f)Yaka Türkleri (Türkmenistan) Türkmenistan Türkmenleri zaman içinde Selçuklular, Harizmşahlar, Moğollar, Çağataylar, Timurlular, Safeviler ve Özbeklerin yönetimi altına girdiler. Türkmenistan’ın tamamı 1890 yılında Rus Çarlığı tarafından işgal edildi. g)Doğu Türkistan (Kaşgar Hanlığı) Isık gölü ve İli nehrinin kolları ile Turfan şehri arasında kalan bölgede 15. yüzyılın başlarında kurulmuştur. Fethettikleri yerlerde İslam dinin yaymakla da ün yapmışlardır. Hanlık 1543’den sonra iki kola ayrıldı.Turfan kolunun 1647’lerde sadece bu şehre ait olduğu anlaşılıyor. Kazakların saldırısına uğrayan Kaşgar kolu ise 1593’ten sonra yalnız Kaşgar şehrinden ibaret kaldı. 1877’de Çin tarafından işgal edildi.

h)Azerbaycan Hanlıkları Azerbaycan atabeyliğinin yıkılmasından kısa bir süre sonra Moğollar tarafından istila edildi. Azerbaycan 16. yüzyıl başlarında Safevi egemeniği altına girdi. Hemen arkasından bölgede Osmanlı-Safevi mücadelesi başladı. Yavuz Sultan selim Çaldıran zaferi sonrasında Tebriz’i zapt etti. Güney ve Kuzey Azerbaycan’ın amamı biri 3. Murat diğeri de 3. Ahmet zamanında olmak üzere iki defa Osmanlı topraklarına katıldı. Nadir Şah’ın ölümüne kadar Azerbaycan’a egemen olabilmek için, Osmanlı-İran mücadelesi devam etti. Safevilerin iç karışıklarından yaralanan Ruslar 1722’de hazar denizi kıyılarını işgal ettiler. İşte bu tarihlerde Azerbaycan küçük hanlıklara bölündü ve ardından Rus yönetimine girmek zorunda kaldı. 1828’de imzalanan Türkmençay antlaşması ile Aras Nehrinin kuzeyi Rusların güneyi da İran’ın yönetiminde kaldı. Böylece Azerbaycan biri kuzey diğeri güney olmak üzere ikiye bölündü. Bu bölünmüşlük bugün de devam etmektedir.

TÜRKİYEDE KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ

DANİŞMENDLİLER (1080-1178) Sivas  merkez olmak üzere Tokat, Niksar, Amasya  ve Kayseri civarında kurulmuştur. Devletin kurucusu Melikşah'ın  komutanlarından Danişment Gazi Ahmed Bey'dir. Rivayete göre Türkmenlere öğretmenlik yaptığı için Dânişmend Gazi diye anılan  Ahmed Bey,Türkiye Selçukluları Sultanı Süleymanşah’ın ölümüyle nüfuzunu daha da artırdı. Ankara, Kastamonu, Çankırı’yı ele geçirdi. I.Kılıçarslan ile beraber Haçlılara  karşı savaştı ve Antakya Haçlı Prensi Bohemond’u esir ederek Malatya’yı ele geçirdi. Yerine geçen oğlu Gazi Bey zamanında devlet en güçlü devrini yaşamıştır (1104).  Öyle ki Türkiye Selçukluları  ve Bizans’ın iç işlerine müdahale eder oldular. Gazi Bey, Haçlılardan Konya’nın geri alınmasına (1116) ve taht mücadelesinde desteklediği I.Mesud’un burada sultan ilân edilmesine yardım etti. Danişmentliler, her zaman Haçlılara ve Bizans’a karşı başarılar kazanmışlar ve fethettikleri toprakların Türkleşmesini sağlamışlardı. Bu sebeple Türkiye Selçukluları, Türkler arasında itibarı çok fazla olan Danişmentlileri en büyük rakipleri olarak görmüşlerdir. Nitekim taht mücadelelerinden faydalanan II.Kılıçarslan, Danişmentli şehirlerini ele geçirerek bu devlete son vermiştir (1178).

SALTUKLAR (1072-1202) Ebul Kasım Saltuk Bey tarafından Erzurum'da kurulmuştur. Anadolu'da kurulan ilk beyliktir. Danişmentliler'le beraber Haçlılara karşı mücadele etmişlerdir. Gürcüler'le ve Trabzon Rum İmparatorluğu ile mücadele etmişlerdir. Bayburt, Kars ve çevresine hakim olmuşlardır. Rükneddin Süleyman Şah tarafından yıkılarak, Anadolu Selçuklu Devleti'nin toprakların katılmıştır.

