GENİŞLETİLMİŞ BAĞIŞIKLAMA PROGRAMI Kastamonu İl Sağlık Müdürlüğü Bulaşıcı Hastalıklar Şube Müdürlüğü k

GENİŞLETİLMİŞ BAĞIŞIKLAMA PROGRAMI (GBP) Aşı ile korunulabilir hastalıklardan kaynaklanan bebek ve çocuk hastalık, sakatlık ve ölümlerini önlemek, Hassas yaş gruplarına enfeksiyona yakalanmalarından önce ulaşıp bağışıklanmalarını sağlamak, Etkinliği korunmuş aşı ile yüksek aşılama oranlarına ulaşmaktır.

GBP - HEDEFLERİ: Her bir antijende %95 aşılama oranına ulaşmak ve devamlılığını sağlamak, 12-23 aylık bebeklerin %90’ını tam aşılı hale getirmek, 5 yaş altı (0-59 aylık) eksik aşılı ya da aşısız çocukları belirleyerek aşılarını tamamlamak, Okul çağı çocuklarının rapel aşılarını tamamlamak, Tespit edilen tüm gebelere uygun tetanos dozunu uygulamak. Kayıt bildirim sistemini güçlendirmek, Toplum katılımını sağlamak.

3-6 Aylık Çocuklarda KPA Yakalama Şeması I II III R

Aşı takviminde belirtilen aralıklara göre aşıları tamamlanmamış çocuklarda önceki aşı dozlarının tekrar yapılmasına gerek yoktur. Aradan uzun bir süre geçmiş olsa bile ,aşılamaya bırakılan yerden devam edilir. Eksik aşılı çocuk saptandığında yaşına uygun olarak şemalara göre aşıları tamamlanır.

Doğurganlık Çağı (15- 49 Yaş) /Gebe Kadınlardaki Tetanos Aşı Takvimi Doz sayısı Uygulama zamanı Koruma süresi Td1 Gebeliğin 4. ayında-İlk karşılaşmada Yok Td2 Td1’den en az 4 hafta sonra 1-3 yıl Td3 Td2’den en az 6 ay sonra 5 yıl Td4 Td3’den en az 1 yıl sonra ya da bir sonraki gebelikte 10 yıl Td5 Td4’den en az 1 yıl sonra ya da bir sonraki gebelikte Doğurganlık çağı . boyunca

Hepatit B Aşılaması Hepatit B aşılaması yapılmadan önce Hepatit B serolojik incelemesi yapılmasına herhangi bir yaş grubunda gerek yoktur. Hepatit B aşısı doğumdan sonra ilk 72 saat(tercihen ilk 24 saat)içinde yapılmalıdır. Taşıyıcı olduğu bilinen anneden doğan bebeklere doğumdan sonraki ilk 12 saat içinde Hepatit B aşısı ile birlikte Hepatit B immünglobulini de uygulanmalıdır. Doğum ağırlığı 2000 gr altında ise; -Anne Hepatit B taşıyıcısı değilse,bebek 2000 gr’a ulaşınca veya 1.ayın sonunda ilk doz yapılır.1 ay ve 6 ay sonra tekrarlanır.(3 doz) -Anne Hepatit B taşıyıcısı ise ilk 12 saat içinde ilk doz yapılır.1.,2. ve 12. aylarda tekrarlanır.(4 doz)

BCG Aşılaması Doğumdan itibaren yapılabilir. Ancak uygulama kolaylığı,daha az komplikasyon olması ve immünitenin daha kuvvetli gelişmesi için 2. ayın bitiminde uygulanmalıdır. BCG aşısı 3. aydan sonra yapılacaksa ppd ile Tüberkülin Cilt Testi (TCT) yapıldıktan sonra sonucuna göre uygulanır. Kayıtlara göre BCG yapıldığı bilinen(skar görülsün veya görülmesin)ve BCG skarı bulunan çocuklarda kontrol amaçlı TCT yapılmasına ve bunun sonucuna göre BCG uygulaması gerekli değildir. 6 yaş üzerinde hiç aşılanmamış çocukta BCG gerekli değildir. 6 yaş altında BCG yapılmamış çocukta TCT sonucuna göre gerekiyorsa BCG uygulanır.

