Windows’da Depolama Yönetimi Windows Storage Managment Fon müziği

Genel Bakış Bu bölümde aşağıdakileri öğreneceksiniz Sabit disk bölmeleri Sabit disk biçimlendirmeleri Bölme ve biçimlendirme işlemleri Disk yönetimi Sorun giderme yöntemleri Bundan önceki bölümde depolama teknolojilerinin en önemli unsuru olan sabit diskleri gördük. Bu dersimizde ise Windows ortamında depolama yönetimi başlığı altında sabit disk bölmeleri… Sabit disk biçimlendirmeleri… Bölme ve biçimlendirme işlemleri… Disk yönetimi ve sorun giderme yöntemleri konularını ele alacağız.

Disk Kullanımının Temelleri Başarılı şekilde kurulmuş yeni bir sabit disk, büyük miktarda bir sektör yığınından daha fazla bir şey değildir İşletim sistemi, klasör ve dosyaları oluşturabilmek için bu büyük sektör yığınını organize edebilmelidir Sürücünün geometrisi ve devrelerini sistemde kullanılabilir hale dönüştürmek için gerçekleştirilmesi gereken 2 işlem vardır Disk Bölümlendirme Partitioning Disk Biçimlendirme Format Bilgisayarınız açısından başarılı şekilde kurulmuş yeni bir sabit disk, büyük miktarda bir sektör yığınından daha fazla bir şey değildir. CMOS sürücüyü görür; otomatik algılama ekranında gösterir ve BIOS diskle nasıl konuşacağını bilir. Fakat işletim sistemi göz önüne alındığında bu disk okunamaz durumdadır. İşletim sisteminiz bu büyük sektör yığınını organize edebilmeli ki, klasör ve dosyaları oluşturabilesiniz. Bir sabit diski başarılı bir şekilde kurduktan sonra sürücünün geometrisi ve devrelerini sistemde kullanılabilir hale dönüştürmek için "bölümlendirme" ve "biçimlendirme" işlemlerini gerçekleştirmelisiniz.

Bölümlendirme / Partitioning Fiziksel sabit diskin elektronik olarak silindir gruplarına ayrılması işlemidir Bölme, partitions veya volumes olarak adlandırılırlar Bölmeleri Windows altında C: veya D: gibi harflere atanmış olarak “yerel disk” adı ile görürsünüz Her sabit disk en az 1 bölüme sahip olmalıdır Bölümlendirme işlemi sonrası mutlaka disk biçimlendirme yapmanız veya daha yaygın bilinen ifadesi ile bölmeleri formatlamanız gerekir Bölümlendirme yani partitioning, fiziksel sabit diskin, silindir gruplara veya kümelere elektronik olarak bölünmesi işlemidir. Bu bölmeler, partitions veya volumes olarak da adlandırılırlar. Windows ortamında bu bölmelerin her biri tipik olarak C: veya D: gibi bir sürücü harfi ile tanımlanır. Bir sabit disk en az bir bölmeye sahip olmalıdır ve eğer isterseniz tek bir sabit disk üzerine çoklu bölmeler oluşturabilirsiniz. Bölümlendirme işlemi sonrası mutlaka disk biçimlendirme yapmanız veya daha yaygın bilinen ifadesi ile bölmeleri formatlamanız gerekir.

Bölümlendirmenin Faydaları Bölmeler, sabit disk organizasyonunda esneklik sağlar Sabit diskinizi ihtiyaçlarınıza göre organize etmenize izin verir Örneğin 500 GB'lık bir sabit disk, Windows ve diğer program kurulumlarının depolandığı 150 GB’lık ve kişisel verilerin depolandığı 350 GB'lık iki bölmeye ayrılabilir Bu durum aynı zamanda veri ve yazılımların ayrı alanlar içerisinde depolanmasıyla yedeklemeyi kolay hale getirir Aynı zamanda tek bir sabit diskin birden fazla işletim sistemi (OS) barındırmasını da sağlar Bölmeler, sabit disk organizasyonu konusunda çok büyük esneklik sağlar. Kişisel isteğinize ve ihtiyaçlarınıza uygun şekilde bir diski organize etmenize izin verir. Örneğin 500 GB'lık sabit diski Windows XP ve tüm programları depoladığımız 150 GB’lık ve tüm kişisel verileri depoladığımız 350 GB'lık iki bölmeye ayırabiliriz. Bu durumda veri ayrı bir alan içerisinde depolandığından yedeklemeyi kolay hale getirir ve uygulamalar olmadan bölme tek başına yedeklemeyi yapabilir. Bölümlendirme tek bir sabit diskin birden fazla işletim sistemi barındırmasını da sağlar. Bir işletim sistemi bir bölmeye, diğer bir işletim sistemi başka bir bölmeye kurulabilir.

Bölümlendirme Metodu Windows genel olarak 2 bölümlendirme metodu destekler MBR (Master Boot Record) Microsoft Dinamik Depolama Bölümlendirme Şeması MBR bölümlendirme şeması kullanan bir sabit disk temel disk olarak, dinamik depolama bölümlendirme şeması kullanan bir disk ise dinamik disk olarak adlandırılır Windows genel olarak 2 bölümlendirme metodu destekler. Bunlar “Master Boot Record” yani MBR ve “Microsoft Dinamik Depolama Bölümlendirme Şeması” yöntemleridir. MBR bölümlendirme şeması kullanan bir sabit disk temel disk, dinamik depolama bölümlendirme şeması kullanan bir diski ise dinamik disktir.

Temel Diskler Temel disk bölümlendirme, bir disk üzerinde MBR ve bölme tablosu adıyla iki adet çok küçük veri yapısı oluşturur Bu yapılar, “boot sector” olarak da adlandırılan sabit diskin ilk sektöründe depolanır MBR teknik olarak sistem BIOS’undan açılış işleminin kontrolünü alan küçük bir bit kodudur MBR’nin tek işlevi, işletim sistemi olan bir bölmenin varlığını kontrol etmek için bölme tablosunu incelemektir Temel disk bölümlendirme yapıldığı zaman, bir disk üzerinde MBR ve bölme tablosu adıyla iki adet çok küçük veri yapısı oluşturulur. Bu iki yapı, “boot sector” olarak da adlandırılan sabit diskin ilk sektöründe depolanır. MBR, boot işlemini kontrol eden küçük bir kod parçasıdır. MBR bulunduktan sonra hangi bölümün geçerli işletim sistemini tuttuğunu anlamak için bölümleme tablosuna bakılır. Yani MBR'nin tek işlevi, işletim sistemi olan bir bölmenin varlığını kontrol etmek için bölme tablosunu incelemektir. Bu bölümdeki veriler bozulduğunda ya da zararlı bir program tarafından değiştirildiğinde boot aygıtı bulunamıyor gibi bir hata alınır.

Temel Disk Bölümleri Bölme tablosu iki tür bölme destekler; birincil ve uzatılmış Birincil bölmeler başlatılabilir işletim sistemlerini destekler Uzatılmış bölmeler ise başlatılabilir değildir Her bölmenin ilk silindirinin ilk sektörü, “volume boot sector” yani birim başlangıç sektörü olarak adlandırılır Ana başlangıç sektörü bölmeleri tanımlarken, volume boot sector, OS başlangıç dosyalarının yeri gibi bölmesi için önemli olan temel bilgileri saklar Bölme tablosu iki tür bölme destekler; birincil bölmeler ve uzatılmış bölmeler. Birincil bölmeler başlatılabilir işletim sistemlerini desteklemek için tasarlanır. Uzatılmış bölmeler ise başlatılabilir değildirler. Sabit disk başlangıcındaki “boot sektör”, sabit disk üzerindeki tek özel sektör değildir. Her bölmenin ilk silindirinin ilk sektörü de volume boot sector yani birim başlangıç sektörü olarak adlandırılan özel bir sektöre sahiptir. Ana başlangıç sektörü bölmeleri tanımlarken, volume boot sector, işletim sistemi başlangıç dosyalarının yeri gibi bölmesi için önemli olan temel bilgileri saklar.

Temel Disk Bölme Sayıları Tüm temel disk bölme tabloları dört bölmeye kadar destekler Bir diskte en az 1 birincil bölme olması zorunludur Buna karşın sadece 1 tane genişletilmiş bölme olabilir Buna göre bir diskte 3 adet birincil ve 1 adet uzatılmış bölme olabilir Eğer uzatılmış bölme yok ise en fazla 4 adet birincil ayarlanabilir Uzatılmış bölmeler bir çok mantıksal parçaya bölünebilir Birden fazla birincil bölme, çoklu işletim sistemi uygulamaları için her işletim sistemine kendine ait birincil bölmesini sunmaktadır Tüm temel disk bölme tabloları dört bölmeye kadar destekler. Bir diskte en az 1 birincil bölme olması zorunlu iken, buna karşın sadece 1 tane genişletilmiş bölme olabilir. Bu bilgiler ışığında göre bir diskte 3 adet birincil ve 1 adet uzatılmış bölme olabilir. Eğer uzatılmış bölme yok ise en fazla 4 adet birincil ayarlanabilir. Uzatılmış bölmeler ise bir çok mantıksal parçaya bölünebilir. Birden fazla birincil bölme kullanımın en önemli getirisi, çoklu işletim sistemi uygulamaları için her işletim sistemine kendine ait birincil bölmesini sunmasıdır. Örneğin bir bölmeye Windows XP kurarken, bir bölmeye Windows Vista kurabilirsiniz.

