KENT ÖLÇEĞİNDE KORUMA ve YENİLEME KAVRAMLARI YILDIZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MİMARLIK FAKÜLTESİ ŞEHİR VE BÖLGE PLANLAMA BÖLÜMÜ ŞEHİR YENİLEME KORUMA DERSİ Doç. Dr. İclal Dinçer

KENT ÖLÇEĞİNDE KORUMA ve YENİLEME KAVRAMLARI FİZİKSEL ESKİME Kentteki fiziki üstyapının ve altyapının ömrünü tamamlaması: Her yapı malzemesinin ömrünün farklı olması iklim faktörünün malzeme üzerindeki etkisi Bakım X bakımsızlık faktörü Yapıların taşıyıcı elemanlarının eskimesi Yapıların diğer malzemelerin eskimesi Altyapı malzemelerinin eskimesi Yaşayanların bakım-onarım-yenileme yapmaması Kamunun bakım-onarım-yenileme yapmaması

Süleymaniye

KENT ÖLÇEĞİNDE KORUMA ve YENİLEME KAVRAMLARI İŞLEVSEL ESKİME Bölgenin günümüz kentinin gereksinimlerine cevap verememesi: İşlev değişikliği: konut ticaret / imalat / depo Kullanıcı değişikliği: üst sosyo-ekonomik grup alt sosyo-ekonomik grup Eski işlevini günümüze uyarlayarak yaşamını sürdüren bölgeler İlk işlevlerini yitirdikleri halde uyumlu yeni işlev yüklenen bölgeler İşlevlerini yitiren yeni işlev kazanamayan ve köhneme sürecine giren bölgeler

Hanlar Bölgesi

Beyoğlu – 1900’ler ve 1955

Beyoğlu – 2000’ler

KENT ÖLÇEĞİNDE KORUMA ve YENİLEME KAVRAMLARI EKONOMİK ESKİME Çevredeki arsa alım-satım ve kira değerlerinin yüksek olmasına karşın bölgedeki yapıların : fiziksel olarak eskimiş olmalarından ve/veya Yeni işlevleri sürdürememesinden dolayı Alım-satım ve kira değerlerinin düşük olması

Balat

Tarlabaşı http://www.ntvmsnbc.com/modules/interactive/Foto-Roportaj/Tarlabasi/

KENT ÖLÇEĞİNDE KORUMA ve YENİLEME KAVRAMLARI KENTSEL KORUMA - Urban Conservation KENTSEL SAĞLIKLAŞTIRMA - Urban Rehabilitation KENTSEL YENİLEME - Urban Renewal - Urban Renovation KENTSEL YENİDEN İNŞA - Urban Reconstruction KENTSEL YENİDEN CANLANDIRMA Urban Revival - Urban Revitalization KENTSEL YENİDEN GELİŞTİRME - Urban Redevelopment KENTSEL YENİDEN ÜRETİM - Urban Regeneration KENTSEL DÖNÜŞÜM – Urban Regeneration

Kentsel Koruma - Urban Conservation Altyapı ve üst yapısının sürekli bakımının yapıldığı, işlevi ve sosyal dokusunun değişmeden günümüze kadar ulaştığı kent dokuları: Fiziksel, İşlevsel ve ekonomik eskimenin olmadığı kentsel alanlar Mevcut yapıların basit ve esaslı onarımlarının yapılması yeni yapı oranının çok düşük olması İşlevin değiştirilmemesi Sosyal dokunun korunması

Bozulmanın, deformasyonun yeni başladığı, ancak Kentsel Sağlıklaştırma - (Yeniden uygun hale getirme) Urban Rehabilitation Bozulmanın, deformasyonun yeni başladığı, ancak özgün niteliğini henüz kaybetmemiş olan eski kent mekanlarının eski haline kavuşturulması Fiziki olarak sağlıklaştırma eylemi: alt yapı ve üstyapının esaslı onarım yapılarak (sağlamlaştırılarak / bütünlenerek / yenilenerek temizlenerek) tekrar kullanılabilir hale getirilmesi yolların kaplama malzemelerinin onarılması su, kanalizasyon sistemlerinin, elektrik hatlarının yeni malzeme kullanılarak yenilenmesi / onarılması Bölgedeki yapıların basit / esaslı onarımlarının yapılması

