler ve kavramlar, genel olarak uluslararası ilişkiler analizinde kullanılmıştır. ABD’nin askerî, ekonomik, siyasi ve diğer alanlardaki üstünlüğü, uluslararası ilişkiler konusundaki kitaplar, makaleler ve diğer akademik çalışmalarda da görülmüştür.

1- ABD dış politikası ile ilgili kavram ve yaklaşımların, Uluslararası ilişkiler disiplinini etkilemesinin nedeni nedir? Dünyayı ve uluslararası sistemdeki gelişmeleri Amerikan perspektifinden analiz eden bu yazarlar, doğal olarak ‘Amerikan kavramlarını’ kullanmışlardır. Bu nedenle, Uluslararası İlişkiler disiplinin bir Amerikan disiplini olduğunu iddia eden yazarlar olmuştur.

1- ABD dış politikası ile ilgili kavram ve yaklaşımların, Uluslararası ilişkiler disiplinini etkilemesinin nedeni nedir? Böylece üretilen Amerika kaynaklı eserler, İngiliz dilinin de gücüyle diğer ülkelerdeki uluslararası ilişkiler çalışmalarına kaynaklık etmiştir. Çünkü diğer ülkelerin yazarları ve akademisyenleri kendileri orijinal çalışmalarını üretmek yerine, ABD’li veya Batılı yazarların eserlerini takip etmişler, onların bilgilerini olduğu gibi ödünç almışlardır. Örneğin, Türkiye’de okutulan Uluslararası İlişkiler ders kitaplarının hemen hepsi de ABD ve İngiltere kaynaklıdır.

2- ABD’nin uluslararası sistemde etkili bir konuma gelmesini sağlayan güç kaynakları ve stratejileri içinde en etkilisi sizce hangisidir? Açıklayınız. Bu soruya farklı uzmanlar farklı cevaplar üretebilir. Kanaatimize göre, aslında tek bir faktöre indirgenemez; ama bunlar arasında en önemlisi, ABD’nin geliştirmiş olduğu liberal değerler ve politikalardır. Zira ABD’nin gerek federal devlet yapısı ve ekonomik gelişmesi gerekse dış politikada sahip olduğu hedefler, liberal felsefeye dayanmıştır. Şöyle ki ABD’nin kuruluş döneminden başlayarak tüm yapısı, liberal felsefenin kaynaklık ettiği İngiltere’nin etkisi altında gelişmiştir.

2- ABD’nin uluslararası sistemde etkili bir konuma gelmesini sağlayan güç kaynakları ve stratejileri içinde en etkilisi sizce hangisidir? Açıklayınız. 13 İngiliz kolonisi bu sayede diğer Avrupalı kolonilere göre daha çok cazip ve etkili olabilmiştir. ABD Anayasası, liberal bir temel üzerine inşa olmuş, liberalizmin en önemli iki öğesi olan ‘özgürlük’ ile ‘iş birliği’ faktörlerini bir araya getirerek, ABD için bir sinerji doğurmuştur.

2- ABD’nin uluslararası sistemde etkili bir konuma gelmesini sağlayan güç kaynakları ve stratejileri içinde en etkilisi sizce hangisidir? Açıklayınız. Aynı şekilde, bu ‘siyasal zemin’ üzerine hareket eden ABD, dış politikasında benzer bir çizgi takip etmiştir. ABD dış politikasında bir yandan liberal değerler olan serbest piyasa, demokrasi, hukukun üstünlüğüne sahip ülkeleri desteklemiş, diğer yandan da bu değerlere uygun uluslararası kurum ve kuralların oluşumunda etkili olmuştur.

2- ABD’nin uluslararası sistemde etkili bir konuma gelmesini sağlayan güç kaynakları ve stratejileri içinde en etkilisi sizce hangisidir? Açıklayınız. Ama ABD bu değerlerin uygulanması konusunda her zaman aynı düzeyde başarı sağlayamamıştır. ABD askerî gücü, bu değerlerin savunulması için kullanıldığı gibi, Amerikan emperyalizmine hizmet edecek yönde de kullanılmıştır.

