Öğretim Hedeflerinin Sınıflandırılması Öğretim İlke ve Yöntemleri Yrd. Doç. Dr. Cenk Akbıyık

Öğrenme “bireyin davranış ve bilişsel süreçlerinde görece kalıcı değişim” olarak tanımlanmaktadır. Davranış ise bireyin gözlenebilir tepkileridir. İnsanla ilgili yapılan çalışmaların birçoğu bu davranışların kazanılması, davranışları etkileyen etmenler, bireyler arası davranış farklılıkları gibi sorun alanları üzerinedir.

İnsan davranışlarının bilişsel, duyuşsal ve devinişsel olmak üzere üç ana boyutu bulunmaktadır.

Eğitim yolu ile kazandırılması planlanan davranışlar eğitimin hedeflerini oluşturmaktadır.

Eğitimde hedefler öğretimi yönlendirmesi ve kılavuzluk etmesi açısından gerekli görülmektedir.

Hedeflerin aşamalı olarak sınıflandırılması üç alanda yapılır: Bilişsel Duyuşsal Devinişsel (psikomotor)

Bilişsel Alan Davranışların bilişsel boyutu algılama, düşünme, çıkarım yapma, karar verme, bellekten geri çağırma gibi zihinsel işlemlerle ilgilidir.

Bilişsel alan zihinsel öğrenmelerin çoğunlukta olduğu alandır Bilişsel alan zihinsel öğrenmelerin çoğunlukta olduğu alandır. Bilgi, kavram, ilke ve bilişsel becerilerle ilgili hedefleri kapsar.

Duyuşsal Alan Davranışların duyuşsal boyutu kaygı, güdülenme, öz yeterlik algısı gibi duygularla ve değer yargılarıyla ilgilidir.

Duyuşsal alan hissettiklerimizin yoğunlukta olduğu alandır Duyuşsal alan hissettiklerimizin yoğunlukta olduğu alandır. Duygu, değer, tutum, ilgi gibi hedefleri kapsar.

Devinişsel (psikomotor) Alan Davranışların devinişsel boyutu ise zihin kas koordinasyonu ile ilgilidir.

Devinişsel alan zihin ve kas koordinasyonunu gerektiren becerilerin çoğunlukta olduğu alandır. Hareket etme ve koordinasyonla ilgili hedefleri kapsar.

Bilişsel Hedeflerin Sınıflandırılması Yaygın kabule göre bilişsel alan hedefleri Bloom taksonomisine göre sınıflandırılır.

Bloom taksonomisi 1956 yılında Benjamin Bloom tarafından geliştirilmiştir. 6 basamağı vardır. Bilgi Kavrama Uygulama Analiz Sentez Değerlendirme

Bilgi basamağı bilginin tanınması ve hatırlanması ile ilgilidir Bilgi basamağı bilginin tanınması ve hatırlanması ile ilgilidir. Öğrenci kendisine sunulan bilgiyi aynen hatırlar. Kavrama basamağı kazanılan bilginin özümsenmesi ve organize edilmesiyle ilgilidir. Öğrenci sunulan bilgiyi kendi cümleleriyle ifade eder, örnek verir, açıklar. Uygulama basamağında öğrenilenlerin uygulamaya aktarılması söz konusudur. Analiz basamağında öğrenci edindiği bilgiyi parçalara böler, parçalar arasındaki ilişkileri inceler. Sentez basamağı sunulan bilgi parçalarının birleştirilip bir bütün haline getirilmesiyle ilgilidir. Değerlendirme basamağı bilginin bir ölçüte göre yargılanmasıyla ilgilidir

Basamak Göstergeler Bilgi Hatırlama, tanımlama, tanıma, isimlendirme, listeleme Kavrama Çevirme, yorumlama, örnek verme, şemayla gösterme, tablolaştırma, değiştirerek yazma, sonucu kestirme, yeniden düzenleme Uygulama Yapma, çalıştırma, kurma, hesaplama, ilkeyi uygulama, problem çözme Analiz Karşılaştırma, parçalara ayırma, bölümleme Sentez Birleştirme, tasarlama, üretme, yeniden düzenleme, karar verme Değerlendirme Yargılama, değerlendirme, irdeleme, ispat etme, karar verme

Doksanlı yıllarda Bloom Taksonomisi revize edilerek üzerinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu yapılan değişiklikler sonrasında orijinal taksonomi iki boyutlu hale getirilmiştir. Bunlar bilgi boyutu ve bilişsel süreç boyutlarıdır.

Olgular bilgisi Kavram bilgisi İşlem bilgisi Biliş üstü bilgi Hatırlama Anlama Uygulama Analiz Değerlendirme Sentez Olgular bilgisi Kavram bilgisi İşlem bilgisi Biliş üstü bilgi

Duyuşsal Hedeflerin Sınıflandırılması Duyuşsal alan hedeflerine yönelik sınıflama ise Bloom ve arkadaşları tarafından 1973 yılında geliştirilmiştir.

