YANGIN VE YANGINDAN KORUNMA TEKNİKLERİ Gürcan Adıgüzel 601114023

YANGIN

YANGIN Yanma için maddenin bir oksijen kaynağı ile reaksiyona girmesi ve yanmanın başlaması için ateşleme gerekir. Genellikle ortamın ısıtılması yanma reaksiyonun başlaması için gerekli ateşlemeyi sağlar. Meydana gelen reaksiyon genellikle ekzotermik (ısı veren) bir reaksiyondur, bu da yanmanın devamı için gerekli ısının sağlanması anlamına gelir. Bu reaksiyon genellikle görünebilir alevle birlikte devam eder. Kimyasal Reaksiyon Isı Yanıcı Madde Oksijen Yanma olayının üç temel bileşeni olan yanıcı madde (katı, sıvı, gaz), yakıcı madde (%21 oranında bulunan oksijen) ve ısının fonksiyonlarının ve özelliklerinin bilinmesi yangın önleme ve söndürme çalışmaları için önemlidir.

O 2 Yangın Nasıl Başlar Four elements are necessary for fire to occur: FUEL - can be any combustible material - can be in the form of a solid, liquid or gas. OXYGEN - The air we breathe is about 21% oxygen. Fire only needs an atmosphere with at least 16% oxygen to support combustion. And, when fire is burning in an enclosed area, it is consuming the oxygen that is there, which means that there will be less for you to breathe, so do not try to fight a fire in an enclosed area where oxygen could be depleted. HEAT OR IGNITION SOURCE - This is the energy necessary to increase the temperature of the fuel to a point where sufficient vapors are given off for ignition to occur. CHEMICAL REACTION - A chain reaction can occur when the other three elements are present in the proper conditions. Fire occurs when this rapid oxidation, or burning takes place.

Yanma çeşitleri Yavaş Yanma :Yanıcı maddenin yapısı gereği, yanıcı buhar veya gaz oluşturmadığı durumlarda, ortamda yeterli oksijen bulunmaması ve ortamdaki ısının yetersiz kalması hallerinde meydana gelir. Buna en iyi örnek, demirin paslanmasıdır. Kendi Kendine Yanma : Yukarıda açıklanan yavaş yanmanın zaman içerisinde hızlı yanma olayına dönüşmesi halidir. Buna en iyi örnek ise bitkisel kökenli yağlı maddelerin, hava içerisindeki oksijenle normal hava ısısında birleşerek çürümeye(oksitlenmeye) başlamasıdır. Bu oksitlenme ile zaman içerisinde ortamdaki ısı yükselir, şayet ısı alev almaya yetecek dereceye ulaşırsa kendi kendine yanma gerçekleşir. Hızlı Yanma : Yanma olayının bütün belirtileriyle başladığı olaydır. Yanmanın tüm belirtileri mevcut olup, bunlar alev, ısı, ışık ve korlaşmadır. Parlama : Parlayıcı maddelerin belli oranda hava ile karışımları, çok kolay bir şekilde alev alarak yanmalarına sebep olur. Bu tür yanma olayına parlama denir. (benzin buharlarının sebep olması gibi..)

YANGINLA MÜCADELE Yangınla mücadelenin temel prensibi yangın çıkmasını önlemektir. Ancak tüm dikkat ve tedbirlere rağmen her zaman yangın çıkma riski vardır.

YANGIN İLKELERİ YANGIN ÇIKMASINI ÖNLE YANGINI KISA SÜREDE TESPİT ET YAYILMASINI ÖNLE YANGINI SÖNDÜR TAHLİYE

YANGIN ÇIKMASINI ÖNLE A – Isı Kaynağı Kontrolü (Çıplak alev, yanan sigara, elektrik ark ve kıvılcımları, güneş ışınları vb) B – Yanıcı Madde Kontrolü (kaynak kontrolü, depolama şartları, C – Oksijen Kontrolü (en zor olandır, atmosfere açık alanlarda mümkün olmaması- parlayıcı patlayıcı sıvıların asal gazlarla pompalanmaması- yanıcı maddeleri oksitleyici sıvılar ile depolanmaması

YANGININ KISA SÜREDE TESPİTİ ALARM SİSTEMLERİ - Duman dedektörleri - Isı algılayıcı sistemler

YANGININ YAYILMASININ ÖNLENMESİ Yangın tespit edildikten sonra ilk amaç yangını mümkün olduğunca dar bir alana hapsetmektir.

