Slide 1 MUHASEBE VE DENETİM DÜZENLEMESİNDE İLERİ PROGRAM – MODÜL 4 Topluluk Müktesebatında Denetim Düzenlemesi Andrew J. Popham FEE Denetim Çalışma Grubu Başkanı

Slide 2 Bugünkü Programımız  Sekizinci Direktif – 1984 versiyonu  O günden beri gelişmeler  Sekizinci Direktife önerilen değişiklikler

Slide 3 10 Nisan 1984 tarihli Şirketler Hukuku Sekizinci Direktifi (84/253/EEC)  Şirketler Hukuku Dördüncü ve Yedinci Direktifleri yasal denetimin kapsamını tanımlamakta, ancak bu işi kimin yapmaya yetkili olabileceğini belirtmemektedir.  Şirketler Hukuku Sekizinci Direktifinin amacı, Avrupa Birliği Üye Devletlerinde yasal denetçilerin ve denetim firmalarının onayını organize etmektir.

Slide 4 Direktifin Ele Aldığı Ana Konular 1.Yasal denetçilerin onayı (tescil) 2.Denetçilerin ehliyet şartları 3.Bağımsızlık ve dürüstlük ilkeleri ve ihlaller için yaptırımlar 4.Denetim firmalarının onayı 5.Yasal denetçiler sicilinin yayınlanması 10 Nisan 1984 tarihli Şirketler Hukuku Sekizinci Direktifi

Slide ’ten bu yana AB’de yasal denetim yalnızca onaylı bir yasal denetçi veya denetim firması tarafından yapılabilir. Yasal denetçi (gerçek kişi) olmak için üç şart gereklidir: 1.Direktifte (md.4) tanımlanan ehliyet şartlarını karşılamak 2.İyi şöhretli kişi olmak (md.3) 3.Üye Ülkenin mevzuatına göre yasal denetçilikle bağdaşmayan işle uğraşmamak (md.3) 10 Nisan 1984 tarihli Şirketler Hukuku Sekizinci Direktifi 1. Yasal Denetçilerin Onayı (tescil)

Slide 6 Bir gerçek kişinin yasal denetim yapmasını onaylama şartları:  Üniversite giriş seviyesine ulaştıktan sonra,  Şunları yapmış olmak Teorik öğretim derslerini tamamlamak Uygulamalı eğitimden geçmek ve Devlet tarafından düzenlenen veya tanınan üniversite final sınavı seviyesinde mesleki yetkinlik sınavını geçmek 10 Nisan 1984 tarihli Şirketler Hukuku Sekizinci Direktifi 1. Yasal Denetçilerin Onayı (tescil)

Slide 7  Teorik bilginin içeriği ve  Denetçilerin uygulamalı eğitimi Hakkında ayrıntılı bilgi sağlamak, Direktifin ana bölümünü oluşturmaktadır. Direktif aynı zamanda AB Üye Ülkelerinin diğer bir Üye Ülke veya yabancı ülkenin sağladığı ehliyeti de tanımasına imkan vermektedir. 10 Nisan 1984 tarihli Şirketler Hukuku Sekizinci Direktifi 2. Denetçilerin Ehliyet Şartları

Slide 8 Sekizinci Direktif etik konusunda çok ayrıntıya girmemektedir. Fazla ayrıntıya girmeden, onaylı denetçilerin şu şartları karşılamasını gerektirmektedir:  Denetimleri profesyonel dürüstlük içinde yapmak (md.23)  Denetimi gerektiren Üye Ülke mevzuatına göre bağımsız olmak (md.24)  Bu ilkelere uygun olarak denetimleri yapmazlarsa uygun yaptırımlara maruz kalmak 10 Nisan 1984 tarihli Şirketler Hukuku Sekizinci Direktifi 2. Denetçilerin Ehliyet Şartları

Slide 9  Etik gerekler, bir denetçi firma adına yasal denetimi yapan gerçek kişiler için geçerlidir (md.25)  Denetim firmalarının onaylı denetçi olmayan hissedarları ve yöneticileri, bu denetçi firmalar adına hareket eden gerçek kişilerin bağımsızlığını herhangi bir şekilde tehlikeye düşürecek şekilde denetim icrasına müdahale edemezler (md.27) 10 Nisan 1984 tarihli Şirketler Hukuku Sekizinci Direktifi 3. Bağımsızlık ve Dürüstlük İlkeleri ve İhlaller için Yaptırımlar

Slide 10 Her bir AB Üye Devletinin mevzuatına dayalı olarak, yasal denetim gerçek kişiler veya diğer tür şirket, firma veya ortaklık (denetçi firma) tarafından yapılabilir (md.2)  Bir denetçi firma olarak onaylanmak için iki şart vardır:  Denetim firması adına hareket eden gerçek kişiler ehliyet şartlarını karşılamalıdır, ve Üye Devlet gerektiriyorsa, onaylanmış olmalıdır.  Mülkiyet ve yönetim çoğunluğu şartları 10 Nisan 1984 tarihli Şirketler Hukuku Sekizinci Direktifi 4. Denetim Firmalarının Onayı

