İlköğretim Öğrencilerinin Sayısal Uçurum Düzeylerinin İncelenmesi: Öğrenci Görüşleri Hatice YILDIZ Doç. Dr. S. Sadi SEFEROĞLU Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Bölümü 06800, Beytepe-Ankara

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Giriş H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Sayısal Uçurum Nedir? Sayısal uçurum, değişik coğrafi alanlarda sosyo-ekonomik ve sosyo-kültürel koşullar bakımından farklılık gösteren, bireylerin, kurumların ve küresel ölçütlerin bilgi ve iletişim teknolojilerine erişimde yaşanan eşitsizlikleri kapsayan çok boyutlu bir kavramdır. H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

Sayısal Uçurumun Belirlenmesi: Değişkenler ve Yöntemler Sayısal uçurum, farklı kaynaklarda farklı boyut ve göstergelerden yararlanılarak tanımlanmaya ve açıklanmaya çalışılmaktadır. Bazı çalışmalarda sayısal uçurumun tanımlanmasında bilişim teknolojileri ile çeşitli göstergelerin demografik profile göre dağılımının kullanıldığı gözlenmektedir H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

Sayısal Uçurum ve Demografik Değişkenler Demografik özellikler ile sayısal uçurum arasındaki ilişki açısından durum incelendiğinde, sayısal uçurumun “erişim, kullanım ve BİT okuryazarlığı” gibi göstergelerinin demografik profili belirleyen değişkenlerle karşılaştırılarak değerlendirildiği görülmektedir H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Araştırmanın Amacı Bu çalışma, ilköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin sayısal uçurumun BİT’e erişim göstergesi ile ilgili mevcut durumunu belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda öğrenci görüşleri alınmıştır. H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Problem Cümlesi İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin çeşitli değişkenler açısından incelendiğinde BİT’e erişim durumu nedir? H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Alt Problemler İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin BİT’e erişim durumu nedir? İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin “cinsiyet, anne, baba eğitim durumu, aylık gelir, yaşanılan yerleşim birimi ve coğrafi bölgeler” şeklindeki demografik değişkenler ile BİT’e erişim durumu arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Öğrencilerin cinsiyeti ile BİT’e erişim durumları arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Öğrencilerin BİT’e erişim durumları ile anne, baba eğitim düzeyi arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Öğrencilerin BİT’e erişim durumları ile aylık gelir düzeyi arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Öğrencilerin BİT’e erişim durumları ile yaşanılan yerleşim birimi arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? Öğrencilerin yaşadıkları coğrafi bölge ile BİT’e erişim durumları arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

Yöntem

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Araştırmanın Yöntemi Bu araştırma ilişkisel tarama modeli türünde bir araştırmadır. H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Çalışma Grubu Araştırmada çalışma grubunu: 2010-2011 öğretim yılında, Akdeniz Bölgesinde: Antalya ve Burdur’da; Doğu Anadolu Bölgesinde: Ağrı, Ardahan, Erzurum, Iğdır ve Kars’ta; Ege Bölgesinde: Denizli, İzmir, Manisa ve Muğla’da; Güneydoğu Anadolu Bölgesinde: Bitlis, Diyarbakır, Gaziantep ve Şırnak’ta; İç Anadolu Bölgesinde: Aksaray, Ankara, Çankırı, Karaman, Kırıkkale, Kırşehir’de; Karadeniz Bölgesinde: Bartın, Çorum, Trabzon ve Zonguldak’ta; Marmara Bölgesinde: Bursa, İstanbul ve Kocaeli’nde Milli Eğitim Bakanlığına (MEB) bağlı okullarda ilköğretim 7. ve 8. sınıfa devam eden Türkiye’deki 28 ilden toplam 979 öğrenci oluşturmaktadır. H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

Çalışma Grubunun Özellikleri Katılımcıların Demografik Özelliklere Göre Dağılımı Değişkenler Seçenekler f % Cinsiyet Kadın 550 48,8 Erkek 664 51,2 Anne Eğitim Durumu Okuma yazması yok 118 9,6 İlköğretim 1. Kademe 538 44,9 İlköğretim 2. Kademe 287 23,7 Ortaöğretim 214 17,3 Lisans 45 3,5 Lisansüstü 12 1 Baba Eğitim Durumu 34 2,9 402 33,5 317 25,2 330 27,8 103 8,5 28 2,1

Katılımcıların Demografik Özelliklere Göre Dağılımı-2 Değişkenler Seçenekler f % Aylık Gelir 750 TL’den az 314 26,7 751-1200 TL 443 36,6 1201-2000 TL 239 20,1 2001-2500 TL 90 6,6 2501-3000 TL 59 4,6 3001 TL ve üzeri 48 3,6 Diğer 21 1,8 Yerleşim Birimi Köy 232 19,8 Kasaba 191 16,8 İlçe 461 36,1 İl 330 27,4 H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

