SOĞUK ZİNCİR VE AŞI GÜVENLİĞİ Dr. Nermin YAPRAK Bul. Hast. Şube Müdürü

SOĞUK ZİNCİR

SOĞUK ZİNCİR Soğuk zincir; Aşı ve Serumların üretildiği andan kullanıcıya ulaşıncaya kadar kabul edilebilir ısı aralığında (+2 , +8) tutmak üzere düzenlenmiş bir seri depolama ve nakil basamağından oluşur.

Soğuk zincir sisteminin temel bileşenleri; Malzemeyi kullanan, bakımını üstlenen ve sağlık hizmeti sunan personel, Aşıların güvenli bir biçimde korunması ve taşınması için gereken malzeme, Programın yönetimi, depolanma ve dağıtımın kontrolü ile aşıların kullanımı için gerekli prosedürlerdir.

SOĞUK ZİNCİR Aşılar üretimden kullanıldıkları ana kadar daima uygun ısıda saklanmalıdır. Aşılar uygunsuz ısıya maruz kalmaları durumunda etkinliklerini yitirirler. Etkinliğini yitiren bir aşının, etkinliğini yeniden kazanması olanaksızdır.

SOĞUK ZİNCİR Kullanılan aşılar etkin değilse, %100 aşılama hızlarına ulaşılsa bile bağışık bir toplum oluşturma hedefine ulaşılamayacaktır. Bu nedenle soğuk zincir GBP’nın en önemli bileşenlerinden biri olarak büyük önem taşımaktadır.

SOĞUK ZİNCİR

SOĞUK ZİNCİR BCG, Kızamık, KKK, Kızamıkçık aşıları güneş ışığı gibi ultraviyoleye hassastır. Aşıların tahrip olmasının sebebi, ısının kümülatif etkisidir. Yani bir kerede çok yüksek (30–35C üzeri) sıcaklığa maruziyet kadar, birçok kereler daha az sıcaklıklara (10–30C arası) maruziyet de aşıyı aynı derecede bozabilir. Bir kez aşının etkinliği kaybolur ya da azalırsa, aşılar eski haline döndürülemez, bu nedenle soğuk zincir süreklilik gerektirir.

SOĞUK ZİNCİR Polio, Kızamık, KKK, Kızamıkçık, Liyofilize Hib, ve BCG aşıları dondurulabilir aşılardır. (Sulandırıcısı aynı pakette olan aşılar dondurulmamalıdır!!!) (BCG,Kızamık) DaBT-İPA-Hib, DT, Td, Hepatit B, Hepatit A ve KPA aşıları ile liyofilize aşıların sulandırıcılarının hiçbir zaman donmaması gerekir.

UNUTMAYINIZ En pahalı ve en gelişmiş soğuk zincir ekipmanları bile, insan faktörü olmadan aşıların güvenli ve etkin bir şekilde korunmasını sağlayamaz.

TANIMLAR Seans: Aşının veya antiserumun sabah dolaptan çıkarılarak aşı nakil kabına konması ve gün içinde kullanılmasından sonra akşam mesai bitiminde tekrar dolaba geri konması bir seanstır. Rezerv Stok: Olağanüstü durumlar, aşı sevkiyatında gecikme veya talepte beklenmedik bir artış olduğu durumlarda depolanan aşı miktarı yetersiz kalabilir. Bu gibi durumlarda aşısız kalmamak için rezerv stok bulundurulmalıdır. Ayrıca destek aşılama çalışmaları gibi aşı ihtiyacının arttığı dönemler önceden planlanmalı ve rezerv stoğun devamlılığı sağlanmalıdır.

TANIMLAR Fire : Açılan aşıların kullanım sürelerinin sınırlı olması ve enjektörlerdeki ölü boşluklar vb. nedenlerle aşının kullanılamasından kaynaklanan kayıba fire denir. Zayi : Bir aşının açılmadan önce kullanılamaz hale gelmesi (örneğin kırılan flakonlar, donmaya veya sıcağa maruz kalan aşılar gibi nedenlerle aşının kullanılamaz hale gelmesi) ise zayi olarak tanımlanmaktadır.