İşlevsel olarak sağlıklaştırma eylemi: Kentsel Sağlıklaştırma - (Yeniden uygun hale getirme) Urban Rehabilitation İşlevsel olarak sağlıklaştırma eylemi: Eski işlevini yitirmiş yapılara yeni işlevler vererek yeniden kullanılabilir hale getirilmesi Mevcut yapıların yeni işlevler ile uyumlu olması Yeni işlevlerin yapıların özgünlüğünü yitirmesine yol açmaması-geri dönülebilir olması Fiziki olarak sağlıklaştırma eylemi + İşlevsel olarak sağlıklaştırma eylemi = Bölgenin ekonomik olarak sağlıklı hale gelmesi

Kentsel Yenileme Urban Renewal - Urban Renovation Sosyo-kültürel, ekonomik ya da fiziksel olarak çöküntü süreci yaşamakta olan kent mekanlarının, çöküntüye neden olan faktörlerinin ortadan kaldırılması ile o alanın tekrar hayata döndürülmesi, canlandırılması Fiziksel eskime / işlevsel eskime / ekonomik eskime düzeyinin “Kentsel Sağlıklaştırma” gerektiren alanlardan daha yüksek düzeyde olması Müdahalenin “Kentsel Sağlıklaştırma”dan daha geniş kapsamlı ve daha yüksek düzeyde olması

Kentsel Yenileme Urban Renewal – Urban Renovation Fiziki olarak yenileme eylemi: alt yapı ve üstyapının tümüyle / büyük oranda kaldırılarak bölgenin yeniden düzenlenmesi korumaya değer yapı bulunmaması Köhnemenin yüksek düzeyde olması çevresel işlevlerin çok değişmiş olması İşlevsel olarak yenileme eylemi: bölgede hakim olan işlevin tümüyle / büyük oranda değiştirilmesi Kent merkezinde kalmış eski sanayi alanları Köhneme sürecindeki depolama ve toptan ticaret alanları Niteliği düşük konut bölgeleri

Fiziksel çevre koşulları KENTSEL DÖNÜŞÜM - KENTSEL YENİDEN ÜRETİM - Urban Regeneration Fiziksel çevre koşulları Temiz suya erişim Pis suyun uzaklaştırılması Ulaşım altyapısının yeterliliği Açık-yeşil alanın yeterliliği Okul alanına erişim Sağlık alanına erişim Güvenlik hizmetlerine erişim Diğer hizmet alanlarına erişim Vb Konut koşulları Taşıyıcı sistem standartlarına uyum açısından Konut yaşam standartları açısından Sosyo-ekonomik koşullar İşsizlik oranı Yoksulluk oranı Eğitim düzeyi Sağlık güvencesi Değerler Standartlar Kriterler Ölçüm araçları geliştirmek Dönüşüm sürecine aday bölgeleri Tespitler Anketler Mülakatlar Arama Toplantıları vb veriler ile değerlendirmek Yüksek kaliteli sürdürülebilir gelişmeyi desteklemek Sağlıklı ekonomi Yeterli ve iyi tasarlanmış konut Daha iyi kamu servisi Çekici ve güvenli çevre

Yasal koşulların tamamlanmış olup olmadığı KENTSEL DÖNÜŞÜM - KENTSEL YENİDEN ÜRETİM - Urban Regeneration Yasal koşulların tamamlanmış olup olmadığı Mülkiyetin yasal durumu Plan koşullarına uygunluk Yapı ruhsatının varlığı ve ruhsata uygunluk Şehircilik ilkeleri – planlama esasları ve Kamu yararına uygunluğu Değerler - Standartlar – Kriterler - Ölçüm araçları geliştirmek Dönüşüm sürecine aday bölgeleri Tespitler – Anketler – Mülakatlar – Arama Toplantıları vb veriler ile değerlendirmek

KENTSEL DÖNÜŞÜM - KENTSEL YENİDEN ÜRETİM - Urban Regeneration İşlevi ve sosyal yapısı sürdürülebilirliği sağlamak üzere müdahaleler yapılarak korunmuş KORUMA (Kısmi ve basit müdahaleler ile mevcudu devam ettirme) Üstyapı stokunda gerekli sağlıklaştırmalar yapılmış, ekonomik yapısını geliştirici tedbirler alınmış SAĞLIKLAŞTIRMA (Kısmi fakat gerektiğinde kapsamlı müdahaleler ile mevcudu devam ettirme) Altyapısı tümüyle yenilenmiş YENİLEME (Mevcudu kaldırarak tümüyle yeniden üretme) Ekonomik Sosyal İşlev Üstyapı Altyapı SONUÇ SOSYO EKONOMİK YAPI FİZİKSEL MEKÂN MÜDAHALE İÇERİĞİ MÜDAHALE BİÇİMLERİ Altyapı tanımı içine neler giriyor: Altyapının eskime düzeyinin tespiti Yenilenmesi için geliştirilecek projeler Uygulama sürecinin programlanması etaplama ve finans