Aktif Birincil Bölme Bir birincil bölmeye işletim sistemi kurulacağı zaman bu bölme aktif olarak ayarlamalıdır Bu sadece tek bir birincil bölme kullandığınızda dahi yapılmalıdır Windows kurulumu, hedef diski birincil olarak işaretler Aktif bölmeyi el ile değiştirmenizi sağlayan araçlar mevcuttur Bir birincil bölme oluşturulduğunda ve o bölmeye işletim sistemi kurulacağında bu bölme aktif olarak ayarlamalıdır. Bu sadece tek bir birincil bölme kullandığınızda dahi yapılması gereken bir işlemdir. Eğer sadece Microsoft Windows kullanılacaksa ve sabit disk üzerine sadece tekli birincil bölmeler varsa, asla aktif bölmeleri elle ayarlamanız gerekmez. Windows kurulumu, hedef diski birincil olarak işaretler. Ancak isterseniz aktif bölmeyi el ile değiştirmenizi sağlayan araçlar da mevcuttur.

Uzatılmış Bölme Uzatılmış bölmenin temel amacı, eski DOS işletim sisteminin sabit diskleri destekleyen ilk sürümlerinin birincil bölmeleri yalnızca 32 MB'a kadar desteklemesidir 32 MB’dan büyük diskleri desteklemek için Microsoft tarafından geliştirmiştir Bir süre sonra tüm işletim sistemlerinin büyük sabit diskleri görmesine rağmen uzatılmış bölme halen desteklenmektedir Uzatılmış bölmelerin temel amacı, eski DOS işletim sisteminin sabit diskleri destekleyen ilk sürümlerinin birincil bölmeleri yalnızca 32 MB'a kadar desteklemesidir. Sabit diskler 32 MB'ı aştıklarında Microsoft onları desteklemenin yolunu aradı. O zaman DOS'u büyük diskleri yönetecek şekilde yeniden yazmak yerine Microsoft geliştiricileri uzatılmış bölme fikrini ortaya koydular. Bu şekilde 32 MB'dan büyük bir sabit diskiniz var ise 32 MB’lık birincil bölme yapabilir ve sürücünün geri kalanını uzatılmış bölme yapabilirdiniz. Yıllar sonra DOS ve ardından Windows büyük sabit diskleri desteklemek amacıyla yeniden yazıldı fakat uzatılmış bölme hala tamamen desteklenmektedir.

Dinamik Diskler Windows 2000 sonrasında sunucu ve iş istasyonlarında desteklenen yeni bir tür bölümlendirme türüdür Dinamik diskler bölme (partition) kelimesini bırakıp onun yerine yığın (volume) terimini kullanmaktadır Windows tek bir yığın altında 32 sürücüyü birleştirebilir Dinamik diskler de bir MBR ve bölme tablosu kullanır; fakat bu sadece geriye yönelik uyumluluk içindir Disk hakkındaki tüm bilgi sabit diskin son 1 MB'ını alan gizli bir bölmededir Windows 2000'e geçiş ile Microsoft, dinamik depolama bölümlendirme veya daha çok bilinen adıyla dinamik diskler olarak tanımlanan, tümüyle yeni bir tür bölümlendirme türü tanımladı. Dinamik diskler bölme yani “partition” kelimesini bırakıp onun yerine yığın yani “volume” terimini kullanmaktadır. Yığın, teknik olarak hala bölmedir, fakat normal bir bölmenin yapamadığı şeyleri yapabilmektedir. Mesela “spanned” yani karışlanmış yığın özelliği ile tek bir yığın altında 32 adede kadar sürücüyü birleştirmenize izin verir. Dinamik diskler de bir MBR ve bölme tablosu kullanır; fakat bu sadece geriye yönelik uyumluluk içindir. Dinamik disk hakkındaki tüm bilgi sabit diskin son 1 MB'ını alan gizli bir bölmede depolanır.

Dinamik Disk Yığınları Dinamik disklerle beş yığın türü kullanılabilir Basit (Simple), Karışlanmış (Spanned), RAID 0, RAID 1 ve RAID 5 Basit yığınlar daha çok birincil bölmeler gibi çalışır Bir sabit diskin yarısını C:, diğer yarısını D: yapmak istiyorsanız dinamik disk üzerinde basit şekilde iki yığın oluşturursunuz Yığın sayısında bir sınırlama yoktur Karışlanmış yığınlar tek bir yığın oluşturmak için çoklu sürücüler üzerinde paylaştırılmamış alan kullanır Bir miktar risklidir; eğer karışlanmış sürücülerden herhangi biri hata verirse tüm bölme kalıcı bir şekilde kaybolur RAID 0 sıralanmış, RAID 1 aynalanmış yığınlardır RAID 5 yığınları ise RAID 5 dizilimleri içindirler RAID 5 yığını eşit boyutta 3 veya daha fazla dinamik disk gerektirir Dinamik disklerle beş yığın türü kullanılabilir. Bunlar Basit, karışlanmış, RAID 0, RAID 1 ve RAID 5 yığınlarıdır. Basit yığınlar daha çok birincil bölmeler gibi çalışır. Bir sabit diskin yarısını C:, diğer yarısını D: yapmak istiyorsanız dinamik disk üzerinde basit şekilde iki yığın oluşturursunuz. Yani basit yığında tek bir sabit disk söz konusudur. Bir disk üzerinde oluşturulabilecek yığın sayısında bir sınırlama yoktur. Karışlanmış yığınlar tek bir yığın oluşturmak için çoklu sürücüler üzerinde paylaştırılmamış alan kullanır. Bir miktar risklidir; eğer karışlanmış sürücülerden herhangi biri hata verirse tüm bölme kalıcı bir şekilde kaybolur. Yığınların RAID şeklinde yapılandırılması da mümkündür. RAID 0 sıralanmış, RAID 1 aynalanmış yığınlardır. RAID 5 yığınları ise RAID 5 dizilimleri içindirler. Bir RAID 5 yığını eşit boyutta 3 veya daha fazla dinamik disk gerektirir.

Diğer Bölümler Gizli Bölüm Takas Bölümü (Swap Partition) Birincil bölüm işletim sisteminde gizlenmiştir Genellikle işletim sisteminin yedek kısmını gizlemek için kullanılır Takas Bölümü (Swap Partition) Sadece Linux ve BSD sistemlerinde bulunur Tüm bölüm Windows sayfa dosyası gibi çalışır PageFile sistemine göre daha efektif olduğu yaygın düşüncedir Windows tarafından desteklenen bölme türleri, karşılaşabileceğiniz tek bölme türleri değildirler. En genellerinden biri “hidden partition” yani gizli bölme olarak adlandırılmaktadır. Gizli bölme gerçekte işletim sisteminiz tarafından gizlenmiş bir birincil bölmedir. Gizli bölmeler bazı üreticileri tarafından işletim sisteminiz zarar gördüğünde tekrar geri yükleyebilmeniz için yedek kurulum görüntüsünü saklamak için kullanılır. Swap partition, yani takas bölmesi ise başka bir özel tür bölmedir. Fakat sadece Linux ve BSD sistemlerinde bulunur. Takas bölmesi görevi, sadece sisteme taktığınız RAM'den daha fazla RAM gerektiğinde RAM gibi davranmaktır. Yani bu bölüm Windows’un sayfa dosyası sistemi gibi çalışır. Takas bölümünün PageFile sistemine göre daha efektif olduğu yaygın düşüncedir.

Düşük Seviye (Low-level) Disk Biçimlendirme Günlük kullandığımız biçimlendirme veya format kavramı yüksek seviye biçimlendirme kavramını ifade eder Düşük seviye biçimlendirme fabrika düzeyinde üretim işlemi sonrasında yapılmaktadır Bu işlem ile sabit disk sektör ve izlere ayrılır Eski tip sabit disklerde bir bozulma durumunda nadiren de olsa yapılması gerekliyken, günümüz disklerinde kullanıcı tarafından yapılmamaktadır Günlük kullandığımız biçimlendirme veya format kavramı yüksek seviye biçimlendirme kavramını ifade eder. Bunun dışında bir de “düşük seviye biçimlendirme” kavramı vardır. Düşük seviye biçimlendirme fabrika düzeyinde üretim işlemi sonrasında yapılmaktadır ve bu işlem ile sabit disk sektör ve izlere ayrılır. Eski disklerde bir bozukluk olması durumunda nadiren yapılması gerekliyken, günümüz disklerinde kullanıcı tarafından yapılmamaktadır.