Slide 11  AB Üye Devletleri tüm onaylı gerçek kişi ve firma denetçilerin isimlerini ve adreslerini halka duyuracaktır.  Her onaylı denetçi firması hakkında aşağıdaki bilgiler kamuya açık olmalıdır:  Denetim firması adına yasal denetim yapmasına izin verilen gerçek kişilerin isimleri ve adresleri  Denetçi firmanın üyelerinin veya hissedarlarının isimleri ve adresleri  Denetçi firmanın idari veya yönetim organının üyelerinin isimleri ve adresleri 10 Nisan 1984 tarihli Şirketler Hukuku Sekizinci Direktifi 5. Yasal Denetçiler Sicilinin Yayınlanması

Slide ’ten bu yana gelişmeler  28 Ekim 1996 AB’de Yasal Denetçilerin Rolü, Pozisyonu ve Sorumlulukları hakkında Yeşil Kitap  8 Mayıs 1998 AB tebliği “Avrupa Birliğinde Yasal Denetim – ileri gidiş” Denetim Komitesinin Kuruluşu  15 Kasım 2000 AB Tavsiye Kararı “Yasal Denetim için Kalite Güvencesi”  16 Mayıs 2002 AB Tavsiye Kararı “AB’de Yasal Denetçilerin Bağımsızlığı

Slide 13 Neden Şimdi Değişiyor?  Sekizinci Direktif denetim standartları, kalite güvencesi veya kamu gözetimini kapsamıyor  Sekizinci Direktifteki etik gerekler çok yüksek görülüyor  Sarbanes Oxley’den sonra ABD baskısı  Parmalat’tan sonra AB Parlamentosu baskısı Sekizinci Direktifin Modernizasyonu

Slide 14 Sekizinci Direktifin Modernizasyonu  Mart 2004’te Avrupa Komisyonu tarafından önerilen Direktifin sunulması  AB Üye Devletler Konseyi değiştirilen versiyonu Aralık 2004’te onayladı  AB Parlamentosunun Eylül 2005’te oylaması bekleniyor  Eğer üç organ da aynı metinde mutabık olursa, ki bu muhtemeldir, Direktif kesinleşecek ve 2006’nın başlarında yayınlanacak  Üye Devletlere yeni hükümleri uygulamak için 24 ay tanınıyor

Slide 15 DİREKTİFİN BÖLÜMLERİ 84/253 ÖNERİ Tanımlar Yok Yeni Onay, sürekli eğitim ve karşılıklı tanıma Evet Önemli değişiklikler Tescil EvetDeğişiklik yok Profesyonel etik, bağımsızlık ve profesyonel gizlilik SınırlıDaha gelişmiş Denetim standartları ve denetim raporlaması YokYeni Kalite güvencesi YokYeni Tahkikat ve yaptırımlar Sınırlı Önemli değişiklik yok Kamu gözetimi ve Üye Devletler arasında yasal düzenlemeler YokYeni Atama, azil, iletişim YokYeni Kamu yararına örgütlerin denetimi YokYeni Uluslararası konular YokYeni

Slide 16  Dünya Bankası programının diğer modüllerini duplike etmemek için şunları görüşeceğiz: 1.Denetim standartları 2.Kalite güvence 3.Tahkikat ve yaptırımlar 4.Kamu yararına örgütlerin denetimi 5.Uluslararası konular  Diğer Modüller şunları içerecektir  Tescil ve karşılıklı tanıma20 Eylül  Gözetim29 Kasım  Eğitim31 Ocak  Etik14 Şubat Bugünkü programımız……

Slide Denetim Standartları  AB Üye Devletleri, yasal denetçilerin ve denetim firmalarının yasal denetimleri Komisyonun benimsediği uluslararası denetim standartlarına göre yapmasını şart koşacaktır.  Benimsenen uluslararası denetim standartları Topluluğun resmi dillerinin her birinde ve Avrupa Birliği Resmi Gazetesinde yayınlanacaktır.

Slide Denetim Standartları AB Komisyonu, şu şartları karşılıyorsa uluslararası denetim standartlarını Toplulukta uygulama için benimseyecektir: (a)Eğer genel olarak uluslararası kabul görüyorsa ve uygun süreçlerde, kamu gözetimi ve şeffaflık ile geliştirilmişse, ve (b)Yıllık ve konsolide hesapların üst derecede inanılırlığı ve kalitesine katkıda bulunuyorsa ve (c)Avrupa’nın ortak iyiliğine hizmet ediyorsa.