MENGÜCEKLİLER (1080-1228) Selçuklu sultanı Alp Arslan’ın komutanlarından Mengücek Gazi tarafından kuruldu. Önceleri Kemah ve Erzincan dolaylarında hüküm sürerken,zamanla Divriğive Şebinkarahisar dolaylarınıda egemenliği altına aldı. Gürcülere ve Rumlara karşı başarılı savaşlar yaptı. Mengücek Gazinin ölümünden sonra geçen İshak Bey başarı gösteremedi. İshak Bey’in ölümünden sonra devlet ikiye Erzincan ve divriği olarak ikiye ayrıldı. Anadolu Selçuklu hükümdarı 1.Alaeddin Keykubad sonverdi.(1228)

ARTUKLULAR (1102-1409) Artuk Bey'in oğulları tarafından Diyarbakır ve Mardin civarında kurulmuştur.Üç kol hafinde varlıklarını sürdürmüşlerdir; I-Hasankeyf Kolu (1102-1231):Artukoğlu Sökmen Bey tarafından merkez Diyarbakır'da kurulmuştur.Mardin, Harput, Palu ve Siirt'i ele geçirmişlerdir.Haçlılar'a karşı başarılı savaşlar yapmışlardır.Zengiler, Hasankeyf kolu'nun genişlemesine engel olmuşlardır. Zaman zaman Eyyübiler'e, Ilhanlılar'a,Zengiler'e ve Anadolu Selçukluları'na bağlı kalmıştır.Eyyübîler tarafından yıkılmıştır. II-Harput Kolu (1112-1236):Belek Gazi tarafından Harput'ta kurulmuştur. I-Alâaddin Keykubat tarafından Anadolu Selçuklu Devleti'ne bağlanmıştır. III-Mardin Kolu (1108-1409):İl Gazi tarafından Mardin'de kurulmuştur.Halep'e hakim olmuşlardır.Haçlılar'la mücadele etmişlerdir.Karakoyunlular tarafından yıkılmıştır.

ÇAKA BEYLİĞİ (1081-1093) Selçuklu-Bizans mücadelesinde Bizanslılara tutsak olmuş bir Türk beyiydi. 1081 yılında Bizanstan kaçan Çaka Bey,İzmir’i ele geçirerek burada bir devlet kurdu. Çaka Bey kurduğu donanma ile Bizanslıları yendi. Ege adalarını elde etti. Bizans Anadolu Selçuklu hükümdarı 1.Kılıçarslan’ı ÇakaBey aleyhine kışkırttı. Denizde Bizans karada Selçuklu tarafından yıkıldı. Batı Anadoluda ki 12 yıllık türk egemenliği son buldu.

TÜRKİYE SELÇUKLULARI

TÜRKİYE SELÇUKLULARI DEVLETİ (1077-1308) Türkiye Selçukluları Devleti (Anadolu Selçukluları) Kutalmıs Bey’in oglu Süleyman Sah tarafından kuruldu. Süleyman Sah Konya ve çevresini Bizanslılardan aldı. Bu sırada kardesi Mansur Bey de batıdaki fetihlere devam ediyordu. Süleyman Sah Iznik’i fethetti ve burayı baskent olarak benimsedi. Mansur Bey batıda yaptıgı fetihlere güvenerek bagımsız bir devlet kurmak isteyince Süleyman Sah Büyük Selcuklu sultanı Meliksah’tan yardım istedi.

Türkiye Selçukluları Devleti ıste böyle kuruldu!!! Melikşah Süleyman Şah’ın yardım talebini geri çevirmedi ve Mansur Bey’in üzerine gönderdiği ordu ile onu öldürttü. Melikşah Süleyman Şah’ın yaptığı işleri beğeniyle izliyordu. Çok geçmeden Süleyman Şah’a hükümdarlık bildiren bir ferman gönderdi. Abbasi halifesi de Süleyman Şah’a menşur göndererek hükümdarlığını onayladı. Türkiye Selçukluları Devleti ıste böyle kuruldu!!!

Süleyman Şah Bizans’ın taht kavgalarından yararlanarak Güney Marmara kıyılarını, Kocaeli Yarımadası’nı, Üsküdar ve Kadıköy’ü sınırları içine kattı. Bizans imparatoru bu gelişmelerden büyük rahatsızlık duydu. Süleyman Şah’ın üzerine bir ordu gönderdi ama Süleyman Şah bu orduyu da yenince imparatorun iyice morali bozuldu. Süleyman Şah bunun üzerine İstanbul Boğazı’nın Anadolu yakasını ele geçirip Boğaz’dan geçen gemilerden vergi almaya başladı. Bu gelişmeler üzerine Bizans imparatoru Süleyman Şaht’tan vergi karşılığı barış istedi. Antlaşma yaptılar ve buna göre iki devlet arasında Dragos çayı sınır kabul edildi. Süleyman Şah böylece batı sınırını güvence altına almış bulunuyordu.