OPA Aşılaması OPA yapıldıktan sonra çocuğun beslenmesinin sınırlandırılmasına gerek yoktur.Anne sütü rahatlıkla verilebilir. İshalli çocuğa OPA uygulanabilir,ancak 4 hafta sonra fazladan bir doz daha yapılır.

Kayıt ve Bildirim Formları Form 012A (0-59 ay aşı kayıt fişi) Form 012B (5 yaş üzeri aşı kayıt fişi) Form 013 (Aşı Sonuçları Çizelgesi) Form 013B (Özel Hekim Aşı Uygulamaları) Bölge Dışı Aşı Bildirim Formu Form 004 (Kişisel sağlık fişi) Form 005 (Gebe-loğusa izleme fişi) Form 006 (Bebek ve çocuk izleme fişi) 15-49 Yaş Kadın İzleme Fişi Aşı Kartı Aylık GBP Sürveyans Formu Aşı İzlem Çizelgeleri

Form 012 012 A:0-59 aylık bebekler için 012 B:5 yaş ve üzeri için Bu formlarda Aile hekimi tarafından uygulanan tüm kamu aşıları siyah kalemle kaydedilir. Kişinin bağlı olduğu aile hekimi dışında başka bir kurum tarafından aşılanması durumunda; -Aşının yapıldığı Aile Hekimi tarafından misafir Form 012A/B’ ye kaydedilir -Bölge Dışı Aşı Bildirim Formu doldurularak ilgili Aile Hekimine ulaştırılır -Bu kayıt bağlı olduğu Aile Hekimi tarafından Form 012A/B’ ye mavi kalemle işlenir -Okul aşılamalarında da öğrencinin kayıtlı olduğu Aile Hekimine bildirimin yapılması gerekir Ay sonunda bu aşılar aşıyı uygulayan birim tarafından Form 013’e kaydedilerek bildirilir.

Hastaneler tarafından uygulanan kamu aşıları İl Sağlık Müdürlüğü’ne bildirilir.İl Sağlık Müdürlüğü TSM’ ler yolu ile aşı kayıtlarını Aile Hekimine ulaştırır.Bu kayıt Aile Hekimi tarafından Form 012A/B’ ye mavi kalemle işlenir. Ay sonunda bu aşılar aşıyı uygulayan birim tarafından Form 013’e kaydedilerek bildirilir. Özel aşıları uygulayan kişi ve kuruluşlar aşı kayıtlarını aylık olarak İl Sağlık Müdürlüğü/TSM’ ne gönderir.Bilgiler Aile Hekimine ulaştırılır .Özel aşılar Aile Hekimi tarafından tarihleri belirtilerek Form 012A/B’ ye kırmızı kalemle işlenir.Ay sonunda bu aşılar Aile Hekimi tarafından Form 013B’ye aktarılır. Amaç;yapılan aşının bildirim sistemine bir kez girmesini sağlayarak mükerrer bildirimi engellemektir.

Form 012A(0-59 ay aşı kayıt fişi) Kurum tarafından uygulanan tüm kamu aşıları siyah Diğer sağlık birimleri tarafından uygulanan kamu aşıları mavi Diğer sağlık birimleri tarafından uygulanan özel aşılar kırmızı kalemle kaydedilir. Doğumda neonatal tetanoza karşı korunmuş çocuk bölümü doldurulurken aşağıdaki tabloya göre değerlendirme yapılır. Anneye yapılmış dozlar Koruma süresi 1 geçerli doz Yok 2 geçerli doz (Td1’den en az 4 hafta sonra) Aşıdan 15 gün sonra başlayan, 3 yıllık koruma 3 geçerli doz (Td2’den en az 6 ay sonra) Aşıdan 15 gün sonra başlayan, 5 yıllık koruma 4 geçerli doz (Td3’den en az 1 yıl sonra) Aşıdan 15 gün sonra başlayan, 10 yıllık koruma 5 geçerli doz (Td4’den en az 1 yıl sonra) Doğurganlık çağı boyunca koruma

Form 012B(5 yaş üzeri aşı kayıt fişi) Kurum tarafından uygulanan tüm kamu aşıları siyah Diğer sağlık birimleri tarafından uygulanan kamu aşıları mavi Diğer sağlık birimleri tarafından uygulanan özel aşılar kırmızı kalemle kaydedilir. Okul aşıları ve erişkin dönem aşılamaları da bu forma kaydedilmelidir.