Slide Denetim Standartları Resmi ifadelerin ardında hedefler şunlardır :  IAASB tarafından yayınlanan Uluslararası Denetim Standartları (ISA) olabilecek tutarlı bir standartlar setini onaylamak  Standartların teknik sağlamlığını değerlendirme sorumluluğu taşıyacak bir teknik komitenin raporu üzerine karar vermek  Yıllar geçtikçe, AB hukuk sisteminin bir parçası haline getirmek üzere AB Komisyonu tarafından yeni standartlar onaylanacaktır.

Slide Denetim Standartları Standart belirlemede tartışılan ana konular  Gelecekte AB’nin IAASB ile çalışma azmi sürecek  ISA ve ABD standartlarının yakınlaşması  ISA’nın açıklığı ve uygulatılabilirliği  Teknik komitede kimler olacak? Gözetim organlarında? Meslek?

Slide Denetim Standartları Ulusal Seviyede Uygulama:  AB Üye devletleri, Komisyon aynı konuyu kapsayan bir ISA benimsemediği sürece ulusal denetim standardı uygulayabilir  AB Üye Devletleri Direktifi iki yıl içinde uygulamak zorundadır ancak gereksiz ilave şartları ortadan kaldırmak için ilave bir iki yıllık geçiş dönemi öngörülebilir.

Slide Denetim Standartları Ulusal Seviyede Uygulama:  Üye Devletler ISA’ya ilaveten denetim usulleri veya şartları koyabilirler fakat yalnızca bunlar yasal denetimin kapsamına ilişkin olarak özel ulusal yasal gereklerden kaynaklanıyorsa.  Ciddi bir yasal sorunun olduğu istisnai durumlarda ISA şartlarından istisna mümkün olabilecektir.  Bu kuralları “uygulatmak” için düzenleme geliştirilmelidir.

Slide Denetim Standartları Denetim Raporu Denetim Raporu  ISA 700’ün son güncellemesi, Avrupa’da ISA raporlamasının uygulanmasını kolaylaştırmaktadır, çünkü, özellikle mali tablolar hakkındaki ve (ulusal) yasal ve yasal düzenleme gerekleri üzerindeki diğer beyanlar hakkındaki görüşü açıkça ayırmaktadır.  Bir denetim firmasının yasal denetimi yaptığı hallerde, denetim raporu, en azından denetim firması adına yasal denetimi yapan yasal denetçi(ler) tarafından imzalanacaktır.

Slide Denetim Standartları Topluluk Hesapları  IAASB, son zamanlarda topluluk hesaplarının denetimi üzerinde çalışmaya başlamıştır – standardın yakında onaylanması beklenmektedir  Parmalat sorumluluklar konusunda soru işaretleri doğurmuştur.  Topluluk denetimlerinde denetimin dokümantasyonu ABD’de bir meseleydi.

Slide Denetim Standartları Topluluk Hesapları  Topluluk denetçisi, konsolide hesaplar denetim raporu için tam sorumluluk taşır.  Topluluk denetçisi, topluluk denetimi amacıyla diğer denetçiler tarafından ifa edilen denetim işlemini inceler ve incelemenin dokümantasyonunu tutar.  Dokümantasyon, ilgili yetkili makam açısından, topluluk denetçisinin yaptıklarını uygun şekilde incelemek için yeterlidir.

Slide Denetim Standartları Topluluk Hesapları  Farklı ülkelerin yasal düzenleyicileri arasında işbirliği bir topluluğun bileşenlerine ilişkin denetim çalışma belgelerinin aktarılması için bir çerçeve sağlayacaktır.  Bir işbirliği anlaşmasının olmadığı durumlarda, topluluk denetçisi, topluluk denetimi için gerekli olan dokümantasyonu kamu gözetim organlarına istendiği zaman uygun şekilde sağlamaktan sorumludur.  Bu nedenle, topluluk denetçisi:  Bu dokümantasyonun bir kopyasını muhafaza eder  İstek üzerine üçüncü ülke denetçisi ile uygun ve kısıtsız erişim konusunda anlaşır veya  Gerekli diğer uygun işlemi yapar.

Slide Kalite Güvence  AB Tavsiye Kararı Kasım 2000’de yayınlandı  Tavsiye Kararının ilkeleri, zorunlu hale getirmek için önerilen Direktife konulmuştur.  Yalnız sıralanan şirketler için değil, tüm denetim türleri için geçerlidir  Kalite güvencenin organizasyonu Üye Devletlerde farklıdır  Bağımsızlık, yetkinlik ve kaynaklar arasında iyi denge kurulmalıdır.

Slide Kalite Güvence  Kalite güvence sistemleri, incelenen yasal denetçilerden ve denetim firmalarından bağımsız olmalı ve kamu gözetimine tabi olmalıdır  Kalite güvence sisteminin finansmanı, yasal denetçiler veya denetim firmalarının uygun olmayan etkilerinden arınmış ve güvenceye alınmış olmalıdır  Kalite güvence sistemi yeterli kaynaklara sahip olmalıdır.