YANGININ SÖNDÜRÜLMESİ Yangının başlaması ve devam etmesi için oksijen yanıcı madde ve ısı kaynağının olması gerekmektedir. Yangının söndürülmesi bu temel noktalara dayanır. Yangını söndürmek için yangın türünü bilmek de önemlidir.

YANGIN SÖNDÜRME GENEL PRENSİPLERİ Yanan cismi soğutma - Su ile soğutma (yanan cismin sıcaklığını tutuşma sıcaklığının altına düşürme) – boğma etkisi ve sıcaklık düşürme etkisi - CO2 ile soğutma B. Yanan cismin oksijenini kesme (örtü etkisi) - Kuru söndürme (kum, toprak, halı vb.) - Köpük ile söndürme - Su ile söndürme - Alevi boğan gazlar ile söndürme (amonyak,klor,karbondioksit ile) - Kimyevi sıvılar ile söndürme C. Yanıcı maddeyi yok etme - kağıt tahta vb. ortadan kaldırma – gaz vanalarının kapatılması

Yangınların Sınıflandırılması A SINIFI YANGINLAR: Tahta, kağıt, kömür, ot, odun, saman vb. gibi katı maddelerin alevli ve korlu olarak yandığı yangınlardır. Adi yangın sınıfına girer. Genelde korlu olarak yanarlar ve artık olarak karbon tabakası bırakırlar. Yanma madde yüzeyi ile sınırlı değildir. Maddenin gözenek yapısına göre içe doğru nüfuz eder ve için için bir yanma oluşturur. Bu durum yanmanın korlu olarak görüntü vermesinin nedenidir. B SINIFI YANGINLAR : Yanabilen sıvıların oluşturdukları yangınlardır. Benzin, benzol, boyalar gibi sıvı yanıcı maddelerden kaynaklanan yangınlardır. B sınıfı yangınlarda yanma sıvının yüzeyindedir. Sıvı yüzeyinde buhar tabakası yanmakta, yanma ile çıkan ısı buhar tabakasının devamını ve yanmanın beslenmesini sağlamaktadır.. C SINIFI YANGINLAR :Parlayıcı gazın sızdığı yüzeydedir. Gaz basıncının atmosfer basıncından fazla olduğu yerlerde yanma bu şekilde devam eder. Gaz ve atmosfer basıncının eşit olduğu yerlerde yanma bütün bölgelerde devam eder. Gaz, depo vb. kapalı yerlerde ise bu durumda yanma bölgesindeki hızlı yanma basıncını yenecek açıklık (havalandırma) yoksa, patlama kaçınılmaz olur D SINIFI YANGINLAR : Yanabilen hafif metaller Alüminyum, Magnezyum, Titan, Sodyum vb. veya bunların alaşımlarının (alkaliler hariç) oluşturduğu yangınlar girer. Daha çok endüstriyel çevrelerde görülmekle birlikte gelişen teknoloji ile son yıllarda daha geniş alanlara yayıldıkları gözlemlenmektedir. E SINIFI YANGINLAR :Elektrik teçhizat tesisat ve ekipmanları ile elektronik cihazlardan çıkan yangınlardır. Aslında genellikle elektrik sadece yangının başlangıç nedenidir. Devamında yanan madde cinsine göre diğer sınıflardan birinde değerlendirilebilir.

