Özel Eğitim ve Kaynaştırma Eğitimi

Özel Eğitimin Tanımı: Özel eğitim nedir? Özel eğitim; özel eğitim gerektiren bireylerin eğitim gereksinimlerini karşılamak için özel olarak yetiştirilmiş personel, geliştirilmiş eğitim programları ve yöntemleri ile onların özür ve özelliklerine uygun ortamlarda sürdürülen eğitimdir. Çeşitli nedenlerle, bireysel özellikleri ve eğitim yeterlilikleri açısından akranlarından beklenilen düzeyden anlamlı farklılık gösteren birey ise “özel eğitim gerektiren birey” olarak tanımlanmaktadır.

ÖZEL EĞİTİM İLKELERİ Özel eğitimin amaçlarının gerçekleştirilebilmesi, başarıya ulaşabilmesi, bazı ilkelerin bilinmesi ve dikkate alınmasına bağlıdır.

ÖZEL EĞİTİM İLKELERİ Türk milli eğitimini düzenleyen genel esaslar doğrultusunda özel eğitimle ilgili temel ilkeler 573 sayılı Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname (KHK) belirtilmiştir.

ÖZEL EĞİTİM İLKELERİ 1.Özel eğitim gerektiren tüm bireyler, ilgi, istek, yeterlilik ve yetenekleri doğrultusunda ve ölçüsünde özel eğitim hizmetlerinden yararlandırılır. 2.Özel eğitime erken başlamak gerekir.

ÖZEL EĞİTİM İLKELERİ 3.Özel eğitim hizmetleri özel eğitim gerektiren bireyleri sosyal ve fiziksel çevrelerinden mümkün olduğu kadar ayırtmadan planlanır ve yürütülür.

ÖZEL EĞİTİM İLKELERİ 4.Özel eğitim gerektiren bireylerin, eğitsel performansları dikkate alınarak, amaç muhteva ve öğretim süreçlerinden uyarlamalar yapılarak diğer bireylerle birlikte eğitimlerine öncelik verilir. KAYNAŞTIRMA

ÖZEL EĞİTİM İLKELERİ 5.Özel eğitim gerektiren bireylerin her tür ve kademedeki eğitimlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi için her türlü rehabilitasyonları sağlanarak kurum ve kuruluşlarla işbirliği yapılır. 6. Özel eğitim gerektiren bireyler için Bireysel Eğitim Planı (BEP)geliştirilmesi ve eğitim Programlarının bireyselleştirilerek uygulanması esastır.

ÖZEL EĞİTİM İLKELERİ 7. Ailelerin özel eğitimin her boyutuna aktif olarak katılımlarının sağlanması esastır. 8. Özel eğitim politikalarının geliştirilmesinde, özel eğitim gerektiren bireylerin örgütlerinin görüşlerine önem verilir.

ÖZEL EĞİTİM İLKELERİ 9. Özel eğitim hizmetleri,özel eğitim gerektiren bireylerin toplumla etkileşim ve karşılıklı uyum sağlama sürecini kapsayacak şekilde planlanır.

Toplumdaki her birey, farklı gelişim özelliklerine ve bireysel yeterliliklere sahiptir. Bu nedenle çağdaş ve demokratik eğitim anlayışı; bireysel farklılıklara duyarlı olunmasını ve bireylerin ihtiyaç duydukları alanlara göre eğitim almasını gerektirmektedir.

Günümüzde özel eğitim gerektiren veya gerektirmeyen tüm insanların bedensel, zihinsel ve sosyal becerilerini geliştirecek şekilde eğitilmeleri Ülkemizin uluslararası platformda hak ettiği yeri alabilmesi için vazgeçilmez bir unsurdur.

Ülkemizde kısa dönemde özel eğitim gerektiren bireylerin eğitimi ve toplumda bütünleştirilmeleri konusunda önemli adımlar atılmıştır. Anayasanın 42. maddesinde “Devlet, durumları sebebiyle özel eğitime ihtiyacı olanları topluma yararlı kılacak tedbirleri alır” hükmü yer alır.

Özel Eğitim Kurumları MEB’na Bağlı Okullarda; Okul öncesi dönemde İlköğretim döneminde yetersizliklerine göre eğitim verilmektedir.