Slide Kalite Güvence  Kalite güvence incelemelerini yapan kişiler şu şartları taşımalıdır: 1.Yasal denetim ve finansal raporlama alanında uygun mesleki eğitim ve deneyim 2.Kalite güvence incelemeleri hakkında özel eğitim

Slide Kalite Güvence  Özel kalite güvence inceleme görevleri için inceleyicilerin seçimi: 1.Objektif usullerle yapılmalı 2.İnceleyiciler ile incelenen yasal denetçi veya denetim firması arasında çıkar çatışması olmaması sağlanmalıdır.

Slide Kalite Güvence  Kalite güvence incelemesi: 1.Firmanın iç kalite kontrolünü değerlendirmeli 2.Seçilen denetim dosyalarının yeterli testini içermeli 3.Hedefleri şunları değerlendirmek olmalıdır: -Denetim standartlarına uygunluk -Bağımsızlık şartlarına uygunluk -Harcanan kaynakların miktarı ve kalitesi -Denetim ücretleri

Slide Kalite Güvence  Kalite güvence incelemeleri asgari altı yılda bir yapılmalıdır  Kalite güvence incelemesi raporu, dış kalite güvence incelemesinin ana sonuçlarını içermelidir  Münferit firmalar hakkında bulgular açıklanmaz ancak kalite güvence sisteminin genel sonuçları her yıl kalite güvenceden sorumlu organ tarafından yayınlanmalıdır.

Slide Kalite Güvence  Kalite incelemelerinin tavsiyelerine, yasal denetçi veya denetim firması tarafından makul bir süre içinde uyulacaktır.  Eğer tavsiyelere uyulmazsa, denetçiler disiplin takibatına maruz kalacaktır.

Slide Tahkikat (kusurlu uygulama halinde) ve Yaptırımlar  Yasal denetimin yetersiz icrasını tespit etmek, düzeltmek ve önlemek için tahkikat sistemi bulunmalıdır.  Tahkikat şu hallerde yapılır:  Üçüncü şahıs şikayeti üzerine  Kalite incelemesinden sonra denetçinin tavsiyelere tepki vermemesi halinde  Gözetim organının özel inisiyatifi ile

Slide Tahkikat ve Yaptırımlar  Disiplin yaptırımları mevcut Sekizinci Direktifte bulunmaktadır fakat sistem takviye edilmiştir.  Üye Devletler, yasal denetimlerin Direktifin uygulamasında kabul edilen hükümlere uygun olarak yapılmaması halinde yasal denetçiler için etkili, orantılı ve caydırıcı yaptırımlar sağlamalıdır.

Slide Tahkikat ve Yaptırımlar  Kusurlu uygulama için yaptırımlar şunlar olabilir:  Cezai yaptırımlar;  Hukuki sorumluluk (tazminat);  Disiplin yaptırımları  Yasal denetçiler ve denetim firmalarına uygulanan önlemler veya yaptırımlar uygun şekilde halka duyurulmalıdır. Yaptırımlar, onayın iptali imkanını da içerebilir.

Slide Kamu Yararına Örgütlerin Denetimi  PIE Tanımı: sıralanan şirketler, büyük bankalar ve sigorta şirketleri  Yasal denetçiyi desteklemek için zorunlu denetim komiteleri  Denetim firmalarının çalışmasının daha sık kalite incelemesi  “Kamu yararına” firmalar, kendi kalite kontrol düzenlemelerini ve ağlarının düzenlemelerini özet halinde halka açıklarla

Slide Uluslararası Konular Atlantik ötesi yasal düzenleme diyalogunda ana konular  Bir AB şirketi hakkında denetim raporu sağlarken üçüncü ülke denetçilerini onaylama imkanı  AB’de sıralanan şirketler hakkında denetim raporu sağlarken üçüncü ülke denetçilerinin tescili, denklik halinde derogasyon mümkün  Diğer ülkelerde denetim çalışma belgelerine erişim hakkında yasal düzenleyiciler arasında işbirliği organizasyonu (AB ve üçüncü ülkelerin yetkili makamları)

Slide 39 Sonuçlar  Denetim düzenlemesinin hedefi, denetim kalitesini kamu yararına yükseltmektir.  AB düzenleme sistemi 1984’ten bu yana tedricen gelişmektedir.  Üye Devletler tarafından uygulamaya konulduğunda yeni Direktif çerçeveye önemli ilerleme sağlayacaktır.  Uygun gelişme ve ilkelerin uygulanmasını sağlamak için Avrupa muhasebecilik mesleği dahil mesleki seviyede ve düzenleyiciler seviyesinde ilave çaba gösterilecektir.