LOJİSTİK Aşı Nakil Kamyonu Halk Sağlığı Müdürlüğü Aşı Deposu Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Aşı ve İlaç Deposu Aşı Nakil Kamyonu Halk Sağlığı Müdürlüğü Aşı Deposu Halk Sağlığı Müdürlüğü Aşı Nakil Aracı Toplum Sağlığı Merkezi Son Kullanıcılar (Toplum Sağlığı Merkezi,Aile Sağlığı Merkezi, Özel ve Kamu Hastaneleri, Üniversite Hastaneleri, Özel Hekimler, Silahlı Kuvvetlere Bağlı Birimler, Özel Poliklinikler)

AŞI NAKİL ARAÇLARI 14

AŞI NAKİL ARAÇLARI

SEVK DÖNEMLERİ Aşının depolandığı yer Sevk dönemleri Halk Sağlığı Müdürlüğü Üç ayda bir Toplum Sağlığı Merkezi Ayda bir Aile Hekimi/Hastane

Aylık periyotlarla dağıtım yapılmaktadır. TSM İHTİYAÇ HESAPLAMA Aylık periyotlarla dağıtım yapılmaktadır. Olması gereken rezerv stok 2 haftalıktır. Aşı ihtiyacı Hesaplama: Uygulanacak yaklaşık doz sayısı = [(Yıllık Hedef Nüfus/12) x Aşı takvimindeki doz sayısı x (1+ fire yüzdesi) Rezerv Stok= Uygulanacak yaklaşık doz sayısı/2 Aylık İhtiyaç = Uygulanacak yaklaşık doz sayısı+ Rezerv stok + Ek ihtiyaç – Stokta bulunan aşı miktarı

AİLE HEKİMİ/HASTANE İHTİYAÇ HESAPLAMA Aylık Periyotlarla dağıtım yapılmaktadır. Olması gereken rezerv stok 1 haftalıktır. Aşı ihtiyacı Hesaplama: Uygulanacak yaklaşık doz sayısı = [(Yıllık Hedef Nüfus/12) x Aşı takvimindeki doz sayısı x (1+ fire yüzdesi) Rezerv Stok= Uygulanacak yaklaşık doz sayısı/4 Aylık İhtiyaç = Uygulanacak yaklaşık doz sayısı+ Rezerv stok + Ek ihtiyaç – Stokta bulunan aşı miktarı

AŞI FLAKONLARI

AŞI FLAKONLARI

AŞI AMBALAJLARI

AŞI AMBALAJLARI

AŞILARIN KULLANILMA KOŞULLARI Son kullanma tarihi geçmemiş olmalı, Aşılar ve antiserumlar bu süre boyunca sürekli uygun soğuk zincir şartlarında saklanmış olmalı, Aşı ve antiserum flakonları suyla temas gibi kontaminasyona maruz kalmamış olmalı, Uygulama için dozlar flakonlardan alınırken steril teknikler kullanılmış olmalı, OPA üzerindeki VVM (Aşı Flakonu İzlemcisi) göstergesi kullanılabilir durumda olmalıdır. Yukarıdaki şartlar yerine getirilemiyorsa o aşı flakonu artık kullanılmamalıdır.

AŞI VE ANTİSERUMLARIN KULLANIM SÜRELERİ ÇOK DOZLU LİYOFİLİZE OLMAYAN AŞILAR OPA ve PPD solüsyonu yukarıdaki şartlara da uymak kaydı ile toplam süre 4 haftayı geçmemek üzere açıldıktan sonra birbirini izleyen 3 seansta kullanılabilir. Gezici aşı uygulamalarında sahaya götürülen aşılardan hiç açılmamış flakonlar yukarıdaki şartları sağlamak kaydı ile dönüşte buzdolabına yerleştirilir ve öncelikle kullanılır. Açılmış flakonlar ise yukarıdaki şartları sağlamak kaydı ile aynı gün içerisinde kullanılabilir.

AŞI VE ANTİSERUMLARIN KULLANIM SÜRELERİ ÇOK DOZLU LİYOFİLİZE (SULANDIRILAN) AŞILAR BCG aşısı sulandırıldıktan sonra (+2) – (+8)oC’de ve karanlıkta korunmak şartıyla 6 saat içinde, Çok dozlu Kızamık ve Kızamıkçık aşısı sulandırıldıktan sonra (+2) – (+8)oC’de ve karanlıkta korunmak şartıyla 4 saat içinde kullanılmalıdır. TEK DOZLU LİYOFİLİZE AŞILAR Tek dozlu Hib, Kuduz, Kızamık, Kızamıkçık ve KKK aşısı sulandırıldıktan sonra hemen kullanılmalıdır.