Form 013 Her ayın sonunda Aile Hekimi ve TSM tarafından o ay yapılan aşılar Form 012A ve 012B’den yaş grubuna göre ayrılarak bu forma aktarılır. Form 013 hazırlanırken sadece o kurumda uygulanan kamu aşıları bildirilecektir. Doğumda hastanede uygulanan Hep B 1. doz aşılarının Aile Hekimi tarafından da takip edilebilmesi amacıyla bu aşının bildirimi Form 013 ile bebeğin bağlı olduğu kurum tarafından da yapılmalıdır. Ay sonunda Aile Hekimine bildirilen Hep B 1. doz uygulamaları Form 012A kaynak alınarak Form 013’ün ilgili bölümünde(Bölge Dışı) gösterilir. Bİ(Bölge İçi) bölümüne yazılan doz sayısı Aile Hekiminin uygulamalarını BD(Bölge Dışı) bölümüne yazılan doz sayısı hastanede yapılan uygulamaları gösterdiğinden iki bölümün toplamı Aile Hekiminin Hep B 1 aşı oranının hesaplanmasında kullanılır.

AŞI UYGULAMALARINDA KAYIT VE BİLDİRİM SİSTEMİ Bölge dışı aşı bildirim formu Özel aşı uygulamaları Form 012A ve 012B Aşı kartı: Bebek/Çocuk Aşı Kartı Erişkin Difteri Tetanos Aşı Kartı Okul Aşı Kartı Form 013B Form 013 Form 004 (Kişisel sağlık fişi) Form 005 (Gebe- lohusa izleme fişi) 15–49 Yaş Kadın İzlem Fişi Form 006 (Bebek ve çocuk izleme fişi) Aşı İzlem Çizelgeleri Form 016 Form 017 Aylık GBP Sürveyans Formu

Aşı uygulamasında aşıların yapılmaması gereken genel kontrendikasyonlar: Bir aşıya karşı gelişen anaflaktik reaksiyon, o aşının sonraki dozları için kesin kontrendikasyon oluşturur. Bir aşı bileşenine karşı gelişen anaflaktik reaksiyon, bu maddeyi içeren aşılar için kesin kontrendikasyon oluşturur. Ateşli veya ateşsiz ciddi hastalık durumunda izleyen hekimine danışılmadan aşı uygulanmaz.

Aşılara Özel Kontrendikasyonlar DaBT aşısı: Kesin kontrendikasyon: DaBT’ye bağlı ensefalopati (Boğmaca bileşeni çıkarılarak takvime devam edilir.) Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: Aşılamadan sonra 48 saat içinde ortaya çıkan 40,5oC ve üzerinde rektal ateş Hipotonik hiporesponsif atak Konvülsiyon Aşılamadan 48 saat sonra ortaya çıkan ve en az 3 saat süren durdurulamayan ağlama

Aşılara Özel Kontrendikasyonlar İPA(inaktif polio aşısı): Kesin kontrendikasyon: Neomisin, streptomisin veya polimiksin B’ ye karşı anafilaktik reaksiyon Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: Gebelik Hib aşısı: Yoktur

Aşılara Özel Kontrendikasyonlar OPA : Kesin kontrendikasyon: -HIV enfeksiyonu veya evde HIV ile enfekte kişi olması -Jeneralize malign hastalık, lenfoma, lösemi, konjenital immün yetmezlik yada HIV enfeksiyonu nedeniyle immün cevabın bozulduğu durumlar - Kortikosteroidler, alkilleyici ajanlar, antimetabolitler veya radyasyon nedeniyle immün cevabın baskılandığı durumlar - Ev temaslılarında bilinen immün yetmezlik durumu Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: - Gebelik

