Toraks Derneği Tütün ve Sağlık Çalışma Grubu NİKOTİN BAĞIMLILIĞININ BİYOLOJİK TEMELLERİ VE KLİNİK DEĞERLENDİRMESİ Dr.Oğuz Kılınç Toraks Derneği Tütün ve Sağlık Çalışma Grubu

Sigara içindeki kimyasal maddeler Sigara dumanında kanserojen, irritan özelliklere sahip 4000’den fazla kimyasal madde vardır Bu maddelerden NİKOTİN, bağımlılık yapıcı özelliğe sahiptir

Nikotin Bağımlılık yapıcı, psikoaktif bir ilaçtır Beyinde norepinefrin ve dopamin düzeylerini direkt olarak yükseltir Stimülan ve öforik etki oluşur

SSS- Nikotin ilişkisi N. Accumbens (Dopamin) Kişinin kendini iyi hissetmesini sağlayan hormon Locus coeruleus (Noradrenalin) Yoksunluk semptomlarından sorumlu hormon . Beyindeki ‘ödüllendirme’ yolu (mesolimbic system) ‘yoksunluk semptomları’ yolu (locus coeruleus)

Tekrarlanan nikotin alımları Nucleus accumbens’deki dopamin salgısını 2 kat artırır Core 50 Nicotine 40 SF 30 (pg/20 m) 20 Dopamin 10 30 60 90 120 150 Zaman (dk) Serum fizyolojik Nikotin

Nikotin reseptör sayısını artırır Sigara içimi beyinde Nikotin reseptör sayısını artırır 400 350 ** Sigara içmeyen 300 Sigara içen 250 Reseptör yoğunluğu (fmoles/mg protein) 200 * ** 150 * ** 100 50 Gyrus Rectus Median Raphe Nucleus Cerebellar Cortex Medulla Oblongata Formation Hippocampal Neocortex Hippocampal

Nikotinin fizyolojik ve davranış üzerine etkileri Norepinefrin ve dopamin salgısını, Enerjiyi, Konsantrasyonu, El - göz koordinasyonunu artırır Öfori yapar İştahı azaltır

Nikotinin istenmeyen etkileri Fizyolojik ve psikolojik bağımlılık yapar Nikotin kan konsantrasyonu azalınca yoksunluk belirtileri ortaya çıkar Bu etkiler nedeniyle sigara içimi bağımlılık düzeyinde devam eder

Nikotin yoksunluk belirtileri Huzursuzluk Anksiyete Uykuda bozukluk Konsantrasyon güçlüğü Göz- el koordinasyonunda bozulma İştahda artış Depresyon Halsizlik Aşırı sigara içme isteği

Nikotin bağımlılığı sağlığı tehdit eden bir hastalıktır Konsantrasyonda artış Öfori İştah azalması Enerjide artış Fizyolojik bağımlılık Psikolojik bağımlılık Kanser KOAH KVS hastalıkları Yaşam süresinde kısalma

Nikotin bağımlılığının oluşması DENEME Mezolimbik sistemde dopamin yanıtının duyarlılaşması Hafif içiciler Ağır içiciler Sigarayı deneyenlerin hangi grupta yeralacağını bugün için bilemiyoruz

Nikotin bağımlılığının doğal seyri Nikotin yan etkilerine karşı tolerans Nikotin kan düzeyinin sürdürülmesi için 2-3 sigaradan- 15- 50 sigaraya Alışkanlığın 20- 30 yıl sürmesi Sigaraya bağlı bir hastalık gelişmesi ve ölüm

Nikotin bağımlılığının 3 boyutu vardır “Bağımlılık üçgeni” olarak isimlendirilir Nörokimyasal alışkanlık Psikolojik

Bağımlılığı nasıl değerlendirelim? Fagerström bağımlılık skalası EMASH skalası

Fagerström skalası Günde ne kadar sigara içiyorsunuz? < 10 0 11- 20 1 21-30 2 31> 3 İlk sigaranızı sabah kalktıktan ne kadar sonra içersiniz? İlk 5 dk içinde 3 6- 30 dk 2 31- 60 dk 1 1 saatten > 0

Fagerström Skalası Sigara içme yasağı olan yerlerde zorlanıyor musunuz? Evet 1 Hayır 0 En fazla vazgeçmek istemediğiniz sigara hangisi? Sabah ilk sigara 1 Diğerleri 0 Günün ilk saatlerinde daha sonraki saatlere göre daha sık mı içiyorsunuz? Günün büyük bölümünü yatakta geçirmenize yolaçan bir hastalığınız olsa da içer misiniz?

Fagerström Değerlendirme 0-2 Çok düşük 3-4 Düşük 5 Orta 6-7 Yüksek 8-10 Çok yüksek

Günde ne kadar sigara içiyorsunuz? EMASH Günde ne kadar sigara içiyorsunuz? > 15 adet İlk sigaranızı sabah kalktıktan ne kadar sonra içersiniz? Uyandıktan sonra 30 dk içinde İki soruya da “evet” yanıtı verenler yüksek düzeyde bağımlılığı olanlar olarak kabul edilmelidir