AŞI VE ANTİSERUMLARIN KULLANIM SÜRELERİ TEK DOZLU KOMBİNE AŞILAR Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio, Hemofilus influenza tip b içeren beşli karma aşıda, aynı pakette enjektör içerisinde sıvı formda DaBT ve İPA, ayrı flakon içinde liyofilize Hib bulunmaktadır. Liyofilize Hib aşısı sıvı formda olan DaBT-İPA ile sulandırıldıktan sonra hemen uygulanmalıdır.

AŞI VE ANTİSERUMLARIN KULLANIM SÜRELERİ TEK DOZLU LİYOFİLİZE OLMAYAN AŞILAR Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio içeren dörtlü karma aşı, Konjuge Pnömokok Aşısı ve Hepatit A aşısı tek dozluk kullanıma hazır enjektör içerisinde sunulmaktadır. Sıvı formda bulunan aşı kendi enjektörü ile uygulanmalıdır. Td Adult, DT pediatrik ve Hepatit B aşısı tek dozluk flakon veya ampul içerisinde sunulmaktadır. Tek kullanımlık enjektöre çekilmek suretiyle uygulanmalıdır.

ÇOCUKLUK ÇAĞI AŞI TAKVİMİ-2013

AŞI SULANDIRMADA GENEL İLKELER Her aşı kendi sulandırıcısı ile sulandırılmalıdır. Farklı aşıların sulandırıcıları değiştirilerek kullanılamazlar, yanlış sulandırıcı kullanımı aşı etkinliğinin yok olmasına veya ASİE’lere zemin hazırlar. Daima aşıyı üreten firmanın sağladığı sulandırıcı kullanılmalıdır. Başka amaçlar için kullanılmak üzere üretilen steril su ya da fizyolojik serum aşı sulandırmakta kullanılamaz. Aşı uygulanan birimlerde sulandırıcılar da buzdolabında tutulmalıdır. Aşılar aşılama hazırlıkları tamamlandıktan sonra sulandırılmalıdır.

AŞI SULANDIRMADA GENEL İLKELER Aşıyı sulandırmadan önce eller su ve sabunla yıkanmalıdır. Aşı flakonu, sulandırıcı ve enjektörler kontrol edilmelidir. (doğru aşı/sulandırıcı, varsa aşı flakon izlemcisi, son kullanma tarihi) Sulandırmadan önce flakona parmakla fiskeler vurularak toz (liyofilize) aşının flakonun dibine çökmesi sağlanmalıdır. Sulandırılan aşının donmaması için buz aküsü ile direkt teması engellenmelidir. Işığa duyarlı aşılar ışıktan korunmalıdır. Sulandırma işleminde sulandırıcının tamamı kullanılmalıdır.

AŞI SULANDIRMADA GENEL İLKELER Çok dozlu aşıları sulandırırken her yeni uygulama için yeni bir sulandırma enjektörü ve iğne ucu kullanılmalı ve bütün çözücünün enjektöre dolması sağlanmalı, daha sonra sulandırıcının tamamı aşı flakonu içine boşaltılmalıdır. Sulandırıcı ve aşıyı karıştırmak için birkaç kez yavaşça enjektöre çekilip, tekrar yavaşça flakonun içerisine boşaltılarak karıştırma işlemi tamamlanmalıdır.

GENEL İLKELER Aşıların dağıtımında ve kullanımında son kullanma tarihleri mutlaka göz önüne alınarak, miadı (kullanım süresi) daha önce dolacak aşıların kullanımına öncelik verilmeli, miadı dolmuş olanlar imha edilmelidir. Gönderilen aşılar farklı firmalar tarafından üretildiğinden uygulama dozları için mutlaka prospektüsleri kontrol edilmelidir.

Aşı uygulanan birimlerde sulandırıcılar da buzdolabında saklanmalıdır. GENEL İLKELER TSM/ASM lerde bulunan buzdolaplarının içerisine aşı, antiserum, buz aküsü ve su bidonlarından başka hiçbir malzeme (ilaç, yiyecek, içecek, enjektör, fkü kanları vb) konulmamalıdır. Aşı uygulanan birimlerde sulandırıcılar da buzdolabında saklanmalıdır.