SHÇEK’na Bağlı Okullarda; Rehabilitasyon hizmeti sunulmaktadır.

Türkiye’de engellilere verilen eğitimin ; Düzenli, etkin ve verimli yürütülmesini sağlamak, Kurum ve kuruluşlar arasında işbirliği sağlamak, Ulusal politikaların oluşmasına yardımcı olmak, Sorunları belirlemek ve çözüm yollarını araştırmak, amacıyla

MEB’na bağlı Rehberlik Araştırma Merkezlerinde; Çocukların eğitsel tanılaması ve değerlendirilmesini yapılarak, Engelli çocuğun yaşadığı yerin yakınında bulunan okul ve rehabilitasyon merkezlerinin konumu dikkate alınır ve yönlendirme yapılır.

“Kaynaştırma” Milli Eğitim Bakanlığı Kuruluşlarında; Özel eğitim gerektiren öğrencilerin normal okullarda yaşıtlarıyla birlikte eğitim görmelerine de önem verilmektedir. “Kaynaştırma”

Görme Engellilere; Okul öncesi dönemde gündüzlü İlköğretim düzeyinde yatılı ve gündüzlü eğitim verilmektedir.

Görme Engellilere; Kabartma yazı ile yazılmış kitaplar okutulmakta, Normal ilköğretim programları aynen uygulanmaktadır. İlköğretimi bitirenler eğitimlerine normal okullarda “kaynaştırma” yoluyla devam etmektedirler.

İşitme Engellilere; Okul öncesi, ilköğretim ve orta öğretim düzeyinde eğitim verilmekte, Okul öncesi eğitim dışında her kademede, yatılı olarak eğitim hizmeti verilmektedir.

İşitme Engellilere; Orta öğrenimlerinin normal orta öğretim kurumlarında sürdürülmesi konusunda yönlendirme yapılmakta, Durumları uygun işitme engelli öğrenciler meslek liselerine sınavsız yerleştirilmektedir. Genel kültür derslerini alabilmeleri için işitme engelliler çok programlı liseleri açılmıştır.

Ortopedik Engellilere; Okul öncesi, ilköğretim ve meslek lisesi düzeyinde yatılı ve gündüzlü eğitim verilmektedir. Rehabilitasyon ve eğitim hizmeti birlikte yürütülmektedir.

Zihinsel Engellilere; Okul öncesi eğitime alınmalarına öncelik verilmekte, Eğitilebilir ve öğretilebilir düzeydeki zihinsel engelliler için okullar bulunmaktadır.

YAYGIN EĞİTİM Özel eğitime gereksinimi olan çocuklar için iş yaşamında geçerliliği olan görevlere hazırlayıcı kurslar düzenlenmektedir. Kurslara katılanlar kurs süresince “mesleki eğitim yasasının” çırak ve öğrencilere verdiği haklardan yararlanırlar.

YAYGIN EĞİTİM Yüksek öğretim kurumuna girmeye hak kazanan öğrenci, sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına başvurması durumunda başbakanlık bursundan yararlandırılır. Yardımcı ders araç ve gereçlerinin sağlanmasında öğrenciye destek verilir. Yüksek öğretim kurumları iç ve dış mekanlarında engellilere uygun fiziksel düzenlemeler yapılır.

TÜRKİYE’DE ÖZEL EĞİTİM HİZMETLERİ

KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ

Kaynaştırma; özel eğitim gerektiren bireylerin, yetersizliği olmayan akranları ile birlikte eğitim ve öğretimlerini resmi ve özel; okul öncesi, ilköğretim, orta öğretim ve yaygın eğitim kurumlarında sürdürmeleri esasına dayanan, destek eğitim hizmetlerinin sağlandığı özel eğitim uygulamalarıdır. (Madde 67-ÖHY)

Tanımdan da anlaşılacağı üzere kaynaştırma, engelli öğrencinin sadece genel eğitim ortamına yerleştirilmesini içeren bir süreç değil beraberinde destek hizmetleri, uygun plânlamaları ve çeşitli düzenlemeleri gerektiren teknik bir uygulamadır. Bu uygulamanın amacı, engelli çocuklarla normal yaşıtlarını eğitsel ve sosyal yönden bütünleştirebilmektir.