2- ABD’nin uluslararası sistemde etkili bir konuma gelmesini sağlayan güç kaynakları ve stratejileri içinde en etkilisi sizce hangisidir? Açıklayınız. Örneğin, Bosna’da Sırpları durduran da ABD askerî gücü, Irak’ta Saddam Hüseyin diktatörlüğünü deviren de ABD askerî gücü olmuştur. Ama ilkinde bir ‘ülkeyi’ savunmuş, ikincisinde ise bir ‘ülkeye kaos ve anarşi’ getirmiştir.

3- Amerikan bağımsızlığının kazanılmasında iç ve dış faktörlerin önemini karşılaştırmalı olarak açıklayınız. Amerikan bağımsızlığının kazanılmasında hem 13 koloninin kendi ayakları üzerinde durabilecek kadar güce sahip olması hem de Avrupa’daki İngiliz-Fransız rekabetinin ve dengesinin Fransa tarafından bağımsızlık yönünde kullanılması rol oynamıştır.

3- Amerikan bağımsızlığının kazanılmasında iç ve dış faktörlerin önemini karşılaştırmalı olarak açıklayınız. Eğer 13 koloni, kendi kendini yönetecek yeteneklere sahip olmasalardı, savaşacak askerî ve ekonomik imkânları olmasaydı ve en önemlisi savaşı yürütecek etkili bir liderliğe sahip olmasaydı bağımsızlık için girişimde bulunamazlardı.

3- Amerikan bağımsızlığının kazanılmasında iç ve dış faktörlerin önemini karşılaştırmalı olarak açıklayınız. Ama diğer yandan, eğer Avrupa’daki dengeler ABD’nin lehine olmasaydı özellikle Fransa’nın İngiltere ile rekabetinde üstün olabilmek için 13 koloniye destek vermeseydi bağımsızlık talebi İngiltere tarafından bastırılabilirdi.

4- Amerikan değerlerinin ABD dış politika başarısına ve dünya politikasına etkisini tartışınız. Amerikan değerleri, özünde liberal değerlerdir. ABD’nin geliştirdiği ekonomik, siyasal, kültürel ve sosyal değerler, öncelikle kendi içinde başarı getirmiş, aynı zamanda diğer ülkeler üzerinde etkili olmuştur.

4- Amerikan değerlerinin ABD dış politika başarısına ve dünya politikasına etkisini tartışınız. ABD’nin İngiliz sömürgesinden kurtulması, diğer sömürgelere ilham kaynağı olmuş ABD Başkanlık Sistemi, anayasa modeli, cumhuriyet rejimi ve diğer başarılı uygulamaları, Yeni Ulus anlayışının gelişimine kaynaklık etmiştir. Zira bu yüzyıllarda, Avrupa’da monarşi, ulusçuluk, diğer bölgelerde ise sömürgecilik yaygındı.

4- Amerikan değerlerinin ABD dış politika başarısına ve dünya politikasına etkisini tartışınız. ABD’nin bu özgürlük ve egemenlik başarısı, ilk ve hızlı etkisini Fransa üzerinde göstermiş Fransız İhtilali’nin fitilini ateşlemiştir. Böylece ABD, 19.yüzyılın başından itibaren Avrupa’daki gelişmeleri etkilemeye, dengeleri değiştirmeye ve sistemleri belirlemeye başlamıştır. Ancak bunun en etkili ve somut sonuçları, 20. yüzyılda Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sırasında ve sonrasında görülmüştür.

5- Başkan Monroe’nun ABD dış politikasında oynadığı rolün önemini somut ve soyut güç kaynakları bağlamında açıklayınız. Başkan Monroe, esasen Başkan Washington’dan beri geçerli olan bir ABD dış politika anlayışını, resmî bir Amerikan dış politika stratejisi hâline getirmiştir. Yalnızcılık stratejisi olarak bilinen anlayış, bazen yanlış anlaşılmaktadır. Yani, sanki ABD bu strateji ile Avrupa işlerinden uzak durmuş, kendi kabuğuna çekilmiş ve dışındaki gelişmelere ilgi duymamış gibi yanlış bir algılama vardı.