GENEL İLKELER Aşı dolabı olarak buzluk ve alt bölümü ayrı olan çift kapılı no-frost buzdolapları kullanılmalıdır. Buzdolabının ısısı +2 ila +8 oC arasında korunmalıdır. Özellikle +4 oC’de kalması sağlanmalıdır.

GENEL İLKELER Buzdolabı her açıldığında ısının kontrol edilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Buzdolabının kapısına bir ısı izlem çizelgesi yapıştırılarak dolabın ısısı hafta sonlarıda dahil sabah ve akşam bu çizelgeye kaydedilmelidir. Isı izlem çizelgesinin altında soğuk zincir sorumlusunun ve yedeğinin adı, soyadı bulunmalıdır.

GÜVENLİ ISI ARALIĞI

GENEL İLKELER Aşıların saklandığı buzdolabı aşırı soğuk ve sıcağa maruz kalmayacak şekilde uygun bir odaya yerleştirilmelidir. Buzdolabı kışın ısıtılan odalardan birine gölgede olacak şekilde, ısıtıcılardan uzak, duvardan en az 10–15 cm mesafede düz bir zemine yerleştirilmelidir. Buzdolabı yazın güneş gören pencere kenarlarına yerleştirilmemeli, odanın daha serin olan bölgelerine yerleştirilmelidir.

GENEL İLKELER Tatil dönemleri ve elektrik kesintilerinde, kurum düzeyinde soğuk zincir sorumluları dolap ısısını kontrol ederek gereken önlemleri almalıdır.(TSM ve ASM lerin acil eylem planları olmalıdır.) İl içi aşı nakilleri İl Soğuk Zincir Sorumlusunun gözetiminde merkezden kurumlara tek elden aşı nakil aracı ile yapılmaktadır.

İLK KULLANILACAK KUTUSU Daha önceki aşılama seanslarında açılmış OPA lar ve miadı yakın olan aşıların diğer flakonlara karışmasını önlemek ve bunların öncelikli olarak kullanılmasını sağlamak için, buzdolabında dikkat çekici bir biçimde işaretlenmiş ayrı bir kutu bulundurulmalı ve orta rafta tutulmalıdır. Kullanılmayacak hale gelmiş aşı ve sulandırıcı flakonları buzdolabında tutulmamalıdır. Aşılar yalnızca buzdolabı raflarında tutulmalıdır.

BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Buzdolaplarının standart olarak üstten soğutma yapmadığı çeşitli modellerde alttan, yan duvardan soğutmalı sistemlerin olduğu unutulmamalı ve buzdolabı kullanım kılavuzu dikkatle incelenerek soğutmanın hangi bölümden yapıldığı, daha soğuk ve daha sıcak rafların hangisi olduğu mutlaka öğrenilmeli ve aşı yerleşimi buna göre düzenlenmelidir.

BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Aşıların donmaya karşı hassasiyetleri (en hassas olandan başlayarak); Hepatit B aşısı Hepatit A aşısı DaBT-IPA-Hib, PPD, Grip, Suçiçeği aşıları ve tüm antiserumlar KPA,Td, DT ve tüm sulandırıcılar Kızamık, KKK, BCG, Hib, Meningokok (sulandırıcılar hariç) OPA

BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Üstten soğutmalı bir buzdolabı için buzdolabının; Üst rafına: OPA, sulandırıcıları ayrı olmak üzere Hib, meningokok, BCG, KKK, Kızamık ve Kızamıkçık aşıları Orta rafına: DaBT-İPA-Hib, Kuduz, DaBT-İPA, Suçiceği, Hep A aşıları Alt rafına: Hep B, Hep A, Td, DT, KPA, Suçiceği aşıları ile PPD solüsyonu, aşı sulandırıcıları ve tüm antiserumlar yerleştirilmelidir.

BUZDOLABI YERLEŞİM ŞEMASI

BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Aşı flakonları ve paketleri aralarında yeterli hava akımı dolaşacak şekilde yerleştirilmelidir. Donmaya hassas olan aşılar buzdolabının soğutucu kısmından uzakta tutulmalı, aşılar orijinal kutularının içerisinde saklanmalı ve buzdolabının duvarı ile temas ettirilmemelidir. Aşı yerleştirilmesinde miadı yakın olan aşıların ön kısımda bulunmasına dikkat edilmelidir.

BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Buzlukta aralıklı olarak dizilmiş buz aküleri bulundurulmalıdır. Buzluğun 0,5 cm den fazla kalınlıkta buzlanmamasına dikkat edilmelidir. Aşılar buzluğa konulmamalıdır. En alt kısma (sebzelik) dolap ısısının sabit tutulmasına yardımcı olmak üzere su bidonları yerleştirilmelidir.

BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Uzun süreli elektrik kesintilerinde buzdolabı ısısı düzenli olarak kontrol edilmeli ve kapak sık sık açılmamalıdır. İzolasyonu iyi bir buzdolabında bu yolla genellikle 24 saat süre ile ısı korunur. Daha uzun süreli kesintilerde acil durum planı uygulanmalıdır. Elektrik kesintilerinde kesintinin süresi mutlaka öğrenilmelidir.

BUZDOLABINA AŞI YERLEŞTİRİRKEN DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR Aşılar buzdolabı temizliği yapılırken aşı nakil kabında korunmalı ve buzdolabı çalıştırıldıktan sonra uygun ısı aralığına ulaşılınca buzdolabına aktarılmalıdır.

AŞI NAKİL KAPLARININ KULLANIMI Aşı nakil kapları sahip oldukları soğuk ömürlerine bakılarak kısa veya uzun ömürlü olarak ikiye ayrılırlar. Soğuk ömürleri 1 gün ve daha az olan aşı nakil kaplarına kısa ömürlü (askılı aşı nakil kabı) aşı nakil kabı Soğuk ömürleri 3–5 gün arasında olanlara ise uzun ömürlü aşı nakil kabı denir.

AŞI NAKİL KAPLARININ KULLANIMI Aşı seansının yapılacağı veya gezici aşılama hizmeti planlandığı günün sabahı, ihtiyaç duyulan tüm buz aküleri buzluktan çıkarılmalıdır. Buz aküleri usulüne uygun terletilmedir. Buz aküleri uygun şekilde kurulandıktan sonra aşı nakil kabının içine yerleştirilmelidir.

AŞI NAKİL KAPLARININ KULLANIMI Aşı ve sulandırıcılar aşı nakil kabının orta kısmına yerleştirilmelidir. Donmaya karşı hassas olan aşılar ve sulandırıcılar başta olmak üzere aşılar buz aküleri ile doğrudan temas etmeyecek şekilde yerleştirilmelidir. Aşı flakonlarının buz akülerine direk temasını engellemek için köpük, sünger veya kalın karton kullanılmalı ya da flakonlar kendi karton ambalajları ile yerleştirilmelidir.

AŞI NAKİL KAPLARININ KULLANIMI Uzun ömürlü aşı nakil kabında aşı flakonlarının yanına termometre ve donma göstergesi konulmalı, üst kısımlarına da buz aküsü yerleştirilmelidir. Kısa ömürlü (askılı) aşı nakil kabında aşı flakonlarının yanına termometre yerleştirilmelidir. En üste de köpük yerleştirerek kapak kapatılmalıdır. Aşı seansında açılan aşıların da buz aküleri ile direk teması engellenmelidir.

BUZ AKÜLERİNİN KULLANIMI Buz aküsünü dondururken, buz aküsü ağzında bir miktar boşluk kalacak kadar su ile doldurulmalı ve kapağı sıkıca kapatılmalı, akıtıp akıtmadığı kontrol edilmelidir. Buz aküleri en az 24 saat dondurulmalıdır.

BUZ AKÜLERİNİN KULLANIMI Buz aküleri aralarında hava dolaşımına izin verecek, yan yüzleri açıkta kalacak ve çok sıkışık olmayacak şekilde buzluğa yerleştirilerek evaporatör (üfleme sistemi) ile uygun olarak etkileşmesi sağlanmalıdır. Aşılama seansından sonra buz aküleri tekrar donması için buzluğa yerleştirilmelidir.

BUZ AKÜLERİNİN TERLETİLMESİ Buz akülerinin ısısı buzluktan çıkarıldıkları anda ortalama -20°C civarındadırlar. Aşılarla bir araya gelmeden önce mutlaka terletilmeleri gerekmektedir. Çözülmeye başlayan buz dışardan ısı çeker, bu nedenle üzerine veya kenarına konulmuş olan flakonun ısısını çekerek hızla eksi derecelere getirir ve aşının donmasına sebep olur.