Sabit Disk Biçimlendirme / Format Sabit disk biçimlendirme, bölmelerin dosya ve verileri tutmak için işletim sisteminin kullanabileceği şekilde ayarlanmasıdır Yaygın olarak formatlama işlemi olarak da anılır İki ana fonksiyonu vardır Dosya sistemini oluşturma Kök dizin oluşturma Biçimlendirme, mantıksal dosya depolama yapıları oluşturulur Bu yapılar dosya sistemleri veya “file system” olarak adlandırılırlar Sabit disk biçimlendirme, bölmelerin dosya ve verileri tutmak için işletim sisteminin kullanabileceği şekilde ayarlanmasıdır. Biçimlendirme işleminin yaygın olarak formatlama işlemi olarak da anıldığını duymuşsunuzdur. Biçimlendirmeyi kütüphanelerin kart kataloğu gibi bir "dosya sistemi" ve bu dosya sisteminde "kök dizin" oluşturma gibi düşünebilirsiniz. Dosya sistemi ve kök dizin oluşturma biçimlendirmenin 2 temel fonksiyonudur. Biçimlendirme, mantıksal dosya depolama yapıları oluşturur. Bu yapılara da dosya sistemleri veya “file system” denir.

Dosya Sistemleri / File System Dosya sistemi (file system) mantıksal organizasyon şemasıdır Amaç disk üzerindeki dosyaların organize edilmesidir Teknik olarak işletim sisteminin disk bölmeleri üzerindeki dosyaların izlerini bulmak için kullandığı yapı ve yöntemdir Windows’a ait dosya sistemleri FAT, FAT32, NTFS ve WinFS’dir Linux’ların kendilerine özgü dosya sistemleri vardır Linux, Windows dosya sistemlerini tanır, ancak Windows, Linux’a ait dosya sistemlerini görmez Dosya sistemi, bir mantıksal organizasyon şemasıdır ve disk üzerindeki dosyaların organize edilmesini amaçlar. Teknik olarak işletim sisteminin disk bölmeleri üzerindeki dosyaların izlerini bulmak için kullandığı yapı ve yöntemdir. Windows’a ait dosya sistemleri FAT, FAT32, NTFS ve WinFS’dir. Linux işletim sistemlerinin de kendilerine özgü dosya sistemleri vardır; ancak bunları Windows işletim sistemleri tanımaz. Buna karşın genellikle linux işletim sistemleri, Windows dosya sistemlerini tanımaktadır.

FAT: File Allocation Table FAT, dosya bölümleme tablosu sistemidir DOS için geliştirilmiş olsa da, günümüzdeki tüm Windows versiyonları tarafından da desteklenmektedir FAT16 ve FAT32 olarak bilinen iki türü vardır Arızalı ve sağlam sektörleri işaretleyen ve iki sütunlu hesap çizelgesine benzeyen bir yapısı vardır Birinci sıra sektörleri indeksler İkinci sıra sektörün durumunu tutar (boş, dolu veya arızalı) FFF7, sektörün arızalı olduğuna işaret eder 0000 sektörün boş ve kullanılabilir olduğunu gösterir c c c Kısa FAT olarak bilinen “File Allocation Table”, dosya bölümleme tablosu sistemidir. İlk olarak DOS için geliştirilmiş olsa da, günümüzdeki tüm windows versiyonların tarafından da desteklenmektedir. FAT16 ve FAT32 olarak bilinen iki türü vardır. FAT’in arızalı ve sağlam sektörleri işaretleyen ve iki sütunlu hesap çizelgesine benzeyen bir yapısı vardır. Şekilde temsilen bu yapıyı görmektesiniz. Bu tabloda birinci sıra sektörleri adresler. İkinci sıra ise sektörün durumunu tutar. FFF7, sektörün arızalı olduğuna işaret ederken, 0000 sektörün boş ve kullanılabilir olduğunu gösterir. Sektör dolu olduğunda ise 2 farklı durum söz konusu olabilir. Sektör ya dosya sonu işareti olarak FFFF işaretini veya dosya diğer sektörde devam ediyorsa o sektörün adresini alır. Birazdan örneklerle bu konuyu daha detaylı göreceğiz. c c

FAT Nasıl Çalışır? Sabit diskler için temel depolama alanı bir sektördür ve her sektör 512 byte’a veri depolar Eğer bir sektörde 512 byte'dan daha küçük bir dosya depolanır ise sektörün geri kalanı boş kalır ve kabul edilebilirdir Asıl işlev, 512 byte’dan büyük dosya depolanmasındadır Bu durumda dosya tamamen depolanana kadar işletim sistemi kullanılmayan başka bir sektör bulur ve onu doldurur Dosyaya tekrar erişilebilmesi için de, onun hangi sektörler tarafından tutulduğunun hatırlanması gerekir FAT, bu dosya parçalarının depolandığı sektörlerin izini tutar Sabit diskler için temel depolama alanı bir sektördür ve her sektör 512 byte’a kadar veri depolar. Eğer bir sektörde 512 byte'dan daha küçük bir dosya depolanır ise sektörün geri kalanı boş kalır ve kabul edilebilir bir durumdur. Çünkü çoğu dosyalar 512 byte'dan çok daha büyüktürler. Peki bir işletim sistemi 512 byte'dan daha büyük bir dosya depoladığında ne olur? İşte FAT’in asıl işlevi bu noktada devreye girer. Önce kullanılmayan başka bir tane sektör bulunur ve o doldurulur. Ve bu süreç dosya tamamen depolanana kadar sektörleri doldurarak devam eder. İşletim sisteminin bir dosyayı depoladığında dosyaya tekrar erişmek için onun hangi sektörler tarafından tutulduğunu hatırlaması gerekir. Yani FAT, disk üzerine depolanmış dosya parçalarının depolandığı sektörlerin izini tutar.

FAT Sınırlamaları FAT16’da dosya adları 8 karakterdir ve boşluklara izin verilmez Maksimum dosya boyutu 32 MB’tır FAT16, sadece 64 K (216) sektorü adresleyebilmektedir Sektör boyutları ise 512 byte ile limitli idi Maksimum boyut 64K X 512 byte = 32 MB olur Sabit disklerin büyümesi ile tek parça 32 MB sınırı kabul edilemez hale geldi FAT16 bu soruna kendi içinde “clustering” çözümünü getirdi FAT bu depolama işlevini yaparken bazı ciddi sınırlamalar ile karşı karşıyadır. Öncelikle FAT16’da dosya adları 8 karakterdir ve boşluklara izin verilmez. Maksimum dosya boyutu 32 MB’tır. Sabit disklerin büyümesi ile tek parça 32 MB sınırı kabul edilemez hale gelmeye başlamıştır. FAT16 bu soruna kendi içinde “clustering” yani kümeleme adı verilen çözümü getirdi.

Kümeleme / Clustering FAT16 için geliştirilmiştir ve günümüzden nadiren kullanılır Sürekli olan sektörleri birleştirir ve tek ünite gibi işlem yapar Bu birimlere “cluster” yada “file allocation unit” denir Sektörlerin yerine bu “cluster” yapıları numaralandırılır Bu yöntem ile oluşturulan yapılar 2GB’a kadar veri alabilirler Yani FAT16 bir sistemde maksimum dosya boyutu 2 GB olabilir Clustering yani kümeleme FAT16 için geliştirilmiştir ve günümüzden nadiren kullanılır. Sürekli olan sektörleri birleştirir ve tek ünite gibi işlem yapar. Bu birleştirilmiş birimlere de “cluster” yada “file allocation unit” denir. FAT’de sektörlerin yerine bu “cluster” yapıları numaralandırılır ve bu yöntem ile oluşturulan yapılar 2GB’a kadar veri alabilirler. Yani FAT16 bir sistemde maksimum dosya boyutu 2 GB olabilir.

FAT16’da Dosya Kaydetme Adımları Windows FAT'in başlangıç noktasından başlar ve ilk boş işaretli yeri; yani 0000 olarak işaretlenmiş ilk cluster’ı arar Eğer bütün dosya bir gruba sığıyorsa Windows FAT içerisindeki grubun durum alanına FFFF (son grup) kodunu yerleştirir Eğer dosya birden fazla cluster gerektiriyorsa, Windows sonraki açık cluster’ı arar ve tüm dosya kaydedilene kadar cluster’ları doldurur, durum alanına ise sonraki cluster numarasını yazar Son cluster ise dosya sonu kodunu olan FFFF kodunu alır Cluster aramada arızalı işaretine denk gelinir ise bu sektör / cluster atlanır Şimdi ise FAT16’da bir dosyanın sabit diske kaydedilmesine ait adımları inceleyelim. Windows FAT'in başlangıç noktasından başlar ve ilk boş işaretli yeri arar. Bu 0000 olarak işaretlenmiş ilk cluster’ı aramasıdır. Bu cluster bulunduğunda eğer bütün dosya bir gruba sığıyorsa Windows FAT içerisindeki grubun durum alanına FFFF yani son grup kodunu yerleştirir. Eğer dosya birden fazla cluster gerektiriyorsa, Windows sonraki açık cluster’ı arar ve tüm dosya kaydedilene kadar cluster’ları doldurur. Arada doldurduğu tüm cluster’ların durum alanına ise bir sonraki cluster numarasını yazar. Son cluster ise dosya sonu kodunu olan FFFF kodunu alır. Dosya geri okunurken bu adreslerden yola çıkılarak dosyanın parçaları bir araya getirilecektir. Kayıt işlemi sırasında cluster aramada arızalı işaretine denk gelinir ise bu sektör atlanır.

