T.C. İÇİŞLERİ BAKANLIĞI İç Denetim Birim Başkanlığı A.Ünal MERCİMEK İç Denetim Koordinatörü

AB Müzakere Sürecinde İç Denetim (1) Türkiye’de kamu kurum ve kuruluşlarında, uluslararası standartlara uygun olarak iç denetim birimlerinin kurulması konusu, Avrupa Birliği müzakere sürecinde 32. fasıl kapsamında yer almıştır.  Bu fasıl kapsamında, 2003 yılı Aralık ayından itibaren tarama süreci içinde öncelikler listesinde yer alan yasal ve idarî düzenlemeler yürürlüğe konulmuştur.  Söz konusu yasal ve idarî düzenlemelerin yürürlüğe konulmasıyla 32. fasılda tarama süreci tamamlanmış ve 26 Haziran 2007 tarihinden itibaren de müzakere süreci başlamıştır.

AB Müzakere Sürecinde İç Denetim(2) İlerleme Raporu, AB Komisyonu tarafından 5 Kasım 2008 tarihinde yayımlanmıştır. 2002 yılı KİMK Politika Belgesi ve ilgili eylem planı güncellenmesi ve eylem planında; Kamu sektöründeki kontrol ortamı kapsamlı bir şekilde tanımlanarak, iç denetim ve teftiş birimlerinin fonksiyonları ve sorumluluklarının açıkça belirlenmesi, İç denetim için fonksiyonel bir merkezi uyumlaştırma biriminin (MUB) kurulması, Bütçe uygulayıcı kuruluşlarda iç denetim birimlerinin kurulması,  hususlarına yer verilmesi gerektiği belirtilmiştir.

5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu İÇİŞLERİ BAKANLIĞI İç Denetim Birimi Başkanlığı İç Denetim Alanında Yasal ve İdarî Düzenlemeler  5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu İç Denetim Koordinasyon Kurulunun Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik İç Denetçi Adayları Belirleme, Eğitim ve Sertifika Yönetmeliği İç Denetçilerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik Kamu İç Denetim Standartları Kamu İç Denetim Raporlama Standartları Kamu İç Denetçileri Meslek Ahlâk Kuralları Kamu İç Denetim Birim Yönergesi Birden Fazla Kamu İdaresi İç Denet. Ortak Çalış. Usul ve Esas. Kamu İç Denetçi Sertifikasının Derecelen. İliş. Usul ve Esaslar Kamu İç Denetim Plan ve Programı Hazırlama Rehberi Kamu İç Denetiminde Risk Değerlendirme Rehberi Kamu İç Denetimi Strateji Belgesi (2008-2010) Kamu İç Denetçi Sertifikasının İptaline İlişkin Esas Ve Usuller

Düzenleme yetkisi Görev ve yetkileri çerçevesinde, malî yönetim ve iç kontrol süreçlerine ilişkin standartlar ve yöntemler Maliye Bakanlığınca, İç denetime ilişkin standartlar ve yöntemler ise İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenir, geliştirilir ve uyumlaştırılır. Bunlar ayrıca, sistemlerin koordinasyonunu sağlar ve kamu idarelerine rehberlik hizmeti verir.

İç Denetim Koordinasyon Kurulu (İDKK) Bakanlar Kurulu Kararıyla kurulan Kurul; biri Başbakanın, biri DPT Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın, biri Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakanın, biri İçişleri Bakanının, başkanı dahil üçü Maliye Bakanının önerisi üzerine beş yıl süre ile Bakanlar Kurulu tarafından atanan yedi üyeden oluşmaktadır. Kurulun sekretarya hizmetleri Maliye Bakanlığınca sağlanmaktadır. İç Denetim Koordinasyon Kurulu, kamu idarelerinin iç denetim sistemlerini izlemek, bağımsız ve tarafsız bir organ olarak hizmet vermek görev yapar.

Kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için; İç Denetimin Tanımı İç denetim; Kamu idaresinin çalışmalarına değer  katmak ve geliştirmek için;  Kaynakların ekonomik, etkili ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla yapılan, Bağımsız, Nesnel güvence sağlayan, Danışmanlık faaliyetidir.

İç Denetim Değer katan Danışılan Bağımsız Risk ve Gelecek Odaklı Güvence Sağlayan

Güvence sağlamak; Danışmanlık Güvence sağlamak; Kurumun risk yönetimi, kontrol ve yönetim süreçlerinin etkin bir şekilde isleyip işlemediğine, üretilen bilgilerin doğru ve tam olup olmadığına, varlıkların korunup korunmadığına, faaliyetlerin mevzuata uygun bir şekilde gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğine dair kurum içine, kurum üst yöneticisine/yönetimine ve kurum dışına (üçüncü kişiler) makul düzeyde bir güvence verilmesidir. Danışmanlık ; idari sorumluluk üstlenmeksizin yürütülen, icrai konularla ilgili görüş, eğitim, analiz, değerlendirme, performans göstergelerinin tespiti, proje görevleri gibi idari faaliyetlere değer katmak, kolaylaştırmak, geliştirmek ve yol göstermek amaçlarıyla gerçekleştirilen faaliyetlerdir.

Danışmanlık faaliyetinin yürütülme esasları Faaliyetin kapsamı açık olarak tanımlanmış bir iş programına dayanmalıdır. Faaliyet iç denetçinin bağımsızlık ve tarafsızlığını etkilememelidir. Faaliyetin süresi, iç denetçinin sertifika puanlamasını engellemeyecek, mevcut ve gelecekteki denetim görevlerinin sürekli aksamasına neden olmayacak şekilde iç denetim birimi yöneticisi tarafından belirlenmelidir. Daha önce yürütülen danışmanlık ve benzeri faaliyetlerle ilgili olarak bir yıl geçmeden aynı iç denetçi tarafından denetim yapılamayacağı konusunda hem iç denetim birimi yöneticisi hem de iç denetçi gerekli özeni göstermelidir. Yürütülen bu faaliyetlerin sonuçları iç denetçi tarafından ilgili taraflara bildirilmelidir. Danışmanlık ve benzeri faaliyetlerle ilgili olarak iç denetçinin herhangi bir icrai sorumluluğu yoktur. Uygulamanın sorumluluğu yönetime aittir.

İç Denetçinin Bağımsızlığı(1) İç denetim birimi doğrudan üst yöneticiyle (Müsteşar) ilişkilendirilmiştir. Denetim faaliyeti, kurumun devam eden işlemlerinden, yönetimin faaliyetlerinden ve günlük isleyişinden bağımsız tutulmuştur.  İç denetçiler, yönetsel ve malî işlemlerin hazırlanması, karar verilmesi ve uygulanması süreçlerinde görev alamazlar. 

İç Denetçinin Bağımsızlığı (2) İç denetçiler, iç kontrol sisteminin düzenlenmesi veya uygulanması süreçlerine ve iç kontrol tedbirlerinin seçimine dâhil edilemez.  İç denetçilere ilgili mevzuatta belirtilen iç denetim faaliyetleri dışında görev verilemez. İç denetim faaliyetinin kapsamına, denetim uygulamalarına müdahale edilemez ve iç denetçilerin görüşlerini değiştirmeleri istenemez. Bireysel denetim faaliyetinin planlanması, uygulanması ve raporlanmasında bağımsızdır.       

Denetimin risk odaklı yapılması İç denetim faaliyetlerinin risk odaklı olarak yürütülmesi esastır. Kamu idarelerinin maruz kalabileceği risklerin tespit edilerek sürekli ölçülmesi ve değerlendirilmesi suretiyle, risk odaklı iç denetim planı ve programı hazırlanır. İç denetim bu plan ve programa uygun olarak yapılır. Kamu idarelerinin en riskli alanlarından başlamak ve iç denetim imkanları dikkate alınmak suretiyle, iç denetim uygulamalarından bir veya birkaçı birlikte programa alınır.