BUZ AKÜLERİNİN TERLETİLMESİ Buz aküleri bir masaya veya düz bir ortama sıra ile dizilmelidir. Birbirlerine uzaklıkları en az 5cm olmalıdır. Buz aküleri çalkalandıklarında buz parçalarının birbirine çarpma ve suyun içinde yüzme sesi duyulana kadar terletilmelidir.

UNUTMAYIN BİR BUZ AKÜSÜ EN AZ 24 SAAT DONDURULMALIDIR. Buz akülerinizi kullanmadan önce terletmeyi unutmayınız. (Örneğin -20ºC’ de donmuş bir buz aküsü için +20ºC olan bir odada yaklaşık 1 saat bekletmek gerekir. ) 58

DEPO/BUZDOLABI ISI TAKİBİ Sürekli ısı kaydeden sistemlerin kullanılmalıdır. Tüm aşı depo ve dolaplarında en az bir adet kalibrasyonu yapılmış uzun süreli kayıt yapabilen (En az bir aylık süreyi gösteren) ısı takip cihazı bulundurulması zorunludur.

DEPO/BUZDOLABI ISI TAKİBİ Termometreler orta rafın orta bölümüne yerleştirilmelidir. Her sabah mesai başlarken ve her akşam mesai bitiminde bu cihaz kontrol edilmelidir. Alarm olmasa bile en düşük ve en yüksek sıcaklık kontrol edilerek ısı izlem çizelgesine işlenmelidir. Uzun süreli kayıt yapabilen termometrenin arızalanabileceği düşünülerek yanında mutlaka mekanik termometre bulundurulmalıdır.

TERMOMETRELER

AŞI DONMA GÖSTERGELERİ

SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI Aşıların +8°C`nin üzerindeki ısılara maruziyeti ve süresi hakkında bilgi verirler.

SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI Aşının üretildiği andan itibaren kullanıldığı sağlık kuruluşuna ulaşmasına kadar geçen tüm nakliye süresince aşıya eşlik ederler. Isı +10°C`nin üzerine çıktıkça aktive olmuş kartın gözleri sıra ile mavileşmeye başlar, maruz kalınan ısı arttıkça daha çabuk mavileşme gerçekleşir.

SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI ABC bölümleri aşının +10°C`nin üzerinde maruz kaldıkları ısıları, D bölümü ise +34°C`nin üzerinde maruz kalınan ısıları belirtir. +10°C üzeri ısılar +34°C üzeri ısılar

SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI +10°C`nin üzerine çıkıldığı durumlarda; A penceresi içerisi maviye boyanmaya başlar. Tekrar soğuk zincir koşulları sağlanırsa boyanma durur. Tekrar ısıya maruz kalırsa kaldığı yerden mavileşme devam eder. Maruz kalınan ısı ne kadar yüksek olursa mavileşme o kadar hızlı olur.

SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI +34°C`nin üzerine çıkıldığı durumlarda; D penceresi iki saat içinde mavileşir. Mavileşme geri dönüşsüzdür.

SOĞUK ZİNCİR İZLEME KARTLARI A,B,C,D beyaz, mavileşme yok; - Tüm aşılar kullanılabilir. Sadece A mavi, B,C,D beyaz ise; - OPV, VVM durumuna göre karar verilmeli, diğer aşılar kullanılabilir. A ve B mavi, C ve D beyaz ise; - OPV , VVM durumuna göre, kızamık 3 ay içerisinde, diğer aşılar kullanılabilir. A,B,C mavi, D beyaz ise; - OPV , VVM durumuna göre, kızamık kullanılamaz, DBT ve BCG üç ay içerisinde kullanılmalı,TT,DT,Hep B kullanılabilir. Tüm pencereler mavi ise; - Tüm aşılar kullanılmamalıdır.

SOĞUK ZİNCİR KIRILMASINDA YAPILMASI GEREKENLER Soğuk zincir kırılması tespit edildiğinde aşı ve anti serumların kullanımı durdurulmalıdır. Soğuk zincir kırılması Aile hekimliği düzeyinde ise Toplum Sağlığı Merkezi soğuk zincir sorumlusuna bildirilmelidir. Soğuk zincir kırılması İlçe düzeyinde ise il soğuk zincir sorumlusuna bildirilmelidir.