YANGIN SINIFINA GÖRE KULLANILACAK SÖNDÜRÜCÜLER A TÜRÜ Yangınlarda: (katı yangınları)Küçük oranda su içeren söndürücülerin (sulu çözeltili) ya da su miktarlarının sulama ve soğutma etkileri 1 nci derecede önemlidir. B TÜRÜ Yangınlarda: Bu yangınların (sıvı yangını)söndürülmesinde ana ilke örtme ya da boğmadır. Bu tür yangınlarda CO2 li ve köpüklü yangın söndürme aygıtları etkili olur. Su, ince sprey ve sis seklinde kullanılabilir. Bu şekilde daha etkilidir. C TÜRÜ Yangınlarda: Bu yangınlarda (gaz yangını) CO2 , kuru kimyasal madde (KKT), püskürtme halinde su (springler) kullanılır. Gaz yangınlarında en iyi yöntem gaz akımının durdurulmasıdır. Bu anında yapılamıyorsa, komşu bölge veya yüzeyleri sadece su ile spreylenmeli ve soğuk kalmaları sağlanmalıdır. Böylece gaz dışarı atılana ya da gaz akımını kontrol edip valf kapatılana kadar tutuşmalar önlenmiş olur. D TÜRÜ Yangınlarda: Söndürülmeleri çok zor olup, genel söndürme yöntemleri ile sonuç alınamaz. Örneğin, yanmakta olan metal üzerine su püskürtülmesi metal parçacıklarının çok uzak mesafelere yayılmasına sebep olur bir patlama meydana gelmesini sağlar. Metal yangınlarında, daha çok sodyum klorür, sodyum bikarbonat, magnezyum oksit ya da bu maddelerin karışımı etkili olur. Su hiçbir şekilde kullanılmamalıdır. Kum sıcak metal ile reaksiyona girer ve daha çok ısı meydana gelmesine sebep olduğundan zayıf bir söndürücü olduğu belirlenmiştir. E TÜRÜ Yangınlarda: Söndürücü olarak boğucu soğutucular kullanıldığında ısı aniden düşer, havadaki oksijen miktarı azaldığından yangın söndürülmüş olur. Gerilim altındaki elektrik tesis ve cihazlarında çıkan yangınlarda CO2 li , bikorbonat tozlu veya benzeri etkili diğer tip söndürücüler gerilim değerlerine göre mesafeler göz önünde bulundurulmalıdır. 15 kv. a kadar gerilimli tesislerde 1 metre 15/35 kv. a “ “ “ 2 “ 35 kv. dan yukarı “ “ 3 “

Yangına müdahale araçları Herhangi bir yangını kontrol altına alma veya söndürme amacıyla kullanılan her türlü malzeme, araç ve gereçlerdir. Su, Kuru Kimyevi Toz (KKT), Karbondioksit (CO2), Köpük, diğer söndürücü gazlar, tüm bu malzemeleri yangın üzerine sevk etmeye yarayan Arazöz. Yangın hidrantları, yangın söndürme tüpleri ile özel olarak yapılmış sabit yangın söndürme sistemlerinin tamamı yangın söndürme araçlarıdır.

SU   Yangın söndürücüler içerisinde daha ucuz ve daha kolay temin edilebilenidir. Bir yangının çevreye yayılmasını ve giderek genişlemesini önlemekte, yangın mahalline yakın bulunan yanıcı ve patlayıcı madde depolarının soğutulmasında kullanılır. Ancak, her yangına müdahale aracında olduğu gibi suyun da avantaj ve dezavantajlarının bilinmesi gerekmektedir. *Depolanmasının kolaylığı, ısı alma özelliğinden dolayı yanıcı maddelerin ısısının kolaylıkla tutuşma sıcaklığının altına düşürmesi, buhar haline geçerken 1.7 kere genişlediğinden yangın için gerekli olan oksijenin (havanın) önünü buhar olarak kesmesi ve boğma etkisi yapması, yanabilen cisimleri ıslatarak, tutuşma ısılarının altında kalmasını sağlaması suyun avantajlarıdır. *Elektrik akımını iletmesi, bazı kimyasal maddelerle (Na, Mg) reaksiyona girerek H2 gazı açığa çıkarması, yüzey gerilimi yüksek olduğundan yanan maddelerin içine yavaş işlemesi dezavantajlarıdır. Bütün bunlara karşın sıvı yakıt yangınlarında; sis halinde verilerek yakıtı alevlenme noktasının altına kadar soğutmak suretiyle yangının söndürülmesinde, aşırı derecede ısıya maruz kalmış teçhizatı ve özellikle tankları soğutarak, yırtılma ve yarılmalarının önlenmesinde, yangın söndürme ekiplerini doğrudan ve radyant ısı etkisinden korumak amacıyla kullanılır.

KÖPÜK Özellikle yanabilen sıvıların yüzeyini genişçe kaplama özelliği, köpüğün sıvı yangınlarında tercih edilme sebebidir. Köpük, yangın yüzeyini sarar ve hava ile (oksijen) olan teması keserek tam sönme sağlanıncaya kadar kademe kademe ilerleyerek akar. Ayrıca yangın sırasında çeşitli sebeplerle sıçrayan küçük parçalar köpük etkisiyle etkisiz hale gelir. Kimyasal Köpük ve Mekanik Köpük olarak iki türü bulunur KİMYASAL KÖPÜK: Köpük oluşumu, alimünyumsülfat ve sodyumbikarbonatın sudaki reaksiyonu ile meydana getirilir.Isıya dayanıklı olup, çok yoğun olduğundan yavaş hareket eder. MEKANİK KÖPÜK: Protein esaslı veya sentetik olabilen mekanik köpük, yüzey kaplayarak buhar çıkmasına engel olur. Köpük içerisinde su mevcut olduğundan, suyun soğutma etkisi de ayrı bir avantajdır. Ancak, elektrik sistemiyle ilgili yangınlarda önerilmemektedir.

