YAŞAMIMIZDAKİ ELEKTRİK HAZIRLAYANLAR: PINAR SADİOĞLU CEYDA GÜNDÜZ ZEHRA ÖZDEMİR

ELEKTRİK Elektrik enerjisi başka enerjilere dönüştürülebilir.örneğin; Vantilatör hareket enerjisine, ısı enerjisine,lamba ısı ve ışık enerjisine,hoparlör de ses enerjisine dönüştürülebilir. Elektrik enerjisi üretmek için kurulan tesislere elektrik santrali denir.

Gazlar iletken hale gelebilir Gazlar iletken hale gelebilir.örneğin; yıldırım ve şimşekte hava iletken hale gelir. Aydınlatmada kullanılan floresan lambalar ve reklam tabelalarında kullanılan neon lambalar,gazların özel koşullarda iletkenlik kazanmasından yararlanılarak yapılmıştır.

Tüm metal tellerin elektrik iletkenliği farklıdır. Bir elektrik devre sinde bakır tel yerine alüminyum tel kullanılırsa ampulün parlaklığı değişir. Tüm metal tellerin elektrik iletkenliği farklıdır.

İletken Elektriği ileten maddelere iletken denir. Örnek:Altın,gümüş,bakır,demir v.b. Bütün metaller iyi iletkendir.  Bakır ve alüminyum iletken olarak en çok kullanılan metallerdendir. Metaller içinde en iyi iletken altın ve sonra gümüştür. Tahta ıslatılırsa iletken hale geçebilir.  

Yalıtkan Elektrik enerjisini iletmeyen maddelere yalıtkan denir. Örnek:Şekerli su,saf su,tahta,plastik, kumaş vb. Yalıtkanlar olmasaydı elektriğe karşı kendimizi koruyamazdık.Yalıtkanlar elektriği kontrol etmemizi sağlar.Yangın çıkmasını önler.

Devre Devre elemanları: Pil, ampul,anahtar, kablo.  - Devre elemanları 2 kutupludur.

Devre Elemanları

Ampulün parlaklığı nelere bağlıdır:  Devredeki pil sayısı arttıkça parlaklık artar. Devredeki ampul sayısı arttıkça parlaklık azalır. Devredeki pilin kutuplarının yer değiştirmesi ampulün parlaklığını etkilemez. Ampulün içindeki telin cinsi değişirse parlaklık da değişir.

DİRENÇ :  Maddelerin elektrik iletimine karşı gösterdiği zorluğa direnç denir.  Direnci ölçen alete direnç ö lç er (oh m metre) denir.  Direncin birimi oh m’dur. O hm kısaca Ω   işareti ile gösterilir. Yalıtkanların direnci iletkenlere göre çok fazladır. Devrede uzun olan kablonun direnci daha fazladır. İnce telin direnci daha fazladır.

İletkenin Direnci Nelere Bağlıdır?    ☻ iletkenin uzunluğuna,  ☻ iletkenin cinsine  ☻İl etkenin kesit alanına bağlıdır(iletkenin inceliğine, kalınlığına).  

REOSTA Direnci değiştiren araca reosta denir.Bir iletkenin uzunluğunun değiştirilmesiyle direnci değişebilir.  Reosta ile ampulün parlaklığını artırıp azaltabiliriz.

Şekildeki devrede;    ☻S sürgü 2 yönünde hareket ettirilince, devredeki telin uzunluğu ve dolayısıyla direnci artar.  Parlaklık azalır.     ☻ Sürgü 1 yönünde hareket ettirilince , iletken telin uzunluğu azalır.Devredeki direnç azalır, akım artar,  Parlaklık artar.

Elektriğin Tehlikeleri

Şimşek: Atmosferde de rüzgarın etkisiyle bulutlar hem havayla hem de birbirleriyle temas ederler. Bunun sonucunda da elektriklenirler. Elektrik yüklü bulutlar birbirlerine yeterince yaklaşırsa birinden ötekine elektrik yükü boşalması olabilir. Bu olaya şimşek denir. Yıldırım: Elektrik yüklü bulutlar yeryüzüne yeterince yaklaşırsa buluttan yere elektrik yükü boşalması olur. Bu olaya da yıldırım denir.    