Katılımcıların Bölgelere Göre Dağılımı H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

Katılımcıların Bilgisayar ve İnternet Kullanma Durumuna İlişkin Değerlerin Dağılımı Değişkenler Seçenekler f % 1- Evinizde bilgisayar var mı? Evet 792 64,6 Hayır 422 35,4 2- Evinizde internet bağlantısı var mı? 598 49,2 616 50,8 3- Kaç yıldır bilgisayar kullanıyorsunuz? Kullanmıyorum 203 17,5 1-3 Yıl 439 36 4-6 Yıl 405 34 7-9 Yıl 98 8,1 10 ve üstü 60 4,4 4- Kaç yıldır internet kullanıyorsunuz? 282 24,9 505 44,1 295 24,4 59 10 ve üstü yıl 26 2,2 5- İnterneti günlük ortalama kullanma süreniz 392 34,5 1-3 Saat 683 57,5 4-6 Saat 75 5,1 7-9 Saat 30 1,8 10 ve üstü saat 18 1,1

Bilgisayar Kullanım Sıklığı TÜİK Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Anketi, 2010 verilerine göre; Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu (2010). Hanehalkı bilişim teknolojileri kullanım araştırması sonuçları. [Çevrim-içi: http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=60&ust_id=2], Erişim tarihi: 01.11.2010.

İnternet Kullanım Sıklığı TÜİK Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Anketi, 2010 verilerine göre; H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

Hanelerde İnternet Erişimi TÜİK Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Anketi, 2010

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Katılımcıların Bilgisayar ve İnterneti Kullanma Düzeyi ve Kullanmayı Öğrenme Ortamlarına İlişkin Değerlerin Dağılımı Değişkenler Seçenekler f % Bilgisayar kullanmayı nerede öğrendiniz? Okulda 220 22,5 Kendi kendime deneyerek 198 20,2 Diğer (İnternet kafe) 110 11,2 İnternet kullanmayı nerede öğrendiniz? 228 23,3 219 22,4 115 11,7 H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

Bilgisayar ile İlgili Kursa Katılma (TÜİK, 2010) Bilgisayar ve internet kullanıcıları arasında kullanma yetkinliğinin nasıl kazanıldığı incelendiğinde, kursların bu yetkinliği kazanmada sıkça kullanılan bir araç olmadığı görülmekte; bireylerin yetkinliklerini iş, okul ve arkadaş çevrelerinden aldıkları yardımlar veya kendi çabaları ile kazandıkları anlaşılmaktadır (TÜİK, 2010) .

Bilgisayar Kullanım Yeri (2005-2010) TÜİK Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Anketi, 2010

İnternet Kullanım Yeri (2005-2010) TÜİK Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Anketi, 2010

İnternet Kullanım Yeri (Cinsiyet) TÜİK Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Anketi, 2010

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Veri Toplama Araçları Araştırmada veri toplama aracı olarak; Kişisel Bilgi Formu, BİT Kullanımı Anketi kullanılmıştır. Veri toplama araçları katılımcılara çevrim-içi uygulanmıştır. H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Uygulama Süreci Veri toplama araçlarının uygulanması işlemi çevrim-içi ortamda gerçekleştirilmiştir. Anketler okullardaki BT laboratuarlarında doldurulmuştur. H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

Verilerin İşlenmesi ve Çözümlenmesi Veriler, araştırma problemlerine göre,. frekans, yüzde, ki kare istatistiksel tekniklerinden yararlanılarak çözümlenmiştir H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

Bulgular

1. İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin BİT’e erişim durumu nedir? Çizelge 3.1’de görüldüğü üzere, katılımcıların %48,6’sının bilgisayar sahipliği ve İnternet’e erişimi bulunuyorken %15,9’unun bilgisayar sahipliği bulunmakta İnternet erişimi ise bulunmamaktadır. Bilgisayar sahipliği olmayan ama İnternet’e erişimi olanların (cep tel. vb. cihazlardan İnternet’e bağlantı sağlayanlar) oranı %0,7, Katılımcıların %34,8’inin ise evde ne bilgisayara ne de İnternet’e erişim olanağı bulunmaktadır. Bu grup (%34,8’i) ile diğer gruplar arasında BİT’e erişim açısından sayısal uçurumun olduğu söylenebilir. Bilgisayar sahipliği ve İnternet’e erişim durumu Seçenekler f % Bilgisayar ve İnternet erişimi var 476 48,6 Bilgisayar var, İnternet erişimi yok 156 15,9 Bilgisayar yok, İnternet erişimi var 6 0,7 Bilgisayar ve İnternet erişimi yok 341 34,8 Toplam 979 100