Klasörler Dosya, cluster’lara depolandıktan sonra klasörlere kaydedilir Windows, dosyayı barındıran klasöre gider ve klasör listesine dosya adını ve başlangıç cluster numarasını ekler mom.txt 19234 05-19-07 2:04p 3ABB Dosya adı, boyut, tarih/zaman ve başlangıç cluster numarası Klasörler de cluster’lar üzerinde depolanmıştır; fakat onlar disk üzerinde bir yerde farklı grup düzeni alırlar Dosya, cluster’lara depolandıktan sonra son olarak klasörlere kaydedilir. Klasöre kaydetme işlemi Windows’un, dosyayı barındıran klasöre giderek, klasör listesine dosya adını ve başlangıç cluster numarasını eklemesinden ibarettir. Ekranda örnek bir klasör kayıt bilgisini görmektesiniz. Klasörler de cluster’lar üzerinde depolanmıştır; fakat onlar disk üzerinde bir yerde farklı grup düzeni alırlar.

FAT16’da Örnek Depolama 1. İlk sağlam cluster 3ABB bulunur 2. Sonraki cluster adresi durum kısmına yazılır Şimdi FAT16’da bir örnek depolama işlemini inceleyelim. Birinci adımda ilk sağlam cluster 3ABB adresidir. İşletim sistemi bu cluster’ı doldurur. Örneğimizdeki dosya birden fazla cluster gerektirmektedir. İkinci adımda bir sonraki kullanıma müsait olan cluster 3ABC adresidir. Dosyanın devamı 3ABC adresine yazılacağından 3ABB’nin durumuna 3ABC yazılır. Bu sayede 3ABB tekrar okunduğunda devamının 3ABC’de olduğu anlaşılır. Üçünü adıma geldiğimizde idi adet cluster doldurulmuş ancak halen depolama işlemi bitmemiştir. Bir adet cluster daha gereklidir. Bir sonraki cluster olan 3ABD adresi daha önce FFF7 olarak işaretlenmiştir; yani arızalıdır. Bu adres direkt atlanır. Sonraki en uygun cluster 3ABE olduğundan ve dosyasının devamı buraya yazılacağından 3ABC’nin durumuna 3ABE adresi yazılır. Dördüncü adımda ise 3ABE’nin doldurulmasıyla dosyanın tamamı depolanmıştır. Bu durumda 3ABE’nin başka bir cluster’ın adresini alması gerekmez. Tekrar okunurken işletim sistemi dosyanın sonuna gelindiğini anlasın diye 3ABE’nin durumuna FFFF yazılır. Bu basit örnek, tüm dosya sistemlerinin temel mantığını açıklamak için yeterli açıklamayı içerir. 3. Sonraki cluster adresi durum kısmına yazılır 4. Son cluster’a dosya sonunu ifade eden FFFF yazılır

Parçalanma / Fragmentation Fragmentation, dosya parçalarının ardışık olmayan cluster’lara yazılması; yani diske dağılması durumudur Cluster’ların peş peşe olmaması dosyasının tekrar elde edilmesini zorlaştırır ve böylece sabit disk yazma ve okuma işlemi yaptığında sistemin hızını düşürür Defragmenter, yani disk birleştirme yazılımları, dosyaların kullandığı cluster’ları ardışık hale getirmeye çalışır Düzenli yapılması performansı olumlu etkiler Fragmentation, dosya parçalarının ardışık olmayan cluster’lara yazılması; yani diske dağılması durumudur. Cluster’ların peş peşe olmaması dosyasının tekrar elde edilmesini zorlaştırır ve böylece sabit disk yazma ve okuma işlemi yaptığında sistemin hızını düşürür. Defragmenter, yani disk birleştirme yazılımları, dosyaların kullandığı cluster’ları ardışık hale getirmeye çalışır. Disk birleştirme olarak da bilinen bu işlemin düzenli yapılması performansı olumlu yönde etkiler.

FAT32 FAT32, FAT16’dan daha uzun dosya adlarına izin verir Cluster’ların boyutu, 2 GB’a çıkmıştır Her cluster’ı tanımlamak için 32 bit kullanılır ve bu cluster boyutlarının çok uygun miktarlara düşebilmesini sağlar Bu şekilde FAT32 disk alanını çok daha verimli kullanabilir FAT32 bölmeleri yine de FAT16 bölmelerindeki kadar sıklıkta birleştirmeye ihtiyaç duyar FAT32 Windows 95’in ikinci sürümü ile gelmiştir. FAT32, FAT16’dan daha uzun dosya adlarına izin verir. Cluster’ların boyutu, 2 GB’dan 2 TB’a çıkmıştır. Aynı zamanda her cluster’ı tanımlamak için 32 bit kullanır ve bu cluster boyutlarının çok uygun miktarlara düşebilmesini sağlar. Bu şekilde FAT32 disk alanını çok daha verimli kullanabilir. Buna karşın FAT32 bölmeleri yine de FAT16 bölmelerindeki kadar sıklıkta birleştirmeye ihtiyaç duyar.

NTFS İlk olarak Windows NT sürümleri ile çıkmıştır FAT sistemlerine göre gelişmiş 4 önemli özelliği vardır Daha büyük disk ve dosya boyutlarına olanak verir Gelişmiş güvenlik ve denetim mekanizmaları sunar Daha hızlı yazma ve okuma süreçlerini mümkün kılar Sıkıştırma ve kota gibi gelişmiş özellikleri vardır 32 bitlik bir dosya sistemidir Dosya adlarında boşluklarla birlikte 255 karaktere olanak tanır Bugünlerde en çok tercih edilen Windows dosya sistemi NTFS’dir. Adını ilk olarak çıktığı Windows NT sürümlerinden alır. NTFS’in FAT sistemlerine göre gelişmiş 4 önemli özelliği vardır. Daha büyük disk ve dosya boyutlarına olanak verir. Gelişmiş güvenlik ve denetim mekanizmaları sunar. Daha hızlı yazma ve okuma süreçlerini mümkün kılar. Son olarak da sıkıştırma ve kota gibi gelişmiş özellikleri vardır. NTFS de 32 bitlik bir dosya sistemidir. Dosya adlarında boşluklarla birlikte 255 karaktere olanak tanır.

NTFS Yapısı NTFS geliştirilmiş dosya ayırma tablosu kullanır Kısa adı MFT olan bu tablo, “Master File Table” yani yönetici dosya tablosu olarak adlandırılır NTFS bir diskin orta bölmesinde MFT'nin çok önemli parçalarının bir yedek kopyasını barındırılır NTFS, kısa adı MFT olan “master file table” yani yönetici dosya tablosu olarak adlandırılan geliştirilmiş dosya ayırma tablosu kullanır. Bir NTFS bölmesi diskin orta bölmesinde MFT'nin çok önemli parçalarının bir yedek kopyasını barındırır ki, bu ciddi sürücü hatasının MFT ve MFT'nin kopyasını silme şansını azaltır.

NTFS Güvenlik Özellikleri NTFS, dosyaları ve klasörleri nesne olarak görür ve bu nesnelere ACL denilen bir özellik ile erişim kontrolleri sağlar ACL : Access Control List / Erişim Kontrol Listesi NTFS disk üzerindeki bir veriye erişebilmeniz için, ACL listesinde yer alan statülerden birisine sahip olmalısınız NTFS ayrıca dosya ve klasörleri şifrelemenize olanak verir EFS : Encrypting File System / Şifrelemeli Dosya Sistemi Şifreleme dosyaları gizlemez; sadece diğer kullanıcılar tarafından dosyaların okunmasını engeller Bir dosyaya erişmek için hem ACL'ye bağlı dosya erişim iznine hem de EFS’ye bağlı şifreye ihtiyacınız olacaktır NTFS’in getirdiği yenilikleri başında güvenlik özellikleri gelir. NTFS, dosyaları ve klasörleri nesne olarak görür ve bu nesnelere ACL denilen bir özellik ile erişim kontrolleri sağlar. ACL, “Access Control List” yani erişim kontrol listesi kavramını ifade eder. NTFS formatındaki disk üzerindeki bir veriye erişebilmeniz için, ACL listesinde yer alan statülerden birisine sahip olmalısınız. NTFS ayrıca dosya ve klasörleri şifrelemenize olanak verir ve bunun için özel bir uzantı kullanır. Kısa adı EFS olan “Encrypting File System” yani şifrelemeli dosya sistemi, farklı bir dosya sistemi değildir; sadece NTFS üzerinde bir modüldür. Şifreleme dosyaları gizlemez; sadece diğer kullanıcılar tarafından dosyaların okunmasını engeller. Buradaki kullanıcı kavramının windows erişim hesabınız olduğunu unutmayın. Bir dosyaya erişmek için hem ACL'ye bağlı dosya erişim iznine, hem de EFS’ye bağlı şifreye ihtiyacınız olacaktır.