SOĞUK ZİNCİR KIRILMASINDA YAPILMASI GEREKENLER İl veya ilçe Aşı Sorumlusu ve Soğuk Zincir Sorumlusu tarafından; Sıcaklığa maruz kalan aşı ve antiserumlar için: OPA aşının VVM’i kontrol edilerek ve aşıların maruz kaldığı sıcaklıklar ile kaçıncı kez maruz kaldığı göz önünde bulundurularak aşıların kullanılıp kullanılamayacağı belirlenir. Karar verilirken sıcaklığın aşılar üzerindeki kümülatif etkisi unutulmamalıdır.

AŞILARIN TERMOSTABİLİTESİ VE VVM Aşıların termostabiliteleri göz önünde bulundurularak, ısıya maruz kalma sürelerini belirlemek için OPA’da bulunan aşı flakon izlemcileri kullanılmaktadır.

AŞI FLAKON İZLEMCİLERİ (VVM) Aşı flakon izlemcisi ;Flakona yapıştırılan, ısıya hassas, ısıya maruz kaldıkça renk değiştiren ve kümülatif ısıyı ölçen bir etikettir. Zaman ve ısıya maruz kalma sonucu etiketin içerisinde bulunan kare koyulaşarak dış çemberin rengine dönüşmeye başlar.

AŞI FLAKON İZLEMCİLERİ (VVM) +8°C`nin üzerinde orta derece bir ısıya maruz kalmakla hemen renk değişikliği olmaz. Renk değişikliği maruz kalınan ısının yüksekliği ile orantılı olarak artar.

AŞI FLAKON İZLEMCİLERİ (VVM) VVM aşı potensini doğrudan ölçmez fakat potensi etkileyecek ısıya maruz kalma etkisini gösterir. Donma ile ilgili bir belirteç değildir.

VVM ISI İZLEMCİLERİ

SOĞUK ZİNCİR KIRILMASINDA YAPILMASI GEREKENLER Soğuğa maruz kalan aşılar için: Aşıların soğuğa karşı hassasiyetleri göz önünde bulundurulmalı ve çalkalama testi yapılmalıdır. Çalkalama testinin pozitifliği aşının kesin olarak donduğunu gösterirken negatif sonuç vermesi aşının donmadığını göstermediği unutulmamalıdır.

SOĞUK ZİNCİR KIRILMASINDA YAPILMASI GEREKENLER Soğuğa maruz kalan aşılar için: Donma durumlarında bazen şiddetli çalkalama ile homojene yakın bulanıklık meydana gelebilmekte ve sanki donmamış izlenimi verebilmektedir. Bu nedenle tek başına çalkalama testi aşının kullanılabilir olduğunu göstermez. Ayrıca aşılar donduğunda (dondurulabilir aşılar hariç) etkinliğini geri dönülemez olarak kaybeder.

10:25 am 10:28 am 10:31 am 10:33 am

SOĞUK ZİNCİR KIRILMASINDA YAPILMASI GEREKENLER Aşıların kullanılamaz olduğu kararı verilmiş ise Bulaşıcı Hast. Şubesine (Disiplin Birimine ve Aile Hekimliği Şubesine) gereği için bildirilmelidir. Halk Sağlığı Müdürü veya Toplum Sağlığı Merkezi Sorumlu Hekimi tarafından incelemeci görevlendirilerek soğuk zincir kırılmasında kusur olup olmadığı belirlenmelidir. Kusur tespit edilir ve tazmin kararı verilirse birim fiyatlar kullanılarak tazmin meblağsı hesaplanır ve sorumlularına durum tebliğ edilir.

BUZDOLABI ÇEŞİTLERİ Tek kapılı ev tipi buzdolabı Donma riski Düşük yalıtım Çift kapılı ev tipi buzdolabı Daha az donma riski No Frost Aşı için özel buzdolabı Daha az donma riski İyi yalıtım

BUZDOLABINIZIN ISISI +2ºC`NİN ALTINDA İSE ; Buzdolabının termostatı daha sıcak ayara getirilmelidir. Buzluk kısmının kapağının uygun olarak kapanıp kapanmadığı kontrol edilmelidir. Buzdolabının ısısının sabit tutulmasını sağlamak için buzdolabında bulunan su bidonlarının sayısı artırılmalıdır. Donmaya karşı hassas aşılar kontrol edilmelidir. Donma aşılar için hafif ısı artışından daha zararlıdır.