5- Başkan Monroe’nun ABD dış politikasında oynadığı rolün önemini somut ve soyut güç kaynakları bağlamında açıklayınız. Halbuki Monroe Doktrini, esasen ABD’nin Avrupa işleri ve sorunları ile uğraşmak yerine, öncelikle kendine yakın bölgelerde etkili olmaya çalışmak istemiştir. 1823 Monroe Doktrini sonrası dönemde ABD, Latin Amerika’da askerî, ekonomik, diplomatik olarak daha etkili olmuştur.

5- Başkan Monroe’nun ABD dış politikasında oynadığı rolün önemini somut ve soyut güç kaynakları bağlamında açıklayınız. Ayrıca Monroe Doktrini, ABD’nin Avrupa’dan tamamen izole olduğu anlamına da gelmez. Diğer bir deyişle, ABD, Monroe Doktrini döneminde yalnızcılık stratejisi çerçevesinde, Latin Amerika’da sert güç kaynakları kullanarak etkili olmuş Avrupa’da ise daha çok yumuşak güç kaynakları kullanarak etkili olmaya çalışmıştır.

6- İç savaş ve sonuçlarının ABD dış politikasına etkisini açıklayınız. İç savaş, ABD için ciddi bir bölünme riski doğurmuş ancak Kuzeylilerin yani bugünkü ABD’nin kazanması sonucunda olumlu sonuçlar doğurmuştur. İç savaş sonrasında ABD’nin ekonomik, askerî ve siyasi gücü daha da artmıştır.

6- İç savaş ve sonuçlarının ABD dış politikasına etkisini açıklayınız. Bu artışta kölelik düzeninin kalkması ve böylece Afrika’dan ve Latin Amerika’dan getirilen insanların üretime katılımı daha etkili olmuştur. İç savaş, ‘kriz aynı zamanda bir fırsattır’ sözünü doğrulayan bir örnek olarak verilebilir. İç savaş krizini aşan ABD, buradan aldığı dersler ve kazançlarla daha güçlü hâle gelmiştir.

6- İç savaş ve sonuçlarının ABD dış politikasına etkisini açıklayınız. İç savaş sonrası ABD’nin ekonomik üretimi artmış, sanayileşmesi gelişmiş, askerî yetenekleri genişlemiş, siyasal bütünlüğü kuvvetlenmiştir. Bu başarılar, en nihayetinde ABD’nin dış politikasında daha da yayılmacı olmasına katkı yapmıştır. ABD Başkanı Lincoln’un ‘başarılı başkanlık tecrübesi’, ve ilerleyen dönemlerdeki başkanların önemini ve etkisini artırmıştır.

7- Başkan Wilson’un ilkelerini Amerikan pragmatizmi ve idealizmi açısından değerlendiriniz. Wilson ilkeleri, özü itibarıyla elbette ki ABD tecrübesinin ve politikasının bir ürünüdür. Wilson ilkeleri, yine özü itibarıyla liberal değerlerden ortaya çıkmış bir dizi önermelerden oluşan bir yol haritasıdır. Wilson ilkeleri, ABD’nin siyasi anlayışının uluslararası sisteme uyarlanma girişimi ve çabası olarak görülebilir.

7- Başkan Wilson’un ilkelerini Amerikan pragmatizmi ve idealizmi açısından değerlendiriniz. Yani, ülkelerde ‘demokrasinin geliştirilmesini ve yaygınlaştırılmasını’, uluslararası sistemde ise uluslararası örgütlerin kurulmasını ve Müşterek Güvenlik Sistemi olarak bilinen uluslararası iş birliğinin geliştirilmesini önermiştir. Bu düzenlemelerin, hem ABD çıkarlarını geliştireceğinin hem de uluslararası güvenlik, barış ve istikrara katkı yapacağının da farkındaydı diyebiliriz.