Risklerin değerlendirilmesi (1) Yönetim, risklerin tanımlanması ve kontrolü için gerekli stratejilerin geliştirilmesinden ve uygulanmasından sorumludur. İdarelerin tüm faaliyetleri iç denetim birimlerince kapsamlı bir risk analizine tabi tutulur. Bu analiz sonuçları değerlendirilerek, idarenin hizmetlerini etkileyebilecek riskler, risklilik oranı ve önemine göre ağırlık verilerek sıralanır.

Risklerin değerlendirilmesi (2) Bu değerlendirme sonuçlarına göre en yüksek risk içeren alan ve konulardan başlanarak iç denetim planı ve uygulamaya ilişkin programlar hazırlanır. Denetim programlarının hazırlanmasında; üst yöneticinin riskli gördüğü ve öncelik verilmesini istediği hususlarla birlikte, iç denetçilerin sayısı, çalışma süre ve imkanları dikkate alınarak, en riskli alan ve konulara öncelik verilerek azami verim hedeflenir. Yeni birim ve faaliyetler, yeniden yapılandırma projeleri, organizasyon ve insan kaynaklarındaki önemli değişiklikler yüksek risk içerdiğinden, denetim programına öncelikle alınır.

İç Denetimin Fonksiyonu risk yönetimi, iç kontrol ve yönetim süreçlerinin etkinliği ve verimliliğinin değerlendirilmesi ve geliştirilmesi için sistematik yaklaşımlar geliştirerek kurumun hedeflerinin gerçekleştirilmesine yardımcı olur. Bu faaliyetler sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla ve genel kabul görmüş standartlara uygun olarak gerçekleştirilir.

İç denetim faaliyetinin amacı(1) kamu idarelerinin faaliyetlerinin; amaç ve politikalara, kalkınma planına, programlarına, stratejik planlara, performans programlarına, mevzuata uygun olarak planlanmasını ve yürütülmesini, kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını, bilgilerin güvenilirliğini, bütünlüğünü ve zamanında elde edilebilirliğini sağlamayı amaçlar.

İç denetim faaliyetinin amacı (2) İç denetim faaliyeti sonucunda, kamu idarelerinin varlıklarının güvence altına alınması, iç kontrol sisteminin etkinliği, risklerin asgarîye indirilmesi için kamu idaresinin faaliyetlerini olumsuz etkileyebilecek risklerin tanımlanması, gerekli önlemlerin alınması, sürekli gözden geçirilmesi ve mümkünse sayısallaştırılması konularında yönetime önerilerde bulunulur.

İç denetim faaliyetinin kapsamı Kurumun tüm birimlerinin işlem ve faaliyetleri, risk esaslı denetim plan ve programları kapsamında sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla denetim standartlarına uygun olarak iç denetime tabi tutulur.

Sertifikalı İç Denetçi İç Denetçi Eğitimi İç Denetçi Atanması Daimi Süreç Geçici Süreç İç Denetçi Adayı İç Denetçi Adayı Başvuru Başvuru Kurul Sınav İç denetçi eğitimi talebi İdare İç denetçi atamasının bildirimi Eğitim Bilgi Kurul Atama Sertifika Sınavı Sertifikalı İç Denetçi İç Denetçi Eğitimi İç Denetçi Başvuru İdare Atama İç Denetçi

Kamu iç denetim standartları ve etik kurallar İç denetçiler, İç Denetim Koordinasyon Kurulu tarafından belirlenen denetim standartlarına ve etik kurallara uygun olarak iç denetim faaliyetini yürütürler. Bu standart ve kurallar, uluslararası genel kabul görmüş standart ve kurallar dikkate alınarak belirlenmiştir.