KARBONDİOKSİTLİ YANGIN SÖNDÜRME CİHAZLARI: Yangın söndürme cihazları içerisinde en çok kullanılanlardandır. Cihazların içerisinde basınçla sıvılaştırılmış saf karbondioksit (CO2) gazı bulunur. CO2 gazı, yanmayan ve bir çok madde ile reaksiyona girmeyen özelliğe sahip olması, havadan 1,5 kat daha ağır olması sebebiyle yangın sırasında havanın yerini alarak yangını boğma etkisi göstermesi avantajlarıdır. Zehirleyici etkiye sahip olması, dezavantajı olup, insanların bulunduğu yerlerde kullanılmaması dezavantajı ortadan kaldırabilir. Zaten insanların bulunduğu yerlerde kullanılmaması önerilmektedir. Yanabilen sıvı yangınları ile elektrikli malzeme yangınlarında öncelikle kullanılır.

KURU KİMYASAL TOZLU SÖNDÜRME CİHAZLARI (KKT): Temel söndürme maddesi amonyumfosfattır. B ve C sınıfı yangınlarda olduğu kadar A sınıfı yangınlarda da etkilidir. Yangın sırasında sıcak yüzeyle karşılaşınca erir ve yapışkan hale gelerek yanıcı maddenin üzerine yapışır. Dolayısıyla bu tabaka yanıcı maddenin hava ile temasını keser, oksijenin yanma zincirine katılmasını engelleyerek söndürmeyi gerçekleştirir. Püskürtme sırasında görüşü bozduğu, nefes almayı zorlaştırdığı, yanıcı madde dağıldığında sıcak korun yeniden tutuşabileceği, elektrik yangınlarında etkili olurken, elektrik bağlantı ve nakil hatlarına zarar verdiği göz önünde tutulmalıdır. Etkin söndürme gücü, geniş kullanım alanı, kolay kullanım, emniyetli aksesuarlarla donatılmış olması ve rahat taşınması Kuru Kimyevi Tozlu söndürme cihazlarının tercih edilme sebepleridir. Çeşitli tipleri bulunmaktadır. (1,2,6,12,25,50,ve 100 kg’lık)

Kuru tozlu söndürücüler Karbondioksit söndürücüler If possible, have an example of the extinguishers at the training Dry Chemical Extinguisher Extinguishes the fire by inhibiting the chemical chain reaction Usually rated for Class B & C fires (some also rated for class A fires) Most often used to fight class B fires - What is a class B fire??? Very messy to use on electrical equipment - residue can cause more damage to equipment than the fire itself The extinguisher will discharge dry chemical for 8-10 seconds and has an effective range of 8-10 feet (depending on wind direction). Carbon Dioxide Extinguisher - or, CO2 Extinguishes the fire by displacing the oxygen and cooling Rated for class B & C fires Most often used to fight class C fires - What is a class C fire??? Use caution when used on Class B fires - if the liquid is very hot, the fire can easily re-ignite The extinguisher will discharge CO2 for 10-15 seconds with an effective range of 6-8 feet indoors and 3-4 feet outdoors - wind can minimize effectiveness Caution - avoid contact with the “horn” nozzle where frost can develop Halon Extinguisher Halon 1211 is rated for Class A, B & C fires - best use is for intricate electric equip. Very clean agent because it leaves no water, foam, or powder residue, Unfortunately it is being phased out due to environmental concerns Kuru tozlu söndürücüler Karbondioksit söndürücüler Halon Söndürücüler

Karbondioksit söndürücüler B ve C tipi yangınlarda kullanılır. Genelde elektrik yangınlarında tercih edilir, 10 – 15 saniyede bir tüp boşalır. İç mekanlarda 2-2,5 metre, dışarıda ise 1-1,5 metre mesafeden etkilidir. Bu tip söndürücüler de, CO2 oksijenin yerini alır ve ekipmanı soğutarak söndürür. CO2 akarken statik elektrik oluşturacağından, tutamaktan tutularak sıkılmalıdır. Karbondioksit söndürücüler