Bu taksonomide duyuşsal hedefler 5 aşamada sınıflandırılmaktadır: Alma Tepkide bulunma Değer verme Örgütleme Kişilik haline getirme

Alma: Farkındalık, almaya istekliliğe yönelik hedefler. Tepkide bulunma: Karşılık verme isteği ile ilgili hedefler. Değer verme: Kabul etme, adanmışlıkla ilgili hedefler. Örgütleme: Değer sitemine katma ile ilgili hedefler. Kişilik haline getirme: Davranış ölçütü haline getirme ile ilgili hedefler.

Basamak Gösterge Alma Farkında olma, ayırt etme, sorma Tepkide bulunma İzleme, onaylama, öneride bulunma, paylaşma Değer verme Kabul etme, destekleme, yardım etme, inkar etme, protesto etme Örgütleme Tartışma, karşılaştırma, ilişkilendirme, birleştirme, formüle etme Kişilik haline getirme Uygun davranma, sergileme, alıştırma yapma, çözme

Devinişsel Hedeflerin Sınıflandırılması Devinişsel alan hedeflerine yönelik sınıflandırma 1972 yılında Simpson tarafından yapılmıştır.

Bu sınıflandırma 7 basamaktan oluşmaktadır: Algılama Kurulma Kılavuzla yapma Mekanikleştirme Beceri haline getirme Uyum Yaratma

Algılama: Harekete ilişkin ipuçlarını yakalama. Kurulma: Harekete hazır duruma gelme. Kılavuzla yapma: Yardım ve deneme yanılma ile hareketi yapma. Mekanikleştirme: Hareketi belirli bir yetkinlikle yapma. Beceri haline getirme: Hareketi ustalıkla, en az enerji harcayarak yapma. Uyum: Hareket üzerinde değişiklikler yapma, hareketi kendine uydurma. Yaratma: Yeni hareketler oluşturma.

Uygulama 1 Aşağıdaki bilişsel hedefleri (kazanım) Bloom taksonomisine göre sınıflandırınız: Elementlerin mol kütleleri ve tek tek atomların kütleleri üzerinden Avogadro sayısını hesaplar. Mol kavramı ile Avogadro sayısı arasında ilişki kurar. İzotop kavramını kullanarak bazı elementlerin mol kütlelerinin tam sayı çıkmayışını açıklar. Saf maddelerden ve derişimi belli çözeltilerden çıkarak bilinen derişim ve hacimde çözelti hazırlar. Türkçedeki seslerin özelliklerini açıklar. İfadenin gerektirdiği biçimde tonlama yapar. Kelimelerin anlam oluşturmada birbirleriyle ilişkilerini belirler Dilek istek cümlelerini kullanarak metin yazar Sunum yapar Makalenin toplum hayatındaki rolünü sorgular

Uygulama 2 Bloom ve arkadaşlarının hazırladığı duyuşsal alan hedeflerinin sınıflandırılmasıyla ilgili taksonominin basamaklarının her birine uygun birer adet hedef yazınınız.

Uygulama 3 Aşağıdaki duyuşsal alan hedeflerini sınıflandırınız: Öğrenmeye ve anlamaya isteklidir. Görevleri isteyerek yapar Demokratik süreçlere güven duyar Kendisine ve çevresine saygılı davranır Kendisini ve çevresini sürekli sorgular

Uygulama 4 Simpson’un hazırladığı devinişsel alan hedeflerinin sınıflandırılmasıyla ilgili taksonominin basamaklarının her birine uygun örnekler veriniz.

Uygulama 5 Bilişsel hedeflerin sınıflandırılmasıyla ilgili taksonomi temel alarak her bir basamaktaki hedefi yoklamak üzere birer adet soru oluşturunuz.

Kaynaklar Bilen, M. (1996). Plandan Uygulamaya Öğretim. Ankara. Can, G Kaynaklar Bilen, M. (1996). Plandan Uygulamaya Öğretim. Ankara. Can, G. (Ed.) (2013). Eğitim Psikolojisi. Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi Yayını, Eskişehir. Demirel, Ö. (2004). Öğretme Sanatı. PEGEMA Yayıncılık, Ankara. Doğan, H. (1997). Eğitimde Program ve Öğretim Tasarımı. Önder Matbaacılık, Ankara. Fidan, N. (1996). Eğitim Psikolojisi Okulda Öğrenme ve Öğretme. Alkım Yayınevi, Ankara. Senemoğlu, N. (1997). Gelişim Öğrenme ve Öğretim. Ertem Matbaacılık, Ankara. Yorulmaz, A. (2011). Öğretmen Adayları için KPSS Eğitim Bilimleri. Zambak Yayınları, İstanbul.