Elektrik Çarpması Nedir Elektrik Çarpması Nedir?    Elektriğin canlı vücudundan toprağa geçmesi olayıdır.  İnsan vücudu iletken olduğundan elektrik çarpmaları kaçınılmazdır.  Elektrik çarpması prizler-elektrikli aletlerden kaynaklanan elektrik kaçakları, kablolarının kopması ya da direklere tırmanılması, yıldırım düşmesi ile ortaya çıkabilir.    Vücuttan geçen elektrik akımları yüksek voltajdaysa, şok, kalp durması, solunum durması, ölüm gibi sonuçlar doğurabilir.

 Elektrik çarpmalarına karşı alınacak önlemler:    - Tornavida ve pense gibi aletlerin saplarının plastikle kaplı olması  - Elektrikli işlerle uğraşırken plastik ya da kauçuk eldiven giyilmesi  - Prizlere birden fazla elektrikli alet fişi takılmaması  - Prizlere ıslak elle dokunmamak  - Kablolarda kopukluk yada erime varsa büyüklerimize haber vermek  - Kabloların etrafının plastikle kaplanması    Elektrik Çarpmasının İlkyardımı    - Elektrik akımı şalterden kesilmeli,  - Çarpılan kişi yalıtkan bir cisim veya sopa ile itilmeli  - Yalıtkan eldiven kullanarak kişi itilebilir.  

SORULAR 1. Elektrik bir enerji midir? Evet. 2.Elektrik enerjisi başka enerjilere dönüştürüle bilir mi? Evet. Vantilatör de hareket enerjisine,ufoda ısı enerjisine,lambada ısı ve ışık enerjisine,hoparlörde ses enerjisine dönüştürülebilir. 3. Elektrik enerjisi üretmek iç in kurulan tesislere ne denir? Elektrik santrali denir. 4. İletken nedir? Elektrik enerjisinin üzerinden geçişine izin veren maddelere elektrik iletkeni denir.

5. Yalıtkan nedir? Elektrik enerjisini iletmeyen maddelere yalıtkan denir. 6. İletkenlere örnek veriniz. Altın,gümüş,bakır,demir,tuzlu su,sirkeli su,limonlu su v.b. 7. Yalıtkanlara örnek veriniz. Şekerli su,saf su,tahta,plastik,kumaş vb. 8. Gazlar iletken hale gelebilir mi ? Evet. Yıldırım ve şimşekte hava iletken hale gelir. Aydınlatmada kullanılan floresan lambalar ve reklam tabelalarında kullanılan neon lambalar,gazların özel koşullarda iletkenlik kazanmasından yararlanılarak yapılmıştır. 9. B ir elektrik devresinde bakır tel yerine alüminyum tel kullanılırsa ampul ün parlaklığı değ işir mi ? Evet.

10 . Tum metal tellerin elektrik iletkenliği aynı mıdır? Hayır. Hepsi birbirinden farklıdır. 11 . Direnç nedir? Maddelerin elektrik enerjisinin iletimine karşı gösterdikleri zorluğa direnç denir. Direncin birimi ohm dur. Ve Ω sembolüyle gösterilir. 12. Bir iletken telin direnci nelere bağ lıdır? Üç şeye bağlıdır. Telin uzunluğuna,telin kalınlığına ve telin yapıldığı maddenin cinsine.

13. Aynı maddeden yapılmış ve aynı kalınlıkta iki telimiz olsun 13 . Aynı maddeden yapılmış ve aynı kalınlıkta iki telimiz olsun. B u tellerden uzun olanın mı yoksa kısa ol anın mı direnci daha büyüktür? Uzun olanın direnci daha fazladır. 14 . Ayni maddeden yapılmış ve uzunlukları bir b irine eşit olan iki telimiz o ls u n. B unlardan biri ince diğeri kalın o ls un. A ca b a ince olanın mı yoksa kalın olanın mı direnci daha b ü yü ktür? İnce olanın telin direnci daha büyüktür. 15 .Kalınlıkları ve uzunlukları aynı olan iki telimiz olsun. Bunlardan b iri alüminyum olsun.Diğeri bakır olsun. Bu tellerin direnci aynı olur mu ? Hayır olmaz. Çünkü bu tellerin yapıldıkları maddelerin cinsleri farklıdır.

16 .Basit bir elektrik devresinin elemanları nelerdir? Anahtar,ampul,pil ve bağlantı kablosudur. 1 7. Bir devre elemanının  direncini ölçmek için kullanılan aletin adı nedir? Direnç ölçer (Ohmmetre) dir. 18 . Reosta nedir? Değişken direnç anlamına gelir. Elektrik devresinin direncini artırıp azaltmaya yarar.

BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER........ FEN VE TEKNOLOJI