8- ABD’nin soğuk savaşın oluşumunda oynadığı rolü değerlendiriniz. Batı kaynaklarında soğuk savaşın çıkışıyla ilgili olarak temelde iki teori vardır: Klasiklere göre, soğuk savaş, Sovyetler Birliği’nin yayılmacı politikalarına karşı ABD’nin özgür dünyayı korumak istemesi sonucunda çıkmıştır.

8- ABD’nin soğuk savaşın oluşumunda oynadığı rolü değerlendiriniz. Revisyonistler’e göre ise soğuk savaş ABD’nin dünya hegemonyasını kurmak istemesi ama bunun Sovyetler Birliği ve yandaşı ülkeler tarafından kabul edilmemesi nedeniyle ortaya çıkmıştır. Bunlara üçüncü bir teori ilave etmek gerekir. Kanaatimize göre, soğuk savaş, uluslararası politikanın doğasında var olan büyük güçler arası rekabet ve mücadelenin bir ürünüdür.

8- ABD’nin soğuk savaşın oluşumunda oynadığı rolü değerlendiriniz. Bu teorilerden anlaşılacağı üzere, ABD olmadan soğuk savaşın oluşumunu anlayamayız. Özellikle Truman Yönetimi’nin Sovyetlere karşı tavizsiz ve şahin politikası, iki ülke arasındaki gerginliği artırmıştır.

8- ABD’nin soğuk savaşın oluşumunda oynadığı rolü değerlendiriniz. Truman’ın Japonya’ya nükleer bomba atarak Sovyetleri kışkırtması, İsrail Devleti’nin kuruluşuna öncülük ederek bölgeye girmek istemesi ve Batı Avrupa’da kalıcı olmak istemesi, Sovyetlerin tepkisini çekmiştir.

8- ABD’nin soğuk savaşın oluşumunda oynadığı rolü değerlendiriniz. Ama diğer yandan, Sovyetler Birliği’nin Doğu ve Orta Avrupa’ya yayılması, İran, Yunanistan ve Türkiye üzerindeki planları da başta bu ülkeler ve ABD’yi güvenlik politikası izlemeye sevk etmiştir.

9- Vietnam Savaşı’nın ABD siyasetine ve uluslararası sisteme etkilerini açıklayınız. Vietnam Savaşı, 10 yıla yakın süre sonunda ABD’nin beklediği sonuçları elde edemeyince ve daha da önemlisi büyük zararlar doğurunca öncelikle ABD kamuoyunda büyük bir tepki doğurmuştur. Hem savaşa bizzat katılan Amerikan askerleri ve aileleri tarafından hem de Amerikan yazarlar ve sivil toplum örgütleri tarafından eleştirildi.

9- Vietnam Savaşı’nın ABD siyasetine ve uluslararası sisteme etkilerini açıklayınız. ABD’nin Vietnam Savaşı’na dahil olması sorgulandı, yönetimler suçlandı ve savaşın bir an önce bitirilmesi talep edildi. Tüm bunların ABD’ye yaptığı olumsuz etkiye de Vietnam Sendromu denildi. Diğer yandan, Batılı ülkeler de dahil birçok ülkede, ABD’nin Vietnam Savaşı’na karşı gösteriler yapıldı.

10- Başkan George W. H. Bush’un Yeni Dünya Düzeni kavramını ve başarısız olmasının nedenini açıklayınız. Başkan George W. H. Bush Yönetimi, 1990-1991 Körfez Savaşı’nda Irak’ın Kuveyt’ten çıkarılması sürecinde BM Güvenlik Konseyi’nin etkin şekilde çalışmasına öncülük etmiş, birçok kararın alınarak uygulanmasını sağlamıştı. Bu önderliğin başarı olması, Başkan Bush’a özgüven vererek Yeni Dünya Düzeni kavramını ortaya atmasını sağlamıştı.