BİT’e Erişim Durumu, Cinsiyet ve Coğrafi Bölge 2. İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin “cinsiyet, anne-baba eğitim durumu, aylık gelir, yaşanılan yerleşim birimi ve coğrafi bölgeler” şeklindeki demografik değişkenler ile BİT’e erişim durumu arasında anlamlı bir ilişki var mıdır? BİT’e erişim durumu ile cinsiyet ve yaşanılan coğrafi bölge arasında anlamlı bir ilişki olduğu görülmektedir. BİT’e erişim oranları erkeklerde daha yüksektir. BİT’e erişim oranı en yüksek olan bölge Ege Bölgesi, en düşük bölgeler ise Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgeleridir. H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

BİT’e Erişim Durumu, Aile Eğitim Durumu, Gelir Düzeyi ve Yaşanılan Yer BİT’e erişim durumu ile anne, baba eğitim düzeyi, aylık gelir düzeyi ve yaşanılan yerleşim birimi arasında anlamlı ilişki olmadığı görülmektedir. BİT’e erişim oranları en yüksek olan grup annesi ve babası lisans mezunu olan öğrencilerdir. Aylık geliri 2501-3000 TL arasında olan öğrencilerin diğer gelir düzeylerine göre en yüksek erişim oranına sahip olduğu, İl merkezinde yaşayan öğrencilerin diğer yerleşim birimlerinde yaşayanlara göre en yüksek erişim oranlarına, köyde yaşayanların ise en düşük erişim oranlarına sahip olduğu bulunmuştur. H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

Eğitim ve Cinsiyete Göre İnternet Kullanımı TÜİK 2010 Hanehalkı Bilişim Teknolojileri Kullanım Araştırması verilerine göre;

Sonuçlar ve Öneriler

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Sonuçlar İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin %35’inin ne bilgisayara ne de internete erişim olanağı bulunmaktadır. Bu grup ile diğer gruplar arasında BİT’e erişim açısından sayısal uçurumun olduğu söylenebilir. İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin BİT’e erişim durumu ile cinsiyet ve yaşanılan coğrafi bölge arasında anlamlı ilişki bulunmaktadır. Anne, baba eğitim düzeyi, aylık gelir, yaşanılan yerleşim birimi ile BİT’e erişim durumu arasında anlamlı bir ilişki yoktur. H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Sonuçlar (2) Araştırmada elde edilen sonuca göre erişim açısından cinsiyete bağlı sayısal uçurum olduğu söylenebilir. Kadınların BİT’e erişim oranları erkeklerinkine göre düşük olduğu için kadın ve erkekler arasında BİT’e erişim sorunu nedeniyle sayısal uçurum olduğundan söz edilebilir. Ayrıca coğrafi bölgeler arasında BİT’e erişim kaynaklı sayısal uçurum vardır. Ege Bölgesi en yüksek BİT’e erişim oranlarına sahipken Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgesi en düşük erişim oranlarına sahip bölgelerdir. H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Öneriler Araştırma sonuçları doğrultusunda bir takım öneriler yapılmıştır. Sonuçlara göre yapılan öneriler: Araştırmada coğrafi bölgeler arasında BİT’e erişim kaynaklı sayısal uçurumun olduğu söylenebilir. Ege Bölgesi en yüksek BİT’e erişim oranlarına sahipken Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgesi en düşük erişim oranlarına sahip bölgelerdir. Yapılacak araştırmalarda erişim açısından bölgeler arası uçurumun kapatılmasına yönelik olarak hangi stratejilerin kullanılabileceği incelenebilir. H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara Öneriler (2) Bu çalışmada elde edilen bulgularda ilköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin BİT’e erişimi üzerinde belirleyici olan değişkenlerden birisinin yaşanılan coğrafi bölge olduğu bulunmuştur. Erişim açısından sayısal uçurumun büyümesini önlemek için coğrafi bölgeler arasındaki dengesizliklerin giderilmesi konusu da öncelikli olarak ele alınabilir. H. YILDIZ & S. S. SEFEROĞLU / Bilişim 2012, 26-29 Ekim 2012i Ankara

Teşekkürler! Yıldız, H. ve Seferoğlu, S. S. (2011). İlköğretim öğrencilerinin sayısal uçurum düzeylerinin incelenmesi: Öğrenci görüşleri. 28. Ulusal Bilişim Kurultayı (Bilişim’2011), 26-29 Ekim 2011, JW Marriott Hotel, Ankara. Yıldız, H. ve Seferoğlu, S. S. (2011). Examination of digital gap among elementary school students: Students’ opinions (in Turkish). 28th National Informatics Convention, (Bilisim’2011), October 26-26, 2011, JW Marriott Hotel, Ankara.