FUTBOLDA MOTİVASYON Teknik Direktörlük Kursu Antalya Dr. Psik. Ziya Koruç Hacettepe Üniversitesi Spor Bilimleri Ve Teknolojisi Yüksekokulu Öğretim Üyesi
MOTİVASYON NEDİR ! Carron (1988)’e göre Motivasyon, davranıştaki seçicilik, yoğunluk ve ısrarlılığı izah etmek için kullanılan bir terimdir. Barron (1983)’e göre Motivasyon, bazı hedefleri başarmak için davranışı harekete geçiren, ona güç ve yön veren kuvvetlerle ilgili bir dizi süreçtir. Günümüzde ise motivasyon en basit olarak “Kişinin çabalarının yönü ve şiddeti olarak tanımlanabilir (Sage, 1984).
Çabanın Yönü Çabanın yönü kişinin belli durumlara karşı kaçınma, yaklaşma veya çekilme gösterip göstermediği anlamına gelir. Örneğin, bir lise öğrencisi tenis takımı seçmelerine katılmaya, bir iş kadını aerobik kursuna veya sakatlanmış bir futbolcu tıbbi tedaviye motive olabilir. Çabanın Şiddeti Çabanın şiddeti kişinin belli bir duruma ne kadar çaba gösterdiği anlamına gelir. Örneğin, bir futbolcu iyi antrenman yapabilir (duruma yaklaşma) ama takım içinde çok fazla çaba göstermeyebilir.
Motivasyon tanımının kesin olmaması ve çok değişik anlamlarda Motivasyon tanımının kesin olmaması ve çok değişik anlamlarda kullanılması iki dezavantaj doğurur. Birincisi, Antrenör veya öğretmen sporcu veya öğrenciye ne demek istediğini kesinlikle anlatmadan daha fazla motivasyona ihtiyaç duyduğunu söylerse, sporcu veya öğrenci bundan çeşitli çıkarımlar yapacaktır. Bu kolayca yanlış anlamlara yol açabilir. İkincisi ise, Kişileri motive etmek için özek teknikler veya stratejiler geliştirilir, ama bu çeşitli stratejilerin nasıl etkileşimde bulunduklarını görülemeyebilir.
Motivasyonu Kısaca içsel ve dışsal özelliklidir diye ayırt edebiliriz. İçsel özelliği içten gelen uyaranlara dayanır Gereksinim Dürtü Motiv Davranış Dışsal özelliği ise bir amaç için hareket etmektir.
MOTİVASYON BOYUTLARI Yaşantı Bilinç Gereksinim
Motiv Rahatlama Hedef + +Araçsal Davranış Motivasyonel Döngü
BAŞARI MOTİVASYONU Başarı motivasyonu, Murray tarafından bir işi ustaca yapma, mükemmel olarak başarma, engellerin üstesinden gelme, diğerlerinden daha iyi yapma olarak tanımlanmıştır. Gill’de başarı motivasyonunu, başarısızlığa direnme, bir görevi başarmak için uğraşma, belirsiz durumlar arama olarak tanımlamıştır.
McClelland insan ihtiyaçlarını kendince üç grupta toplamıştır. Bunlar, Başarı, Bağlılık ve Güçlülük ihtiyaçlarıdır. Bağlılık İhtiyacı, insanın yaşamını yalnız başına sürdüremeyen ve toplumsal niteliğe sahip olduğundan hareketle, diğer kişi ve gruplarla ilişki içinde bulunacağını vurgulamaktadır. Güçlü olma ihtiyacı ise, insanın çevresine egemen olma isteklerinin bir sonucudur. Bu nedenle insanlar ve gruplar çevresel ilişkilerin de etkinliklerini artıracak ve seslerini duyuracak her türlü etkinliğe başvurabilirler. Başarı’nın birey ve toplumu etki altında bıraktığını iddia etmektedir. Başarı gereksinmesi istikrarlı bir özelliktir. Bir bireyin başarı gereksinmesini iki kişilik faktörü belirler. Bunlardan ilki başarılı olma güdüsü diğeri başarısızlıktan kaçınma güdüsüdür. Başarı gereksinmesinde ayrıca iki durumsal faktörden söz edilmektedir. Bunlar başarı olasılığı ve başarının özendirici değeridir.