Sıkıştırma, Kota ve Cluster Boyutları NTFS sabit disk üzerinde alan kazanmanız için kişisel dosya ve klasörleri sıkıştırmanıza olanak sağlar Aynı zamanda yöneticilerin kullanıcılar için disk alanı kullanımına limit koymalarını sağlayan disk kotalarını destekler NTFS ön tanımlı olarak 2 TB’lık disklere izin verir Cluster boyutlarının değiştirilebilir olmasıyla bu limitler ayarlanabilir Yakın gelecekte artan disk boyutları bu ayarların daha aktif kullanılmasını gerektirecektir NTFS; sıkıştırma, kota koyma, cluster boyutlarını ayarlama gibi birçok ekstra özelliği de barındırır. Sabit disk üzerinde alan kazanmanız için kişisel dosya ve klasörleri sıkıştırmanıza olanak sağlar. Aynı zamanda yöneticilerin kullanıcılar için disk alanı kullanımına limit koymalarını sağlayan disk kotalarını destekler. NTFS ön tanımlı olarak 2 TB’lık disklere izin vermektedir, ancak cluster boyutlarının değiştirilebilir olmasıyla bu limitler ayarlanabilmektedir. Yakın gelecekte artan disk boyutları bu ayarların daha aktif kullanılmasını gerektirecektir.

FAT ve NTFS Karşılaştırması Özellik FAT16 FAT32 NTFS En Uzun Dosya Adı 8 karakter 255 karakter Dosya Uzantısı 0 - 3 karakter 0 - 255 karakter Maksimum Dosya 2 GB 4 GB Sınırsız Maksimum Cluster 32 GB 2 TB Maksimum Dosya Sayısı 6.500 İşletim Sistemi DOS, Win 3.x - 95 Win 9x - Me Win NT – 2000 XP - Vista - 7 Güvenlik Hizmetleri Yok Var Sıkıştırma ve Kota Bu tabloda Windows dosya sistemlerinin karşılaştırılmasını görmektesiniz. Dosya adlarında FAT16 8 karaktere izin verirken, FAT32 ve NTFS 255 karaktere izin verir. Dosya uzantısı olarak ise FAT16’da en fazla 3 karakter kullanılabilirken, FAT 32 ve NFTS’de 255 karakter kullanılabilmektedir. FAT16’da en büyük dosya boyutu 2 GB iken, FAT32’de bu sınır 4 GB olmuştur. NTFS’de ise maksimum boyut ile ilgili bir sınır yoktur. NTFS’de bu konudaki tek sınır maksimum cluster boyutudur. Anca bu boyutta elle ayarlanabilmektedir. Maksimum cluster NTFS’de sadece öne tanımlı olarak 2 TB gelmektedir. Bu boyut FAT16 için 2, FAT32 için ise 32 GB’tır ve sabittir. FAT16’da bir klasörde olabilecek maksimum dosya sayısı 6500 ile sınırlı iken FAT32 ve NTFS’de bu konuda bir sınırlama yoktur.

WinFS: Windows Future Storage Yanlış da olsa Windows File System olarak da bilinmektedir İlk olarak Windows Vista ile çıkarılması planlamış, ancak daha sonra ertelenmiş ve Windows 7’de de kullanılmamıştır Klasör dizinleme adı altında kısmen Vista üzerinde kullanımdadır Tam olarak Windows’un Vienna sürümünde çıkması beklenmektedir NFTS üzerine geliştirilmiş bir uzantı olan WinFS, SQL benzeri veritabanı bazlı bir sistemdir Dosya atama tablosunda ilişkisel veritabanı sorguları yapılmasına izin verecek bir sistemdir Windows Future Storage yani WinFS Microsoft’un yeni nesil dosya sistemi adayıdır. Yanlış da olsa Windows File System olarak da anıldığını duyabilirsiniz. WinFS’in ilk olarak Windows Vista ile çıkarılması planlamış, ancak daha sonra ertelenmiş ve Windows 7’de de kullanılmamıştır. Ancak yine de klasör dizinleme adı altında kısmen Vista üzerinde kullanımdadır. Tam sürümünün Windows Vienna ile birlikte çıkması beklenmektedir. WinFS de aslında NFTS tabanlıdır ve onun üzerine geliştirilmiş bir uzantıdır. Ancak en temel farkı SQL benzeri veritabanı bazlı bir sistem olmasıdır. Dosya atama tablosunda ilişkisel veritabanı sorguları yapılmasına izin verecek bir sistemdir. Bu sayede çok büyük disklerde bile çok hızlı aramaların yapılması mümkün olabilecektir.

Biçimlendirme İşlemi Biçimlendirme, varsa disk üzerinde eski verileri anlamsız kılar Bu yönüyle sorunlu durumlarda sıfırlama veya tamamen silme amacı ile kullanımı da yaygındır Ancak veriler bu süreçte gerçek olarak silinmezler Bu yüzden hatalı formatlama işlemlerinde, özel yazılımlar ve süreçler ile veriler halen disk üzerindeler ise kurtarılabilirler Biçimlendirme işlemi yaygın olarak 3 farklı biçimde yapılır İşletim sistemi kurulum ekranlarından DOS altından format komutu ile Windows altından disk yönetim ekranı ile Biçimlendirme, eğer varsa disk üzerindeki eski verileri anlamsız kılacaktır. Bu sebeple dikkatli olunması gereken bir işlemdir. Bu yönüyle sorunlu durumlarda sıfırlama veya tamamen silme amacı ile kullanımı da yaygındır. Ancak veriler bu süreçte gerçek olarak silinmezler. Sadece bu verilerin kataloğu değiştirilir… Bu yüzden hatalı formatlama işlemlerinde, özel yazılımlar ve süreçler ile veriler halen disk üzerindeler ise kurtarılabilirler. Biçimlendirme işlemi de yaygın olarak 3 farklı biçimde yapılır… İşletim sistemi kurulum ekranlarından… DOS altından format komutu ile… Windows altından disk yönetim ekranı ile…

Disk Yönetim Araçları Disk bölümlendirme ve biçimlendirme işlevleri için tüm işletim sistemlerinin bütünleşik disk yönetim araçları bulunur Bunun dışında üçüncü parti disk yönetim araçları ile de disk bölümleme yapılabilir FDisk GParted Partition Magic Norton Disk Utilities Disk bölümlendirme ve biçimlendirme işlevleri için tüm işletim sistemlerinin bütünleşik disk yönetim araçları bulunur. Ancak bunun dışında üçüncü parti disk yönetim araçları ile de disk bölümleme yapılabilir. Bu üçüncü parti yazılımlara örnek olarak Fdisk, Gparted, Partition Magic ve Norton Disk Utilities yazılımlarını verebiliriz.

Disk İşlemleri ve Başlatılabilir Diskler Disk bölümlendirme ve biçimlendirme işlevlerini yapmanın en sağlıklı yeri, işletim sisteminin dışıdır Eğer kurulu bir işletim sistemi zaten yok ise, zorunlu olarak başlatılabilir bir sürücüye ve sürücü üzerinde disk yönetimini yapabileceğiniz bir yazılıma ihtiyacınız vardır Tüm işletim sistemi kurulum CD/DVD ortamları başlatılabilirdir Bunun dışında genellikle linux tabanlı olan ve içinde bir teknisyenin ihtiyaç duyabileceği temel yazılımların yer aldığı taşınabilir işletim sistemi CD veya DVD’leri de vardır Başlatılabilir bir ortam disket, CD, DVD veya flash bellek olabilir Disk bölümlendirme ve biçimlendirme işlevlerini yapmanın en sağlıklı yeri, işletim sisteminin dışıdır. Yaptığınız işlemler çalışan sistem dosyaları ile çakışabilir. Ayrıca sisteminizin kurulu olduğu disk bölümü üzerinde yapabileceğiniz işlemler çok sınırlı kalacaktır. Eğer kurulu bir işletim sistemi zaten yok ise, zorunlu olarak başlatılabilir bir sürücüye ve sürücü üzerinde disk yönetimini yapabileceğiniz bir yazılıma ihtiyacınız vardır. Tüm işletim sistemi kurulum CD/DVD ortamları başlatılabilirdir ve disk bölümlendirme ve biçimlendirme için en ideal yer bu ortamlardır. Bunun dışında genellikle linux tabanlı olan ve içinde bir teknisyenin ihtiyaç duyabileceği temel yazılımların yer aldığı taşınabilir işletim sistemi CD veya DVD’leri de vardır. Bunlar aynı zamanda çökmüş sistemlerden verilerinizi kurtarmanız için etkin araçlar da sunarlar. Bir başlatılabilir ortam disket, CD veya DVD olabileceği gibi, bir flash bellek de olabilir.