10- Başkan George W. H. Bush’un Yeni Dünya Düzeni kavramını ve başarısız olmasının nedenini açıklayınız. Buna göre, uluslararası ilişkiler, ABD’nin öncülüğünde BM kapsamında daha barışçı, istikrarlı ve düzenli hâle gelmeliydi. Körfez krizi gibi sorunlar, bundan sonra da BM müşterek güvenlik sistemi işletilerek çözülebilirdi. Uluslararası aktörler arasındaki iş birliği, yardımlaşma ve dayanışma güçlenebilirdi.

10- Başkan George W. H. Bush’un Yeni Dünya Düzeni kavramını ve başarısız olmasının nedenini açıklayınız. Ancak bu idealler ve beklentiler, çok kısa bir süre sonra boşa çıktı. Öncelikle Başkan Bush’un ABD seçimlerini kaybetmesi, ardından da Balkanlarda Sırp saldırganlığının BM sistemi içinde çözülememesi ve izleyen yıllarda birçok uluslararası sorunun ve krizin daha da kötüleşmesi, yeni bir dünya düzeninin kurulamayacağını göstermiştir. Uluslararası bir düzen yerine ciddi bir düzensizlik ve belirsizlik gelişmiştir. Hatta soğuk savaştan daha da olumsuz bir ortam ortaya çıkmıştır.

Soğuk savaş boyunca 12 ABD başkanı vardır. 11- Sizce, soğuk savaş boyunca ortaya konulan ABD başkanlık doktrinleri içinde en belirleyici olan iki tanesi hangileridir ve niçin? Soğuk savaş boyunca 12 ABD başkanı vardır. Kanaatimize göre bu başkanlardan en belirleyici olanlar, Truman ve Carter yönetimleridir. Çünkü bu her iki başkanın geliştirdiği doktrinler, ABD’nin iki büyük devrime karşı kararlı ve kapsamlı bir strateji belirlemesine yol açmıştır.

11- Sizce, soğuk savaş boyunca ortaya konulan ABD başkanlık doktrinleri içinde en belirleyici olan iki tanesi hangileridir ve niçin? Şöyle ki Truman Doktrini, ABD’nin Sovyetler Birliği’ne karşı güçlü bir karşılık vereceğini, daha da önemlisi, bunu kolektif olarak örgütlenerek yapacağını deklare etmiştir. Truman Doktrini bu sürecin başlangıcı olmuş, izleyen yıllardaki ABD başkanlarının dış politikasının da bu yolda gitmesini sağlamıştır.

11- Sizce, soğuk savaş boyunca ortaya konulan ABD başkanlık doktrinleri içinde en belirleyici olan iki tanesi hangileridir ve niçin? Aynı şekilde, Carter Doktrini de ABD’nin İran İslam devrimine ve Sovyetlerin Afganistan’ı işgaline karşı güçlü bir karşılık vereceğini deklare etmiştir. Carter’ın kendisi bu amaçla yaptığı operasyonda başarısız olmuştur ancak onu izleyen Reagan Yönetimi ve Bush Yönetimi hem İran devrimine hem de Sovyetlere karşı mücadele etmeye devam etmişlerdir.

11- Sizce, soğuk savaş boyunca ortaya konulan ABD başkanlık doktrinleri içinde en belirleyici olan iki tanesi hangileridir ve niçin? ABD’nin Sovyetlere karşı Mücahitleri desteklemesi, İran’a karşı da Irak, petrol zengini Körfez ülkeleri ve diğer pek çok ülkeyi motive etmesi ve desteklemesi, Carter Doktrini’ni izleyen adımlardır. ABD’nin Sovyet karşıtı politikası, Doğu Bloku’nun dağılması ve Sovyetlerin parçalanması ile sonuçlanırken İran’a karşı verdiği mücadele, şu ana kadar bu ülkenin dağılmasına yol açmadı ama en azından İran’ın devriminin ihracını önledi ve İran’ı zora soktu.

ULUSLARARASI SİSTEMDE AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ Doç. Dr. Atilla SANDIKLI