Kaynaştırma uygulamaları; özel gereksinimi olan bir öğrencinin, en az kısıtlayıcı ortamda eğitim hizmetlerinden yararlanabilmesi, diğer bir deyişle, eğitim gereksinimlerinin en iyi şekilde karşılanacağı ve normal yaşıtlarıyla olabildiğince fazla bir arada bulunacağı eğitim ortamına yerleştirilmesi esasına dayanmaktadır.

Kaynaştırma, her tür ve düzeyde engele sahip öğrenciler için gerekli bir uygulamadır. öğrenciyi, işiten akranlarını, işiten öğrencilerin ve işitme engelli öğrencinin ailelerini kaynaştırmaya hazırlama, öğrenci için en uygun eğitimi en az kısıtlayıcı ortamda sağlama,

öğrencileri bireysel gereksinimlerine göre değerlendirme, öğrencinin normal sınıftaki eğitiminde karşılaşabileceği problemlere ilişkin olarak sınıf öğretmenine ve okul personeline yardımcı olma, esasları kaynaştırma uygulamalarında önem kazanmaktadır.

Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ilkeleri ÖHY-Madde 68 - Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ilkeleri şunlardır: a)Özel eğitim gerektiren her bireyin akranları ile birlikte aynı kurumda eğitim görme hakkı vardır. b)Hizmetler bireylerin yetersizliklerine göre değil, bireylerin eğitim gereksinimlerine göre plânlanır. c)Hizmetler okul merkezli olur. d)Karar verme süreci aile-okul-eğitsel tanılama, izleme ve değerlendirme ekibi dayanışmasına dayalı olarak gerçekleşir. e)Bütün bireyler öğrenebilir ve öğretilebilir. f)Kaynaştırma, bir program dahilinde verilen bir özel eğitim uygulamasıdır.

Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ölçütleri ÖHY-Madde 69 - Kaynaştırma yoluyla eğitim uygulama ölçütleri şunlardır: a)Kaynaştırma uygulamaları yapılan kurumlarda özel eğitim gerektiren öğrencinin gereksinimleri çerçevesinde kurumun fiziksel, sosyal, psikolojik ortamında ve eğitim programlarında destek hizmetler ile gerekli düzenlemeler (kaynak oda, rehberlik ve psikolojik danışma servisi, bireyselleştirilmiş eğitim programları geliştirme ve uygulama birimi kurulması; rampalar, ses yalıtımı, ışık düzenine dikkat edilmesi gibi) yapılır.

b)Kaynaştırma uygulamalarına devam edecek öğrencilerin birden fazla yetersizliği olmamasına, erken yaşta tanılanmış, ailesinin iş birliğine açık ve eğitim almaya yatkın, cihaz kullanması gerekenlerin mutlaka cihazlandırılmış, zihinsel öğrenme yetersizliği olan öğrencilerin hafif ve orta düzeyde zihinsel yetersizliği olmalarına dikkat edilir.

c)Kaynaştırma uygulamaları yapılan kurumlarda tüm kurum personelinin, öğrencilerin, ailelerin ve yakın çevrelerinin özel eğitim gerektiren öğrencilerin bireysel ve gelişim özellikleri hakkında bilgilendirilmeleri esastır. d)Kaynaştırma uygulamalarında öğretim programları, programın amaçları bireye uyarlanarak uygulanır, bireyselleştirilmiş eğitim programları ile desteklenir.

Tam zamanlı kaynaştırma uygulaması Madde 70 - Tam zamanlı kaynaştırma uygulaması: a)Özel eğitim gerektiren bireylerin, akranları ile birlikte okul öncesi, ilköğretim, orta öğretim ve yaygın eğitim kurumlarında aynı sınıfta eğitim görmesi ve sosyal açıdan bütünleştirilmesi için; özel eğitim destek hizmetleri, özel araç-gereç ve eğitim materyalleri sağlanır. Eğitim programı bireyselleştirilerek uygulanır ve gerekli fiziksel düzenlemeler yapılır. Kaynaştırma uygulamaları yapılan okullarda, sınıf mevcutlarının okul öncesi eğitim kurumlarında 14, ilköğretim kurumlarında 30 öğrenciyi aşmamasına dikkat edilir. Özel eğitim gerektiren öğrenciler her sınıfa eşit olarak dağıtılır, bir sınıfta yetersizliği aynı olan en fazla iki öğrenci uygulamaya katılır.