Windows Kurulumu ile Disk İşlemleri Windows kurulumunda, bölümlendirilmemiş bir sabit diskiniz var ise bununla ilgili adımlar otomatik olarak gösterilir Eğer “Enter” tuşu ile devam ederseniz, program diskin tümünü tek bir bölüm haline getirir ve kuruluma devam eder Windows kurulumunda, bölümlendirilmemiş bir sabit diskiniz var ise bununla ilgili adımlar otomatik olarak gösterilir. Eğer “Enter” tuşu ile devam ederseniz, program diskin tümünü tek bir bölüm haline getirir ve kuruluma devam eder. Diski tek parça halinde kullanmak istediğinizde yapılması gereken başka hiçbir ek işlem yoktur; işlem bu kadar basittir.

Windows Kurulumunda Elle Bölümleme Windows kurulumunda bölümlenmemiş bir alanın üzerinde iken C tuşuna basınız (Create) Oluşturmak istediğiniz bölmenin boyutunu girin ve “Enter” tuşuna basarak bölmeyi oluşturun Bu şekilde birden fazla bölme oluşturabilirsiniz Ancak isterseniz bu kurulum ekranından diskinizi birden fazla bölüme ayırabilirsiniz. Bunun için ilgili kurulum ekranında bölümlenmemiş bir alanın üzerinde iken C tuşuna basınız. C tuşu İngilizce Create yani oluştur kelimesinden size çağrışım yapmalıdır. Kurulum size ne kadar büyüklükte bölme yapılacağını sorar. İstediğiniz herhangi bir boyutta bir bölmeyi 8 MB'dan tüm disk boyutuna kadar yazarak oluşturabilirsiniz. Oluşturmak istediğiniz bölmenin boyutunu girin ve “Enter” tuşuna basarak bölmeyi oluşturun. Bu şekilde birden fazla bölme oluşturabilirsiniz.

Windows Kurulumunda Bölüm Silme Windows kurulumunda bölümlenmiş bir sabit disk üzerinde yeni bölümleme yapmak istiyorsanız önce var olan bölümleri silmeniz gerekir Bunun için bir bölüm seçili iken D tuşuna basınız (Delete) Daha sonra kurulum bu işlemin onaylanmasını isteyecektir Bölümleri sildikten sonra bir önceki slaytta anlatıldığı gibi yeniden bölümleme yapabilirsiniz Kurulum programı bölmeleri oluşturduğu gibi onları kolaylıkla silebilir de. Windows kurulumunda bölümlenmiş bir sabit disk üzerinde yeni bölümleme yapmak istiyorsanız önce var olan bölümleri silmeniz gerekir. Bunun için bir bölüm seçili iken D tuşuna basınız. Bu Windows'un size fikrinizi değiştirmek için verdiği son şans diyalogunu ekrana getirir. Bölmeyi silmek için L tuşuna basınız. Bölümleri sildikten sonra bir önceki slaytta anlatıldığı gibi yeniden bölümleme yapabilirsiniz.

Windows Kurulumunda Bölümleme Ayarları Windows kurulumu bölümleme işleminde ayar olarak size sadece bölümlerin boyutunu sorar Bunun dışındaki tüm ayarları otomatik olarak gerçekleştirir Tüm sabit diskleri temel diskler yapar Daima ilk bölmeyi birincil bölüm yapar ve aktif olarak işaretler İlk bölmeye C: sürücü harfini atar Diğer bölmelerin donanımsal ayarları ve disk içindeki sıralarına göre sürücü harflerini sırayla otomatik olarak ayarlar Windows kurulumunda bölümleme ayarlarının çoğu ön tanımlıdır. Bölümleme işleminde ayar olarak size sadece bölümlerin boyutu sorulur. Bunun dışındaki tüm ayarları otomatik olarak gerçekleştirir. Tüm sabit diskleri temel diskler yapar… Daima ilk bölmeyi birincil bölüm yapar ve aktif olarak işaretler… İlk bölmeye C: sürücü harfi atamasını yapar… Diğer bölmelerin donanımsal ayarları ve disk içindeki sıralarına göre sürücü harflerini sırayla otomatik olarak ayarlar…

Windows Kurulumunda Biçimlendirme Kurulum programı, bölümlendirme işleminin arkasından, kurulumu yapacağınız bölümü biçimlendirmenizi ister Bunun için olası seçenekleri (FAT32 veya NFTS) hızlı ve normal biçimlendirme olmak üzere ikişer uygulama alternatifi ile sunar Normal biçimlendirmede dosyalar silinir ve bozuk kesim taraması yapılır Hızlı biçimlendirmede ise sadece atama tablosu silinir ve var olan dosyalar yok sayılır Normal biçimlendirme daha sağlıklı bir yoldur Kurulum programı, bölümlendirme işleminin arkasından, kurulumu yapacağınız bölümü biçimlendirmenizi ister Bunun için olası seçenekleri sunacaktır. Bu olası seçenekler disk boyutuna göre genel FAT32 ve NFTS veya sadece NTFS’dir. Ayrıca bu türleri hızlı ve normal biçimlendirme olmak üzere ikişer uygulama alternatifi ile sunar. Normal biçimlendirmede dosyalar silinir ve bozuk kesim taraması yapılır. Hızlı biçimlendirmede ise sadece atama tablosu silinir ve var olan dosyalar yok sayılır. Dolayısı ile hızlı biçimlendirmede eski verilere ulaşım çok daha kolay ve hatta kayıpsız olabilmektedir. Normal biçimlendirme hızlı biçimlendirmeye göre daha sağlıklı bir yoldur.

Demo: Windows Kurulumu ile Disk İşlemleri Video

Windows İçinden Disk Yönetimi Windows’da disk yönetim yazılımı ile tüm işlemler yapılabilir Sadece doğal olarak Windows’un kurulu olduğu bölme üzerine yapılabilecek işlem kısıtlıdır Daha çok birden fazla diskin olması durumunda kullanışlıdır Ayrıca tüm ATAPI aygıtları ile flash vb. diğer depolama birimleri de bu yazılımın içinden yönetilebilir Bölümlendirme ve biçimlendirme için sağlıklı araç "disk yönetimi" yazılımıdır. Windows’da disk yönetim yazılımı ile söz konusu tüm disk işlemleri yapılabilir. Sadece doğal olarak Windows’un kurulu olduğu bölme üzerine yapılabilecek işlem kısıtlıdır. Özellikle birden fazla diskin olması durumunda, bu disklerin yönetimi konusunda son derece kullanışlıdır. Ayrıca tüm ATAPI aygıtları ile flash vb. diğer depolama birimleri de bu yazılımın içinden benzer şekilde yönetilebilir.

Disk Yönetimi İle Yeni Bölüm Oluşturma Windows sistemine ekstra bir sabit disk taktığınızda ve disk yönetimini başlattığınızda o yeni diski algılar ve "Sabit Disk Başlatma Sihirbazı"nı çalıştırır Yeni kurulmuş bir disk daima temel bir disk olarak ayarlanır Yeni bir bölme oluşturmak için diskin ayrılmamış kısmına sağ tuşla tıklayıp "Yeni Bölme"yi seçin Yeni bölme oluşturma sihirbazı sizi yönlendirecektir Windows sistemine ekstra bir sabit disk taktığınızda ve disk yönetimini başlattığınızda o yeni diski algılar ve "Sabit Disk Başlatma Sihirbazı"nı çalıştırır. Bu başlatma bilgisi "bu diskin bu sisteme ait olduğunu" söyleyen tanımlayıcıları ve bu sabit diskin sistemde ne yaptığını tanımlayan diğer bilgileri içerir. Tüm yeni diskler onları kullanmadan önce başlatılmalıdır. Eğer sihirbazın çalışmasına izin vermezseniz disk bilinmeyen olarak listelenir ve daha sonra elle başlatmanız gerekecektir. Bir diski başlatmak için disk ikonuna sağ tuşla tıklayın ve “Başlat” ı seçin. Bir kez disk başlatıldığında diskin durumunu görebilirsiniz. Yeni kurulmuş bir disk daima temel bir disk olarak ayarlanır. Temel diskleri kullanmanın bazı kullanışlı özellikleri kaçırmaktan başka yanlış bir tarafı yoktur. Bölme oluşturmak için diskin ayrılmamış kısmına sağ tuşla tıklayıp "Yeni Bölme"yi seçin. Devamında yeni bölme oluşturma sihirbazı sizi yönlendirecektir.

