Karayolu Ulaşım Güvenliğinde Risk Yönetimi Berk ÜSTÜNDAĞ İstanbul Teknik Üniversitesi berk@berk.tc

Şekil 1. 1990-2010 yılları arasında trafikteki araç sayıları ve 2013-2023 aralığındaki gelişim beklenti trendi

Şekil 2. 1990-2010 yılları arasında Türkiye karayollarında taşıt başına kaza oranı

Şekil 3. 1990-2010 yılları arasında yıllık trafik kazası sonucu ölüm miktarları

Şekil 4. Amerika Birleşik Devletlerinde 1900 yılından beri karayollarında nüfus başına yıllık ölümlü kaza oranı

Şekil 5. ABD ve Türkiye’de 100 Şekil 5. ABD ve Türkiye’de 100.000araç başına yıllık trafik kazası sonucu ölüm miktarı

Şekil 6. 1990-2010 yılları arasında Türkiye’de trafik kazası sonucu yaralanma miktarları

Tablo 1. AB, ABD ve Japonya’da otoyollarda ve otoyol dışı yollarda alınan yol başına ölüm sayısı

Tahmin ve geçmiş bilgisi risk izleme ile anlam kazanır Karar riskin değişimine göre verilmelidir. Risk izleme nedir ?

Karar Destek Sistemi ile Yönetim Başarımı Yatırım etkinliği Müdahale kapasitesi (%LR) KDS ile sürdürülebilir bilgi Köprü çalışması Yol çalışması Yeni Yönetici Doyma Deprem Yangınlı Kaza Yeni Yönetici mevcut yönetişim Don Kar fırtınası t (yıl) 1 2 3

Risk nasıl izlenir ? Maruz kalınabilecek riskler yerlere göre analiz edilir ve bunlara duyarlı işaretçi Parametreler belirlenir Geçmiş veri ve olay bilgilerine göre değerlendiren bir sistem kuruluru Karar vericiler için tahminleri ve geçmiş verileri bölgelere göre olay riskine dönüştüren arayüz kullanılır

Risk nasıl Belirlenir? VERİ FÜZYONU Olaylar Veri İşleme Şeması Veri İşaret Sınıflandırma Veri Madenciliği VERİ FÜZYONU Görsel Endeks Ölçümler Örüntü Tanıma İmza Tanıma Karar Destek Sistemi Zaman serisi analizi Olaylar Veri İşleme Şeması

Risk İzlemenin Kullanımı Canlı ölçüm: Mevcut zaman penceri verileri Olay öncesi işaret imzası Bu ilişkiyi yönetici değil teknik araç kurmalı Yönetici sadece çıktıları karar vermede kullanmalı Yeni Olay bilgileri Risk Belirleme Motoru Karar Destek Sistemi Kullanıcı Arayüzü Geçmiş verisi (ölçümler ve olaylar) Aktarılan veriler/ Paylaşılan ölçümler

Radar interferometrisi ile yüzey deformasyonlarının algılanması

Acil Durum/Afet Yönetiminde Veri Aktarım Biçemleri Ürün değil! süreçler, protokoller ve kayıt formatları standart olmalıdır Farklı tipte uygulamaları standart protokol ve süreçler üzerinde Veri alış-verişini sağlayacak bir meta-format olmalı ve farklı Sistemlerin merkez üzerinden (switcher) yönlenebilmesini

Şekil 7. Tokyo Trafik Kontrol Merkezi’nde ulaşım ağı izleme sisteminden bir görüntü

Gerçek zamanlı verinin noktalardan model ile alana yaygınlaştırılması ve katmanlandırılması

Şekil 8. Ulaşımda risk yönetim için gerçek zamanlı bir veri-bilgi dönüşüm şeması

Sonuç: Karayolu ulaşımının mümkün olduğunca diğer ulaşım yöntemlerine sevk edilmesinin ve karayolu ulaşım ağının kapasite artışı tercih edilmekle birlikte önümüzdeki 10 yıl için ekonomik ve fiziki kısıtları da bulunmaktadır. Karayolu ulaşım güvenliği için risk yönetiminin başlatılması, anlık olay yönetiminden yıllara sair planlamaya kadar bütünsel bir yönetişim sağlanması gerekir. Ulaşım güvenliği için veri füzyon sistemi, bölgesel ve merkezi komuta kontrol ve karar destek sistemlerinin kurulması, afet ve acil durum yönetim merkezleri ile entegrasyonun sağlanması gerekir, Acil durum yönetiminin kriz ve afet yönetimini de farklı çalışma kipleri ile içinde barındıran tümleşik bölgesel güvenlik yönetim merkezlerinin oluşturulmasına ihtiyaç duyulmaktadır.

Uydu, İHA, aktif/pasif taşıt içi ölçümler dahil olmak üzere karayolu ulaşım güvenliğinde ve kapasite yönetiminde etkin olabilecek tüm ölçümlerin sayısal ortamda veri füzyon mekanizmasına katılması önerilir verinin kullanılabilir bilgiye dönüşmesinde füzyon modellerinin geliştirilmesi ve sınanması gereklidir Ulaşım güvenliğinde risk yönetimi, değişen yol kusur ve koşulları, yatırım planlaması, dinamik akış yönetimi, sürücü kusurlarına caydırıcılık ve kaza harici sürücü risklerinin teşhisi dahil bir bütün olarak ele alınmalıdır. Bu yönde sağlanabilecek her %5’lik fayda her yıl istatistiki açıdan yaklaşık en az 10.000 kişinin daha az yaralanması, 200 kişinin daha az ölmesi anlamına gelmektedir.

Teşekkürler Berk ÜSTÜNDAĞ berk@berk.tc www.berk.tc