Kamu İç Denetim Standartları Standartlar; iç denetimin planlanması, uygulanması ve raporlanması ile iç denetçilerin yetkin, dürüst, tarafsız ve bağımsız bir şekilde görev yapabilmelerine ilişkin hususları düzenler. Standartlar; iç denetimin uygulanmasına ilişkin temel ilkeleri tanımlamak, uygulamaya yönelik bir çerçeve oluşturmak, iç denetimin kalitesinin değerlendirilmesi için gereken ölçütleri belirlemek, kurumsal işlem ve süreçlerin gelişimini desteklemek suretiyle iç denetimin katma değerinin artırılmasını amaçlar. Standartlar, nitelik standartları ve çalışma standartlarından oluşur. Nitelik standartları iç denetim birimi ve iç denetçilerin sahip olması gereken özelliklere, çalışma standartları ise iç denetim faaliyetinin aşamalarına ve sonuçlarının izlenmesine yöneliktir.

Kamu İç Denetim Standartlarına Örnekler (1) NİTELİK STANDARTLARI 1110 - İdare İçi Bağımsızlık İç denetim birimi doğrudan üst yöneticiye bağlı olmalıdır. ÇALIŞMA STANDARTLARI 2330 - Bilgilerin Kaydedilmesi İç denetçiler, vardıkları kanaatleri ve görev sonuçlarına dayanak teşkil eden bütün bilgileri kaydetmelidir.

Kamu İç Denetim Standartlarına Örnekler (2) MESLEK AHLAK KURALLARI 3. Gizlilik İç denetçiler: 3.1.Görevleri sırasında elde ettikleri bilgilerin korunması ve kullanılması konusunda ihtiyatlı olur. Ancak, yasadışı olan veya ahlaki sayılmayan herhangi bir faaliyeti mevzuat gereği yetkili makamlara bildirir. 3.2.Sahip oldukları bilgileri, kişisel menfaatleri için veya hukuka aykırı olarak ya da idarenin meşru ve etik amaçlarına zarar verebilecek tarzda kullanmaz.

İç denetim alanı (1) İç denetim; Kamu idaresinin iç kontrol sisteminin yeterliliği ve etkinliğinin incelenmesi ve değerlendirilmesi, Risk yönetimi için öneriler geliştirilmesi ile risk değerlendirme ve risk yönetim metotlarının uygulama ve etkinliğinin incelenmesi, Kaynakların etkili, ekonomik ve verimli kullanılmasını sağlama amaçlı performans değerlendirmelerinin yapılması ve idarelere önerilerde bulunulması,

İç denetim alanı (2) İdarenin faaliyet ve işlemlerinin; mevzuata, belirlenen hedef ve politikalara uygunluğunun denetlenmesi, Muhasebe kayıtları ile mali tabloların, doğruluğu ve güvenilirliğinin incelenmesi, Üretilen bilgiler ile kamuoyuna açıklanan her türlü rapor, istatistik ve mali tabloların doğruluğu, güvenilirliği ve zamanındalığının sınanması, Elektronik bilgi sistemi ve e-Devlet hizmetlerinin yönetim ve sistem güvenilirliğinin gözden geçirilmesi, alanlarını içerir.

İç Denetim uygulamaları (1) 1-Uygunluk denetimi 2-Performans denetimi 3-Mali denetim 4-Bilgi teknolojisi denetimi 5-Sistem denetimi

Denetim Uygulamaları (2) Uygunluk denetimi: Kamu idarelerinin faaliyet ve işlemlerinin ilgili kanun, tüzük, yönetmelik ve diğer mevzuata uygunluğunun incelenmesidir. Performans denetimi: Yönetimin bütün kademelerinde gerçekleştirilen faaliyet ve işlemlerin planlanması, uygulanması ve kontrolü aşamalarındaki etkililiğin, ekonomikliğin ve verimliliğin değerlendirilmesidir.

Denetim Uygulamaları (3) Mali denetim: Gelir, gider, varlık ve yükümlülüklere ilişkin hesap ve işlemlerin doğruluğunun; mali sistem ve tabloların güvenilirliğinin değerlendirilmesidir. Bilgi teknolojisi denetimi: Denetlenen birimin elektronik bilgi sistemlerinin sürekliliğinin ve güvenilirliğinin değerlendirilmesidir.