Süleyman Şah batı sınırını güvence altına aldıktan sonra Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da fetihlere devam etti. Bizans kalelerinden birçoğunu ele geçirdi. Bizanslılar Anadolu’dan göçürdükleri Ermenileri Kilikya(Çukurova)’ya yerleştirmişlerdi. Bu Ermeniler bir süre sonra kendi bağımsız prensliklerini kurdular. Adı da Kilikya Ermeni Prensliği idi. Bu prenslik Türkiye Selçuklu devleti kurulunca onun egemenliğini kabul etti. Çünkü Bizans’ın baskısından sıkılmışlardı. Selçukluların yönetiminden çok memnundular. Ama Bizans ve Haçlıların biraz daha baskın olduğu dönemde birkaç defa başkaldırdılar. Türkiye Selçuklu Devleti hükümdarları bu isyanları ustalıkla sona erdirdiler. Bu durum Kösedağ Savaşı’na kadar böylece sürdü. Bu savaştan sonra bu prenslik de Moğolların egemenliğine girdi. Daha sonra Memlukler Moğolları yendikten sonra Çukurova’yı işgal ettiler ve bu prenslik de yıkıldı.

Süleyman Şah Antakya’yı fethedince Sur,ye Selçuklu Sultanı Tutuş bu gelişmeden rahatsız oldu. Bundan sonra Süleyman Şah’ın bir de Halep’i kuşatması bardağı taşıran son damla olmuştu. Artuk Bey’i de arkasına alan Tutuş Süleyman Şah’ın kuvvetlerini Halep yakınlarında yendi. Süleyman Şah da savaş esnasında vefat etti. Süleyman Sah izledigi zekice ve başarılı politika ile büyük ve güçlü bir devlet kurdu. Anadolu’ya göç eden Türkmenleri birlestirdi. Göçebe Oguzların büyük kitleler halinde Anadolu’ya gelmesine imkan sagladı.Bizans’ın baskısından bıkan Ermeniler ve Süryaniler felahı Süleyman Sah ve diger Selçuklu hükümdarlar zamanında buldular. Süleyman Sah bu ve daha birçok nedenlerden dolayı ANADOLU FATIHI olarak kabul edilir.

Kılıç Arslan devletin başına geçince devletin idari yapısını yeniden düzenledi. Bu arada donanması güçlü olan Çaka Bey’İn kızıyla evlendi.Bizans Çaka Bey’in güçlenmesinden endişe duyuyordu. Kılıç Arslan da bundan kendi devleti için endişe duyduğundan Bizans ile bir antlaşma yaptı. Batı sınırını bir kez de 1. Klıç Arslan güvence altına almış oldu. Dha sonra 1. Klıçarslan Malatya’yı kuşattı. Bu sırada Haçlıların Anadolu’ya gelmekte olduğunu haber aldı ve kuşatmayı kaldırdı. Haçlıların ilerleyişi karşısında İznik’i bırakımak ve başkenti Konya’ya taşımak zorunda kaldı. Haçlılara karşı Bizans ile bir antlaşma yaptı ve Doğu’daki seferlerine geri döndü.

Önce Danişmentlileri yenerek Malatya’yı aldı Önce Danişmentlileri yenerek Malatya’yı aldı. Ordaki diğer beyliklerin Büyük Selçuklularla ilişkisini keserek kendine bağladı. Daha sonra Suriye’ye giderek Musul’u fethetti. Bu gelişmelerden rahatsız olan büyük Selçuklu hüklümdarı Muhammed Tapar 1. Kılıç Arslan’ı yaptığı savaşta yendi. 1. Kılıç Arslan nehirde boğularak vefat etti. 1. Kılıç Arslan cesur, bilgili, çok başarılı bir sultandı. Hükümdarlığı esnasında Haçlılar’ın ülkesini çok yıpratmasına rağmen onlara karşı koymasını iyi bildi. Siyasi birliği sağladı. Türkiye Selçukluları Devleti’ni yıkılmaktan kurtardı. O öldükten sonra devlet yine buhranlı bir döneme merhaba dedi.

1. Kılıçarslan öldükten sonra oğlu Şahin Şah Büyük Selçuklu Devleti’nin başkenti Isfahan’a götürüldü. Bizans bu başıboşluktan yararlanıp Türkler’i Batı Anadolu’dan çıkardı. Devlet sürekli içeri çekilirken Şahin Şah Büyük Selçuklulardaki taht kavgalarından yararlanıp tekrar Türkiye Selçukluları Devleti’nin başına geçti. Birçok başarı elde etti. Bizans ile savaş halindeyken kardeşi Mesut tahta geçti. Yeni hükümdar Sultan Mesut olmuştu. Sultan Mesut devleti iyi bir durumda olmadığından dolayı Danişmentliler’in himayesine girdi. Danişmentliler ile işbirliği yaparak Bizans’a karşı sınırlarını genişletti. Sultan Mesut Antalya’ya kadar akınlarına devam ediyordu. Danişmentliler’İn Anadolu’daki üstünlüğüne son vermek için Danişmentlilerdeki taht kavgasından yararlanarak Ankara, Çankırı ve Kastamonu’yu sınırları içine kattı. Ve üstünlüğün tekrar Anadolu Selçuklularına geçmesini sağladı.