Disk Yönetimi Bölme Sihirbazı Yeni bölme sihirbazı olası oluşturulabilir alternatifleri sunar Sadece limitler arasında yer alan boyutu girmeniz yeterlidir Bölmenin ardından size biçimlendirme seçeneklerini sunar Disk yönetimi birincil veya uzatılmış bölmeyi seçmenizi sağlayan "Yeni Bölme Sihirbazı"nı çalıştırır. Yeni bölme sihirbazı da tıpkı windows kurulumu gibi olası oluşturulabilir alternatifleri size sunar. Sadece limitler arasında yer alan boyutu girmeniz yeterlidir. Bölmenin oluşturulmasının ardından sihirbaz size biçimlendirme seçeneklerini sunacaktır.

Disk Yönetimi İle Mantıksal Bölüm Oluşturma Eğer bir genişletilmiş bölüm oluşturursanız, bu bölümün üzerinde sağ tuşla tıklayarak bir önceki slaytta anlatıldığı gibi yeni bir mantıksal bölüm oluşturabilirsiniz Eğer bir birincil bölüm değil de, genişletilmiş bölüm oluşturursanız, bu bölümün üzerinde sağ tuşla tıklayarak bir önceki slaytta anlatıldığı gibi yeni bir mantıksal bölüm oluşturabilirsiniz. Diğer bir ifadeyle de mantıksal sürücü oluşturabilmek için öncelikle genişletilmiş bir bölüm oluşturmalısınız. Daha sonra disk yönetimini kullanarak bu bölümün içine mantıksal sürücüler oluşturabilir, bunları biçimlendirebilir ve sürücü harfi atamalarını yapabilirsiniz.

Disk Yönetimi ve Dinamik Diskler Disk yönetiminde, temel disklerden dinamik disk oluşturulur Temel bir diski dinamik diske dönüştürmek için disk üzerine sağ tuşla tıklayarak “Dinamik Diske Dönüştür” seçilir Dinamik disk oluşturmak çok hızlı ve basittir Ancak dinamik diskten temel diske dönüştürmede öncelikle sabit diskin tüm bölmelerinin silinmesi gerekir ve bu yüzden veriler kaybolur Bir bilgisayara takılı birden fazla sabit diski dinamik diske çevirerek tek bir sürücü harfi altında birleştirilebilir Disk yönetiminde, temel disklerden dinamik disk oluşturursunuz. Bir kez temel diski dinamik diske dönüştürdüğünüzde birincil ve uzatılmış bölmeler artık yok olur. Dinamik diskler bölmeler yerine yığınlara ayrılmışlardır. Temel diski dinamik diske dönüştürmek için yalnızca disk ikonuna sağ tuşla tıklayın ve “Dinamik Diske Dönüştür” ü seçin. Dinamik disk oluşturmak çok hızlı ve basittir, ancak tersi öyle değildir. Dinamik diskten temel diske dönüştürmede öncelikle sabit diskin tüm bölmelerinin silinmesi gerekir ve bu yüzden veriler kaybolur. Bir bilgisayara takılı birden fazla sabit diski dinamik diske çevirerek tek bir sürücü harfi altında birleştirebilirsiniz. Burada dinamik disk türlerine tekrar girmiyoruz.

Windows İçinden Biçimlendirme Windows’da bir bölümü disk yönetimi kısmından veya Explorer içerisinden biçimlendirebilirsiniz Sistem diskiniz (genellikle C:) bölümünü biçimlendiremezsiniz Disk üzerinde sağ tuşa tıklayıp format / biçimlendir seçeneğine tıklanır Bu ekranda da Windows kurulum yazılımında olduğu gibi normal ve hızlı biçimlendirme seçenekleri yer alır Bir Windows’da bir bölümü disk yönetimi kısmından veya Explorer içerisinden biçimlendirebilirsiniz. Sadece sistem diskiniz olan ve genellikle C: sürücü harfini alan bölümü biçimlendiremezsiniz. Biçimlendirme için yalnızca sürücü ismine sağ tuşla tıklayın ve “Biçimlendir” i seçin. Size kullanmak istediğiniz dosya sistemini, grup boyutunu, yığın etiketini koyacağınız yeri ve iki diğer seçeneği soran bir diyalog kutusu göreceksiniz. Bu ekranda da Windows kurulum yazılımında olduğu gibi normal ve hızlı biçimlendirme seçenekleri yer alır. Hızlı biçimlendir seçeneği, aceleniz olduğunda çok işe yarayan bir seçenektir.

Demo: Windows Disk Yönetim Yazılımı

Dosya Sistemi Hata Denetimi Eski Windows sürümlerinde ScanDisk ve CHKDSK yazılımları bulunmaktaydı Windows XP ile bu iki yazılım birleştirilmiş ve hata denetimi olarak yer almıştır Disk üzerindeki bozuk ve kayıp cluster’ları kontrol eder Geçersiz dosya adlarını tespit eder ve düzeltir Kayıp zincirleri; yani adları olmayan kümeleri arar ve siler Hiyerarşik ilişkileri kontrol eder Eski Windows sürümlerini kullananların çok aşina olduğu iki temel yazılım vardır. Birisi ScanDisk, diğeri de checkdisk yazılımları. Windows XP ile birlikte Microsoft bu iki programcığı hata denetimi adı altında birleştirdi. Windows disk hata denetimi, disk üzerindeki bozuk ve kayıp cluster’ları kontrol eder… Geçersiz dosya adlarını tespit eder ve düzeltir… Kayıp zincirleri; yani adları olmayan kümeleri arar ve siler… Ve dosya ve klasörler arasındaki hiyerarşik ilişkileri kontrol eder.

Disk Temizleme Her disk, bir süre sonra çok miktarda gereksiz veri ile dolacaktır Disk temizleme aracı, size geçerli bölüm üzerinde silinmesi mümkün olan dosyaları gösterir ve silmenizi sağlar Geri dönüşüm klasörleri Geçici internet dosyaları Geçici program dosyaları Geçici kurulum dosyaları Belirli aralıklarla disk temizlemek performansı olumlu etkiler Çoğu geçici veriyi bir süre sonra otomatik olarak silmek üzere çeşitli ayarlar vardır Ortalama sabit diskin çöp olarak tabir edilebilecek verilerle doludur. Her disk, bir süre sonra kaçınılmaz olarak çok miktarda gereksiz veri ile dolacaktır. Disk temizleme aracı, size geçerli bölüm üzerinde silinmesi mümkün olan dosyaları gösterir ve silmenizi sağlar. Belirli aralıklarla disk temizlemek, performansı olumlu etkiler. Bunun yanında diskinizde çok az alan kaldığında sistem tarafından otomatik olarak çalıştırılır. Ayrıca çoğu geçici veriyi bir süre sonra otomatik olarak silmek üzere çeşitli ayarlar vardır. Örneğin internet Explorer geçici internet dosyalarını belirli bir günden sonra otomatik olarak silmek üzere ayarlanabilir.

Demo: Sabit Disk Bakım Araçları

Sabit Disklerden Sorun Giderme Sabit disklerle ilgili karşılaşılabilecek 3 temel hata grubu vardır Kurulum & Yükleme Hataları Veri Bozulması Sabit Diskin Bozulması Sabit disklerle ilgili karşılaşılabilecek 3 temel hata grubu vardır… Bunlar, kurulum ve yükleme hataları… Veri bozulması ve sabit diskin fiziksel olarak bozulması durumlarıdır.

Kurulum Hataları: Bağlantı Bağlantı hataları açılış ekranında kendilerini ifade ederler Sabit Drive Error: Sabit disk hatası No Fixed Disk Present: Sabit disk mevcut değil HDD Controller Failure: HDD kontrolcü hatası No Boot Device Available: Başlangıç aygıtı mevcut değil Drive Not Found: Disk bulunamadı Bu durumda ilk kontrol edilmesi gereken yer kablo bağlantılarının doğru yapılıp yapılmadığıdır Daha sonra varsa jumper ayarları kontrol edilmelidir Kurulum hatalarının başında bağlantı problemleri gelir ve en yaygın sorun genelde budur. Bağlantı hataları açılış ekranında farklı yazılı mesajlar halinde kendilerini ifade ederler. Bu durumda ilk kontrol edilmesi gereken yer kablo bağlantılarının doğru yapılıp yapılmadığıdır. Daha sonra sabit diskin türüne göre varsa jumper ayarları kontrol edilmelidir. PATA aygıtlardaki master ve slave jumperları ile, bazı SATA aygıtlardaki hız jumperları disklerin sistem tarafından tanımasını engelleyebilir.