Kuru tozlu söndürücüler 6-12 kg’lık Kuru Kimyasal Toz Söndürücüler Kuru tozlu söndürücüler, genelde B ve C tipi yangınlarda kullanılırlar. Fakat genelde hidrokarbon yakıtlarda kullanılır. Bir tüp yaklaşık 8-10 saniyede boşalır. Etkili mesafesi 2,5-3 metredir (rüzgar durumuna bağlı olarak). Yangını kimyasal zinciri kırarak söndürürler. Kuru tozlu söndürücüler

SÖNDÜRME TEKNİKLERİ

YANGIN TÜPÜNÜ NASIL KULLANMALIYIZ ...Pimi çek ...Alevin taban noktasını hedef al ...Tetiğe bas Asla tek başına söndürmek için uğraşma: * Yangın kontrolün ötesinde yayılmışsa * Yangın senin tek çıkış noktanı tıkayacaksa * Yeterli ekipmanın yoksa ... Taban etrafında dönerek söndürmeyi sürdür Here is an easy way to remember how to use an extinguisher - just remember P.A.S.S. and what each letter means Always aim at the base of the fire, that is where the vapors are burning. When fighting a fire outdoors, use the wind to your advantage by aiming the extinguisher with the wind - not against the wind. Also, never turn your back on a fire after you extinguish it - there is a chance that it re-ignite if the material is still hot. Any questions or comments on how to use a fire extinguisher??? Şayet yukarıdaki durumlardan biri olursa, KENDİ BAŞINA YANGINI SÖNDÜRMEYE ÇALIŞMA!!

BİR YANGIN SÖNDÜRME TÜPÜ NASIL KULLANILIR?

O hortumu benden uzak tut!!! YANGIN TÜPLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI Here is a simple comparison of the different types of extinguishers along with the advantages and disadvantages of each type. O hortumu benden uzak tut!!!

BAKIŞ AÇISI

Yangın tüpü yerlerini öğren YANGIN TÜPLERİNİ NASIL KONTROL ETMELİYİZ Yangın tüpü yerlerini öğren Yangın tüpünün, bulunduğu yerde çıkabilecek olası bir yangına uygun olup olmadığını kontrol et. Mühürü kontrol et, söndürücü ile oynanmış mı? Söndürücünün genel durumuna bak, silindirinde bir eğilme var mı? Pim, nozul ve isim plakasının yerinde olduğunu kontrol et. Yangın söndürücü aylık olarak gözle kontrol edilmelidir. How often do extinguishers have to be visually inspected??? MONTHLY - this check is required to ensure that the extinguisher is available, in good condition, is fully charged, and to see if the seal is intact - which means that the extinguisher has not been used. Also, do not block extinguishers with materials or equipment - an extinguisher that is blocked or not accessible is not very effective in fighting a fire!!! If you move an extinguisher - be sure to return it to it’s designated location!! If an extinguisher has to go for servicing or be recharged, it is a good idea to put a spare extinguisher in its place if it will be gone for a long period of time.

UNUTMA !!! Asla Yangına Arkanı Dönme

ACİL DURUMDA YAPILMASI GEREKENLER Telaşlanma Ortamda bulunan kişileri haberdar et(yangın var diyerek bağırılması) Duruma müdahale edecek ekipleri haberdar et (acil durum ekipleri) İtfaiye – acil servis – doğal gaz hattı Yetkililere verilecek bilgiler ; ad-soyad- şirket bilgileri acil durumun niteliği- çıkış saati-sebebi Mümkünse elektrik ve gaz vanalarını kapat Yanıcı maddeleri uzaklaştır İtfaiye ekibi geldikten sonra verecekleri direktiflere uygun hareket et Alana yetkisiz kişilerin girişlerini engelle Önce canlıları ardından kıymetli eşya ve evrakları uzaklaştır

SORULAR Yangın söndürücü nerede? Kaç adet? Yangın battaniyesi var mı? Yangın söndürme talimatı personelin görebileceği alanlara asılmış mı? Acil çıkış levhaları var mı? Çıkış kapıları uygun mu? Duman dedektörü – gaz algılayıcı sistemler mevcut mu? Elektrik tesisatı uygun mu? (duy, priz, anahtar, kablolar) Elektrik panosu uygun mu? Önünde yalıtkan paspas mevcut mu?