b)Durumları ayrı bir sınıfta eğitilmeyi gerektiren öğrenciler için okul öncesi eğitim, ilköğretim, orta öğretim ve yaygın eğitim kurumlarında özel eğitim sınıfları, özel eğitim hizmetleri kurulu tarafından açılır. Bu sınıfların mevcudu en fazla; okul öncesi eğitimde 6, ilköğretimde 12, orta öğretimde 20 ve yaygın eğitimde 10 öğrenciden oluşur.

c)Özel eğitim okulunun yatılılık olanaklarından yararlanan öğrencilerden, akranları arasında eğitim alması uygun görülenler, yakın çevrelerindeki okul öncesi eğitim, ilköğretim, orta öğretim kurumlarından eğitim alırlar. Servis giderleri özel eğitim kurumunca karşılanır. d)Yetersizlikleri olmayan bireyler, istekleri doğrultusunda, özellikle okul öncesi eğitimde, çevrelerindeki kaynaştırma uygulaması yapan özel eğitim okullarında açılacak sınıflara kayıt yaptırabilirler. En fazla beşi özel eğitim gerektiren birey olmak üzere, bu sınıfların mevcutları en fazla okul öncesi eğitimde 14, ilköğretim-orta öğretimde 20 ve yaygın eğitimde 10 öğrenciden oluşur.

Yarı zamanlı kaynaştırma uygulamaları ÖHY-Madde 71 - Yarı zamanlı kaynaştırma uygulamaları: a)Kaynaştırma uygulaması yapılan sınıflara veya özel eğitim sınıflarına devam eden öğrencilerin; özel eğitim/kaynaştırma uygulaması yapılan sınıfların etkinliklerine katılması; kaynak oda, rehberlik ve araştırma merkezi ile özel eğitim kurumundan destek eğitimi alması için gerekli düzenlemeler yapılır. b)Özel eğitim okulunda kaydı olan bazı öğrencilerin kaynaştırma uygulaması yapılan sınıfların etkinliklerine katılması için gerekli önlemler alınır.

c)Personeli ve fiziksel koşulları uygun olan özel eğitim okullarında, çevredeki diğer öğrencilerin de hazırlanan program çerçevesinde her türlü eğitim ortamından faydalanmaları sağlanır. d)Biren fazla yetersizliği olan öğrencilerin; özel eğitim okullarında gündüzlü olarak açılan özel eğitim sınıflarında; özel araç-gereç, eğitim materyali kullanılarak, gelişimsel öğretim programlarının bireyselleştirilerek uygulanması ve sosyal bütünleşmenin sağlanması için gerekli önlemler alınır. Bu sınıfların mevcudu en fazla altı öğrenciden oluşur, sınıfta iki öğretmen görevlendirilir. Bu öğrencilerin değerlendirilmesinde, bireyselleştirilmiş eğitim programlarında belirlenen amaçların gerçekleştirilmesi esas alınır.

Kaynaştırma Uygulamalarında Görev ve Sorumluluklar ÖHY-Madde 72 - İlgili mevzuatta belirtilen görevleri yanında: a)Müdür; kaynaştırma uygulamaları için kurumda gerekli düzenlemeleri plânlar ve uygulanmasını sağlar, özel eğitim hizmetleri kurulu ile iş birliği yapar. b)Gezerek özel eğitim görevi verilen öğretmen; bireyselleştirilmiş eğitim programlarını uygular, değerlendirir, gerektiğinde bireye, aileye, öğretmene ve kuruma bilgi verir. c)Öğretmen; özel eğitim gerektiren öğrencilerin sınıf tarafından sosyal kabulü için önlemler alır, bireysel ve gelişim özelliklerini dikkate alarak değerlendirme yapar, programını bireyselleştirerek uygular. Bu çerçevede aileler, ilgili kurum ve kuruluşlar ile iş birliği içinde çalışır.

d)Rehber öğretmen-psikolojik danışman; kaynaştırma uygulaması kararı ile gelen öğrenciler için, uygun eğitim ortamının düzenlenmesinde ve uygulamada yer alan öğretmenlere, öğrencilerin gelişimlerini izleme ve aile eğitimi konularında rehberlik eder. e)Aile; programın uygulanması sırasında çalışmalara etkin bir şekilde katılır, gerektiğinde eğitim araç-gereç desteği sağlayabilir. f)Özel eğitim gerektiren birey; değerlendirme sonrasında çıkan eğitim önlemi ve yöneltme kararında isteğini belirtir.