KENTSEL DÖNÜŞÜM - KENTSEL YENİDEN ÜRETİM - Urban Regeneration KORUMA (Kısmi ve basit müdahaleler ile mevcudu devam ettirme) SAĞLIKLAŞTIRMA (Kısmi fakat gerektiğinde kapsamlı müdahaleler ile mevcudu devam ettirme) Altyapısı ve üst yapısı tümüyle yenilenmiş işlevi değiştirilmiş Kullanıcısının sosyo ekonomik yapısı için hiçbir proje geliştirilmemiş YENİLEME (Mevcudu kaldırarak tümüyle yeniden üretme) Ekonomik Sosyal İşlev Üstyapı Altyapı SONUÇ SOSYO EKONOMİK YAPI FİZİKSEL MEKÂN MÜDAHALE İÇERİĞİ MÜDAHALE BİÇİMLERİ

SONUÇ SOSYO EKONOMİK YAPI FİZİKSEL MEKÂN KORUMA (Kısmi ve basit müdahaleler ile mevcudu devam ettirme) SAĞLIKLAŞTIRMA (Kısmi fakat gerektiğinde kapsamlı müdahaleler ile mevcudu devam ettirme) Altyapısı ve üst yapısı tümüyle yenilenmiş İşlevi korunmuş Kullanıcısının sosyo ekonomik yapısını geliştirici tedbirler alınmış YENİLEME (Mevcudu kaldırarak tümüyle yeniden üretme) Ekonomik Sosyal İşlev Üstyapı Altyapı SONUÇ SOSYO EKONOMİK YAPI FİZİKSEL MEKÂN MÜDAHALE İÇERİĞİ MÜDAHALE BİÇİMLERİ Analiz süreci: altyapı ve üstteki yapılı çevrenin fiziki analizinde kriter geliştirme ve şeffaf olma Sosyo ekonomik yapıyı geliştirmek üzere süreç ve proje tasarlamak

KENTSEL DÖNÜŞÜM - KENTSEL YENİDEN ÜRETİM - Urban Regeneration KORUMA (Kısmi ve basit müdahaleler ile mevcudu devam ettirme) SAĞLIKLAŞTIRMA (Kısmi fakat gerektiğinde kapsamlı müdahaleler ile mevcudu devam ettirme) Altyapısını üst yapısını ve kullanıcısının sosyo ekonomik yapısını geliştirici tedbirler alınmış İşlevi korunmuş YENİLEME (Mevcudu kaldırarak tümüyle yeniden üretme) Ekonomik Sosyal İşlev Üstyapı Altyapı SONUÇ SOSYO EKONOMİK YAPI FİZİKSEL MEKÂN MÜDAHALE İÇERİĞİ MÜDAHALE BİÇİMLERİ

Yaşam kalitesini arttırma eksenli kentsel dönüşüm KENTSEL DÖNÜŞÜM - KENTSEL YENİDEN ÜRETİM Urban Regeneration Yaşam kalitesini arttırma eksenli kentsel dönüşüm Yerel kapasiteyi - sosyal sermayeyi güçlendirme eksenli dönüşüm Fiziksel yapıyı değiştirmek - sosyal yapıyı geliştirme eksenli dönüşüm Sosyal yapıyı dönüştürmek fiziksel yapıyı değiştirme eksenli dönüşüm vb…

KENTSEL DÖNÜŞÜM SÜRECİNDE TEMEL İLKELER Tüm kesimler ‘kentsel dönüşüm’ün bir proje değil uzun vadeli bir süreç olduğunu kabul etmelidirler. Kentsel dönüşüm süreci toplumun tüm alanlarını kapsayacak şekilde çok bileşenli olarak düzenlenmelidir. Kentsel dönüşüm süreci her bölge için tek tip olarak düşünülmemeli, bölgenin özelliğine göre çok bileşenli yapıda tasarlanmalı ve her bileşen için farklı müdahale biçimleri geliştirilmelidir. Bir kentsel dönüşüm sürecinde, gerekçelerin net ve anlaşılabilir olması ve kabul edilen kriterlerin toplumla paylaşılması esastır. Bir kentsel dönüşüm sürecinde, gerekçelerin net ve anlaşılabilir olması ve kabul edilen kriterlerin toplumla paylaşılması esastır. İlkesine daha sonra örnekler ile inmeye çalışacağız …