Denetim Uygulamaları (4) Sistem denetimi: Denetlenen birimin faaliyetlerinin ve iç kontrol sisteminin; organizasyon yapısına katkı sağlayıcı bir yaklaşımla analiz edilmesi, eksikliklerinin tespit edilmesi, kalite ve uygunluğunun araştırılması, kaynakların ve uygulanan yöntemlerin yeterliliğinin ölçülmesi suretiyle değerlendirilmesidir.

Denetim Uygulamaları (5) İç denetim, belirtilen bu denetim uygulamalarından bir veya birkaçını kapsayacak şekilde risk odaklı olarak yapılır. Bir faaliyet veya konu tüm birimlerde denetim kapsamına alınabilir.

İç denetçinin yetkileri Denetim konusuyla ilgili elektronik ortamdakiler dahil her türlü bilgi, belge ve dokümanlar ile nakit, kıymetli evrak ve diğer varlıkların ibrazını ve gösterilmesini talep etmek. Denetlenen birim çalışanlarından, iç denetim faaliyetlerinin gereği olarak yardım almak, yazılı ve sözlü bilgi istemek. Denetim faaliyetinin gerektirdiği araç, gereç ve diğer imkanlardan yararlanmak. Denetimi engelleyici tutum, davranış ve hareketleri üst yöneticinin bilgisine intikal ettirmek. İç denetçiler, görevleriyle ilgili konularda doğrudan yazışma yapar.

İç Denetim Faaliyeti Kurul İç Denetim Birim Bşk Üst Yönetici 3 yıllık stratejik denetim planını hazırlar ve yayınlar Kurul Onaylanan denetim plan ve Programının bilgilendirme Amacıyla sunulması Hedef gösterme Yıllık denetim programı Bilgilendirme amacıyla raporun gönderilmesi Onay istemi İç Denetim Birim Bşk Denetim sonuçlarının sunumu Üst Yönetici Onay istemi Denetim programının uygulanması görevi Rapor Çıktısı 3 Yıllık denetim planı Rapor özeti sunumu İç Denetçi Denetim Gözetim Sorumlusu Gözetim Denetleme Denetlenen İdare

İç denetim raporu üzerine yapılacak işlemler Birimlerce rapor üzerine yapılan işlemler veya işlem yapılmama gerekçeleri, iç denetçiye bildirilmek üzere iç denetim birimine gönderilir. İç denetim raporları ile bunlar üzerine yapılan işlemler, raporun üst yöneticiye sunulduğu tarihten itibaren iki ay içinde İç Denetim Koordinasyon Kuruluna gönderilir.

İç denetim sonuçlarının takibi Birim yöneticileri, denetlenen faaliyetler konusunda, denetim raporunda yer alan önerilere ilişkin önlemleri alır. Önlem alınmaması halinde iç denetim birimi üst yöneticiyi bilgilendirir.

Sonuç olarak; İç Denetim Sertifikalı iç denetçiler tarafından yapılan, Genel kabul görmüş uluslararası standartlarla uyumlu, Kurulun koordinasyon ve rehberliğinde, Risk odaklı, Sistematik, sürekli ve disiplinli bir yaklaşımla gerçekleştirilen; Mali ve mali olmayan tüm işlemleri kapsayan, Fonksiyonel olarak bağımsız, Değişik denetim uygulamalarını kapsayan, İdarenin faaliyetlerini geliştirmeye ve değer katmayı amaçlayan, Güvence sağlayan ve danışmanlık fonksiyonu olan, Bir denetim şeklidir.

İÇ DENETİM; kurumun faaliyet ve işlemlerinin, yönetimin dışında, tarafsız bir gözle değerlendiren, güvence sağlayan denetim faaliyeti olarak özetlenebilir.