Kurulum Hataları: CMOS CMOS kaynaklı sorunların başında otomatik aygıt algılamasının kapalı olması gelir Her zaman CMOS’dan otomatik algılama açık olmalıdır LBA modunun kapalı halde olması da sorunlara sebep olabilir LBA modu özel olarak gerekmedikçe sürekli açık olmalıdır Eğer otomatik algılama, söz konusu diski görme konusunda hata verirse bu muhtemelen bağlantı problemidir Bu ayrıca S.M.A.R.T fonksiyonlarının size yardım edebileceği bir zamandır Eğer kablo bağlantılarının ve jumper ayarlarının sağlıklı bir şekilde yapıldığından emin iseniz, CMOS kaynaklı bir hata olup olmadığını kontrol etmelisiniz. CMOS kaynaklı sorunların başında otomatik aygıt algılamasının kapalı olması gelir. Her zaman CMOS’dan otomatik algılama açık olmalıdır. Ayrıca LBA modunun kapalı halde olması da sorunlara sebep olabilir. Ancak bu nadir bir durumdur. LBA modu özel olarak gerekmedikçe sürekli açık olmalıdır ve varsayılan olarak zaten aktiftir. Eğer otomatik algılama, söz konusu diski görme konusunda hata verirse bu muhtemelen bağlantı problemidir veya daha kötüsünü düşünmelisiniz; disk bozulmuş olabilir. Bu aşama S.M.A.R.T. fonksiyonlarının size yardım edebileceği bir zamandır ve mümkünse diski başka bir sisteme takarak S.M.A.R.T. Verisine ulaşmayı deneyebilirsiniz.

Kurulum Hataları: Bölme ve Biçimlendirme Sistem diskinizde olan bölme ve biçimlendirme hataları açılış ekranında hata verir ve işletim sisteminiz açılamaz Drive Is Not Accessible: Sürücüye erişilemiyor Invalid Media Type: Geçersiz ortam türü Her iki durumda da sabit diskiniz CMOS’da sorunsuz görünür Eğer sorunlu disk sistem diskiniz değil ise aygıt yöneticisi ve disk yönetimi içinden de sabit diski görebilirsiniz Bu durumda bölme hatası var ise windows explorer içerisinde ilgili sürücü görünmeyecektir Biçimlendirme hatalarında ise sürücü görünür; ancak girmek istediğinizde biçimlendirilmesi gerektiğine dair uyarı alırsınız Sistem diskinizde olan bölme ve biçimlendirme hataları açılış ekranında hata verir ve işletim sisteminiz açılamaz. Her iki durumda da sabit diskiniz CMOS’da sorunsuz şekilde görünüyor olmalıdır. Eğer sorunlu disk sistem diskiniz değil ise aygıt yöneticisi ve disk yönetimi içinden de sabit diski görebilirsiniz. Bu durumda bölme hatası var ise windows explorer içerisinde ilgili sürücü görünmeyecektir. Biçimlendirme hatalarında ise sürücü görünür; ancak içerisine girmek istediğinizde biçimlendirilmesi gerektiğine dair uyarı alırsınız. .

Veri Bozulması Veri bozulması hatasının başlıca sebepleri güç dalgalanmaları, hatalı kapatmalar, hatalı takılan medya veya virüsler olabilir Veri bozulması Windows’da hata mesajları üretir Eğer çekirdek başlangıç dosyaları bozulursa Windows açılamaz Bu sorunlardan herhangi biri için ilk çözüm, bir hata denetim yazılımı çalıştırmaktır Hata denetleme disk üzerinde kötü kümeleri işaretleyecek ve mümkünse veriyi iyi bir kümeye taşıyacaktır Her sabit diskin ara sıra sektörlerinde yer alan veriler bozulabilir. Güç dalgalanmaları, hatalı kapatmalar, hatalı takılan medya ve virüsler, başka yüzlerce problem bu bozulmaya neden olabilir. Her durumda bu hata türü Windows çalışırken görüntülenir ve bozuk dosya bilgileri ile ilgili hata mesajları üretilir. Daha ciddi durum çekirdek başlangıç dosyalarının bozulması ve bunun sonucunda Windows’un açılamamasıdır. Bu sorunlardan herhangi biri için ilk çözüm, bir hata denetim yazılımı çalıştırmaktı. Hata denetleme yazılımı disk üzerinde kötü kümeleri işaretleyecek ve mümkünse veriyi iyi bir kümeye taşıyacaktır.

Bozulan Sistem Dosyalarını Kurtarma Eğer hata denetimi Windows'un yüklenmesi için gerekli olan kritik öneme sahip dosyada hata verirse o dosyanın kurulum ortamından tekrar yüklenmesi denenebilir Sistem dosyaları Windows kabin (cab) dosyalarında bulunur ve bunların içinden çıkartılmaları gerekebilir Örneğin EXPAND e:\I386\*.CAB -F:OLEPRO32.DLL komutu, dizindeki tüm CAB dosyalarını inceler ve dosyayı bulur Eğer hata denetim yazılımı Windows'un yüklenmesi için gerekli olan kritik öneme sahip dosyada hata verirse, çözüm olarak o dosyanın kurulum ortamından tekrar yüklenmesi denenebilir. Sistem dosyaları kurulum ortamındaki Windows kabin (cab) dosyalarında bulunur ve bunların içinden çıkartılmaları gerekebilir. Ekranda yer alan komuta benzer bir komut ile bir dizindeki tüm CAB dosyalarını incelenir ve dosyayı çıkartılır.

Bozuk Sektörlerdeki Veri Eğer disk denetleme yazılımını çalıştırdıktan sonra aynı hata görünmeye devam ediyorsa sürücünün bozuk sektöre sahip olma şansı yüksektir Yeni çıkan tüm disklerin neredeyse hepsi kötü sektörleri sürekli şekilde kontrol eden bütünleşik hata doğrulama kodu (ECC) gibi bir avantaja sahiptir Bozuk bir sektördeki veriyi almak için genelde üçüncü parti bir yazılıma ihtiyacınız olur SpinRite programı genellikle çok kötü hasar görmüş sektörlerdeki veriyi dahi kurtarma konusunda etkili algoritmalara sahiptir Eğer disk denetleme yazılımını çalıştırdıktan sonra aynı hata görünmeye devam ediyorsa sürücünün bozuk sektöre sahip olma şansı yüksektir. Yeni çıkan tüm disklerin neredeyse hepsi kötü sektörleri sürekli şekilde kontrol eden bütünleşik hata doğrulama kodu (ECC) gibi bir avantaja sahiptir. Ancak yine de bozuk bir sektördeki veriyi almak isterseniz, genelde üçüncü parti bir yazılıma ihtiyacınız olur. Örneğin SpinRite programı genellikle çok kötü hasar görmüş sektörlerdeki veriyi dahi kurtarma konusunda etkili algoritmalara sahiptir.

Sabit Diskin Bozulması Bir sabit disk fiziksel olarak zarar görürse herhangi bir servis teknisyeninin onu düzeltmek için yapabileceği hiçbir şey yoktur Fiziksel sorunlar kendilerini iki yolla açığa vururlar Disk uygun bir şekilde çalışır fakat çok ses yapar Disk hiç çalışmaz Disk anormal sesler üretmeye başladığında önemli verinizi yedekleyin ve diski değiştirin Disk hiç çalışmıyorsa kurulum sorunlarına ait adımları kontrol edin Buna rağmen disk sistemde görünmüyor ise bozulmuştur Bir sabit disk fiziksel olarak zarar görürse herhangi bir servis teknisyeninin onu düzeltmek için yapabileceği hiçbir şey yoktur. Fiziksel sorunlar kendilerini iki yolla açığa vururlar. Disk uygun bir şekilde çalışır fakat çok ses yapar veya disk hiç çalışmaz. Tüm sabit diskler gürültü yapar. Plaka dönüşünden kaynaklanan vızıltı ve sektörlere erişen okuma/yazma kafalarından kaynaklanan ara sıra oluşan hafif çizilme gürültüsü normaldir. Disk anormal sesler üretmeye başladığında önemli verinizi yedekleyin ve diski değiştirin. Disk hiç çalışmıyorsa kurulum sorunlarına ait adımları kontrol edin. Buna rağmen disk sistemde görünmüyor ise bozulmuştur.

Üçüncü Parti Disk Yönetim Araçları Disk yönetimi iyi bir araçtır fakat bazı durumlar için sınırlıdır Üçüncü parti disk yönetim araçları esnek biçimde veriyi bozmadan bölüm oluşturma, değiştirme ve silme imkanı tanır PartitionMagic VCOM’s Partition Commander Windows’un disk yönetim yazılımı oldukça iyi bir araçtır. Fakat bazı durumlar için yetersiz kalabilir. Üçüncü parti disk yönetim araçları esnek biçimde veriyi bozmadan bölüm oluşturma, değiştirme ve silme imkanı tanırlar ve harici bir çok özellik sunabilirler

Seslendirme Metinleri Bölüm Sonu Göstermiş olduğunuz ilgiden dolayı teşekkür ederiz… Niyazi Saral Genel Koordinatör Eğitim İçerikleri Erman Üret Seslendirme Eğitim Videoları Hüseyin Yiğit Görsel Tasarım Seslendirme Metinleri Video Montaj Gülnaz Kocatepe Fatma Yılmaz Yiğit Ses Montaj Betül Bayrakdar Slayt Senkronizasyon Kontrol Fon müziği