KAYNAŞTIRMA UYGULAMALARINI ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Öğretmen faktörü Kaynaştırmaya ve yetersizlikten etkilenen öğrenciye karşı tutumları Öğretimin düzenlenmesine ilişkin bilgi ve becerileri Sınıf yönetimine yönelik bilgi ve becerileri

Öğrenci faktörü Öğrenme özellikleri Dikkat süreleri Güdülenme durumları Sunulan içeriğe ilgisi Öğrenme stratejisi tercihleri Akademik, sosyal ve dil becerileri Sosyal etkileşimleri Kaynaştırmaya sosyal açıdan hazır bulunuşlukları Dil düzeyleri Temel beceri düzeyleri Sınıftaki davranış örüntüleri Normal öğrencilerin tutum ve davranışları

İçerik faktörü İçerikle ilgili önceki bilgileri İçeriğin işlevselliği İçeriğin zorluğu ve karmaşıklığı Ders kitaplarının özellikleri

Ortam faktörü Çalışma koşulları (ısı, ses, havalandırma, ışık) Sınıfın ebadı Mobilyalar

KAYNAŞTIRMAYA HAZIRLIK Öğretmenin kaynaştırmaya hazırlanması Normal sınıf öğrencilerinin kaynaştırmaya hazırlanması Yetersizlikten etkilenen öğrencinin kaynaştırmaya hazırlanması Ailelerin kaynaştırmaya hazırlaması

KAYNAŞTIRMA ORTAMINDA ÖĞRETİMİN DÜZENLENMESİ Bütün öğrenciler öğrenebilir: Yetersizliğe sahip olmak yeni beceri, bilgi ve davranışların edinilmesine engel değildir. Her öğrencinin öğrenme hızı farklıdır. Bazı öğrenciler bazı şeyleri diğerlerine göre daha çabuk, bazıları ise daha yavaş öğrenebilir. Önemli olan onların neler yapabildiğini bilmek, yapamadıklarıyla ilgili de uygun öğretimi sunmaktır.

Öğrenmede davranış değişikliğidir: Öğrenciler yeni beceriler öğrendiğinde daha önceden öğrendikleri becerilerde uzmanlaşırlar. Öğretmen öğrenme sürecinde öğrenciyi sürekli kontrol ederek yeni davranışları edinmesi için rehberlik etmelidir.

Öğretim ortam düzenlemeyi içerir: Öğrenme bir davranış değişikliği ise öğretim de öğrenme ortamlarının istenilen davranışlarının kazanılması için düzenlenmesidir. Bu nedenle öğretmen öğretimin gerçekleşebilmesi için davranış öncesi ve sonrası faktörleri kontrol etmelidir. Ders anlatımı, küçük grup tartışmaları, metin okuma gibi etkinlikler davranış öncesi düzenlenmelerdir. Bu tür etkinlikler öğrenmeyi kolaylaştırır. Davranış sonrası etkinlikler ise davranışı izleyen ödül veya cezalardır. Bunlar öğrenmenin gerçekleşmesinde önemli araçlardır. Öğrenme öncesi ve sonrası bir çok teknik ve yöntem kullanılabilir: Her ne kadar çeşitli öğretim yöntem ve teknikleri varsa da bazıları diğerlerinden etkilidir.

Veri toplama öğretimi etkili hale getirir : Öğretmen öğretim öncesinde ve sonunda öğrencinin performansını ve gösterdiği gelişimi kayıt etmelidir. Eğer davranış istenen şekilde değişmişse uygulanan sağaltımın etkilidir. Değişmemişse öğretmen tüm öğretim sürecini ve yaptığı düzenlemeleri gözeden geçirerek daha etkili sağaltım modelleri denemelidir.