BUZDOLABINIZIN ISISI +8ºC`NİN ÜZERİNDE İSE; Buzdolabının doğru olarak çalıştığından emin olunmalıdır. Buzdolabının kapısının doğru olarak kapandığından emin olunmalı,kapının contaları kontrol edilmelidir. Buzdolabının termostatı daha soğuk ayara getirilmelidir. Buzdolabı bozulmuş ve +2ºC ile +8ºC arası ısıyı sağlayamıyorsa tamir ettirilmeli veya yeni bir buzdolabı tedarik edilmelidir.

AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİ BAĞIŞIKLAMA HİZMETLERİ MADDE 7 : Bağışıklama hizmetleri aile hekimi tarafından yürütülür. Genişletilmiş bağışıklama programı kapsamında ve/veya Bakanlık ve Kurum tarafından yürütülen kampanyalar doğrultusunda ihtiyaç duyulan aşılar, bölgesindeki toplum sağlığı merkezi tarafından aile hekimlerine ulaştırılır. Aile hekimleri aile sağlığı merkezinde soğuk zincir şartlarının sürdürülmesi için gerekli tedbirleri alır.

AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİ Birden çok aile hekiminin görev yaptığı aile sağlığı merkezlerinde, aile hekimlerinin müştereken muhafaza ettikleri aşılar için üçer aylık aralıklarla bir aile hekimi ve bir aile sağlığı elemanı soğuk zincir sorumlusu olarak belirlenir. Aile sağlığı merkezinde yalnızca bir aile hekimliği biriminin bulunması halinde sorumluluk bu birimdeki aile hekimi ile aile sağlığı elemanına aittir.

AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİ MADDE 24 :(1) Aile sağlığı merkezinde aşağıda belirtilen asgari tıbbi cihaz ve malzemenin faal olarak bulundurulması zorunludur. u) Buzdolabı (sadece aşılar ve antiserumlar için) ü) Aşı dolabının ve aile sağlığı merkezinin tıbbi hizmet alanları ile bekleme alanlarında iç ortam sıcaklık takiplerini yapmak için standartları Kurumca belirlenmiş olan ısı verisi gönderebilen 2 adet termometre (Aşı dolabı sıcaklık takipleri en fazla iki saatlik aralıklarla yapılacak olup bu süre gerekli görülmesi halinde Kurumca değiştirilebilir.)

AİLE HEKİMLİĞİ UYGULAMA YÖNETMELİĞİ j) Aşı nakil kabı. v) Aşılar ve ilaçlar için karekod okuyucu. ğğ) Jeneratör veya kesintisiz güç kaynağı.

DİKKAT Elektrik kesintilerinden sonra tekrar buzdolabınızı çalıştırırken termostatı daha soğuk derecelere ayarlamayınız, donmaya karşı hassas olan aşılarınızı dondurabilirsiniz. Sağlık merkezinize yeni aşı sevkiyatlarında buzdolabınızın termostatını daha soğuk ayarlara getirmeyiniz, aşılarınızı dondurabilirsiniz.

DİKKAT Aşı transferlerinde kesinlikle aşı nakil kaplarının tabanına buz aküsü koyulmamalı,aşı flakonları asla buz aküleri ile doğrudan temas ettirilmemelidir. Buz akülerinde bulunan buz çözülme esnasında temas ettiği yüzeyin ısısını hızlı bir şekilde düşürerek aşıların kolayca donmasına neden olur.

UNUTMAYIN TSM/ASM düzeyinde tüm aşı ve sulandırıcılar +2°C ile +8°C arasında saklanmalıdır.

ELEKTRİK KESİNTİLERİNDE!!! Derece kontrolü için buzdolabının kapağı sık sık açılıp kapatılmamalıdır. Buzluktaki buz aküleri hemen çıkartılıp, buzdolabının kapağındaki raflara yerleştirilmelidir. Buz aküleri aşıların ve ısı takip cihazının üzerine yada yakınına kesinlikle konulmamalıdır. Isı takip cihazı üzerine konan buz aküsü buzdolabı ısısı düşmediği halde ısı takip cihazı alarmının eksi derecelerde aktifleşmesine neden olur.

91