Başarı gereksinmesi yüksek olan kişilerin başarı durumlarını, mücadele, uğraş gerektiren durumları aradıkları bilinmektedir. Tersine başarı gereksinmesi düşük olan kişilerin de başarı durumlarından özellikle başarma olasılığının %50-%50 olduğu durumlardan kaçındıkları bilinmektedir. Başarı gereksinmesi düşük olan bireylerin kendilerine ya çok kolay ya da çok zor görevler seçtiği ifade edilmektedir. Bunun nedenleri açıktır. Bunlar; Başarı olasılığının %50’den fazla olduğu durumları ararlar çünkü başarısızlık olasılığı düşüktür ve kaybettiklerinde hiç yaşamak istemedikleri utancı yaşamayacaklardır. Başarı olasılığının düşük olduğu durumları seçerler çünkü başarısız olduklarında gerekçeleri hazırdır. Başarı gereksinmesi düşük olan bireyler her iki durumda da ego koruyucu bir yol izlemektedirler.
İÇSEL DIŞSAL MOTİVLER (Siedentop ve Ramey, 1977) İçsel Motivasyon: İstek duymak ve bir başarıya ulaşmak için harekete geçmektir (Magill, 1985) Dışsal Motivler : Kazanmak, ödül almak için başarı elde etmektir “Spordan zevk almak ve yarışmak için bir ödül almak ya da bir ödül sistemine gerek duymak gerekmez. Çünkü bu sporu sadece bir işe dönüştürür, zevk almayı öldürür” (Siedentop ve Ramey, 1977)
İÇSEL MOTİVASYON Genel olarak içsel motivasyon bir etkinliği kendisi için yapma ve katılımdan zevk ve doyum sağladığı için yapma gerçeğine işaret eder. Maddesel bir ödül olmadan sadece eğlence amaçlı egzersize girmeyi kapsar. Burada daha sonra açılacak olan insanın doğuştan gelen temel gereksinimlerinden yetkinlik, özerklik ve bağlanma içsel motivasyonda önem kazanan üç noktadır.
DIŞSAL MOTİVASYON Ödül sadece sosyal ve maddidir. Sıklıkla da duygusal gerginlik ve baskıdır. Suçluluk duygusu ve sağlıksız yaşam tarzından vazgeçmek gibi. Dışsal düzenleme; Davranış ödüllendirme ve kısıtlanma gibi dışsal araçlarla düzenlenmektedir. Örneğin, bir birey “futbol oynuyorum çünkü bunu ebeveynlerim şart koşuyor” diyebilir. İçsel düzenleme; Birey eylemlerinin nedenlerini içselleştirmeye başlar. Ancak bu türden içselleştirme kişinin içinde olsa da, gerçekten kendi tarafından karar verilmiş değildir. Çünkü geçmiş dışsal ihtimallerin içselleşmesiyle sınırlıdır. Bu yüzden birey “futbol oynuyorum çünkü eğer oynamazsam suçlu hissediyorum” diyebilir. Davranışa değer verildiği ve özellikle de birey tarafından seçilmiş olarak algılandığı oranda dışsal güdülerin içselleşmesi gerçekleşebilir. Birey “futbol oynamayı seçtim çünkü bu benim için önemli” demeye başlayabilir.
İÇSEL DIŞSAL MOTİVASYON ETKİLEŞİMİ Ödülün Fonksiyonu uygulayıcıya Etkisi içsel Mot. etkisi Kontrol etme amaçlı İçten dışa kaymayı algılama İçsel Mot. Düşer Ö D Ü L Ustalığın algılanmasına yardım eder İçsel Mot. Yükselir Bilgilendirme amaçlı İçsel Mot. Düşer Kişisel beceriksizliğin gösterilmesi
MOTİVASYON TEKNİKLERİ ÖZENDİRİCİLER TAHRİKLE DAVRANIŞIN MOTİVASYONU İÇSEL MOTİVASYON
ÖZENDİRİCİLER YARDIMIYLA MOTİVASYON *Sözel özendiriciler a- duygulara destek b- vatan –millet sakarya *Korku *Maddi özendiriciler *Davranışı motive etme * İçsel motivasyon
Maddi Özendiricilere kullanılırken dikkat edilecekler A- gereksinimi karşılamalıdır. B- beklentiye cevap vermelidir. C- artırılarak verilmelidir fat-cat sendrom D- alnının teri kurumadan verilmelidir.
TEŞEKKÜRLER