Aşılara Özel Kontrendikasyonlar KKK/Kızamık/Kızamıkçık aşıları: Kesin kontrendikasyon: Neomisin veya jelatine karşı anafilaktik reaksiyon, Yumurtaya karşı anafilaktik veya anafilaktoid reaksiyon (Anafilaksi dışındaki yumurta alerjileri engel değildir) Gebelik, Jeneralize malign hastalık, lenfoma, lösemi, konjenital immün yetmezlik ya da HIV enfeksiyonu nedeniyle immün cevabın bozulduğu durumlar, Kortikosteroidler, alkilleyici ajanlar, antimetabolitler veya radyasyon nedeniyle immün cevabın baskılandığı durumlar. Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: Yakın zamanda (ürün veya doza göre 3-11 ay arasında değişebilir) kan ürünü veya immünglobulin preparatı verilmiş olması, Trombositopeni, Trombositopenik purpura öyküsü.

Aşılara Özel Kontrendikasyonlar Hepatit B aşısı: Kesin kontrendikasyon: - Ekmek hamuru mayasına (Saccharomyces serevisiae) anafilaktik reaksiyon Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: Yoktur Konjuge Pnömokok Aşısı(KPA): Genel kontrendikasyonlar dışında kontrendikasyonu yoktur. Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar yoktur

Aşılara Özel Kontrendikasyonlar BCG aşısı: Kesin kontrendikasyon: - Jeneralize malign hastalık, lenfoma, lösemi, konjenital immün yetmezlik ya da HIV enfeksiyonu nedeniyle immün cevabın bozulduğu durumlar, - Kortikosteroidler, alkilleyici ajanlar, antimetabolitler veya radyasyon nedeniyle immün cevabın baskılandığı durumlar. - Gebelik. Önlem alınarak aşı yapılacak durumlar: - HIV enfeksiyonu riski altındaki kişiler

Aşağıda belirtilen durumlarda aşı uygulaması ertelenmez, aşı takvimine göre uygulamaya devam edilir. -Alerji veya astım (aşının belirli bir bileşenine karşı bilinen bir alerji dışında), -38.5 °C'nin altında ateşle seyreden solunum yolu enf. veya ishal gibi hafif hast. -Ailede aşıyı takiben yan etki görülme öyküsü, -Ailede konvülsiyon, felç veya epilepsi bulunma öyküsü, -Antibiyotik tedavisi görme, -Anne sütü alma, -Kronik kalp, akciğer, böbrek veya karaciğer hastalıkları gibi kronik hastalıklar, -Serebral palsi, Down sendromu gibi kalıcı nörolojik durumlar, -Prematürite (aşılama ertelenmemelidir), -Ameliyat öncesi ve sonrası, -Malnütrisyon, -Yenidoğan sarılığı öyküsü, -Topikal (cilt üzerine krem/merhem), aerosol (solunum yolu ile) şeklinde veya lokalize(intraartiküler, intrabursal veya tendon içi vb.) steroid kullanımı ya da ağız yolu ile düşük doz steroid kullanımı (2 mg/kg veya 20 mg/gün dozundan az), -Konvülsiyon öyküsü: aşılama sonrası ateş görülebileceğinden, febril konvülsiyon öyküsü olan çocuklarda ateş çıkması beklenen dönemde ateş düşürücü verilmesi uygundur. Çocuk antikonvülzan tedavi alıyorsa tedavisine aksatılmadan devam edilmelidir.

Aşı öncesi genel durumu iyi, sağlıklı çocukların ateşinin ölçülmesine ve fizik muayene yapılmasına gerek yoktur. Kontrendikasyonlar mutlaka sorgulanmalıdır. Aşı öncesi çocuğun hasta olup olmadığının sorulması yeterlidir.

AÇILAN AŞI ŞİŞESİ KULLANIM SÜRELERİ Tek dozlu kombine aşılar: Difteri, aselüler Boğmaca, Tetanoz, İnaktif Polio, Hemofilus influenza tip b içeren beşli karma aşıda, aynı pakette enjektör içerisinde sıvı formda DaBT ve İPA ,ayrı flakon içinde liyofilize Hib bulunmaktadır. Liyofilize Hib aşısı sıvı formda olan DaBT-İPA ile sulandırıldıktan sonra hemen uygulanmalıdır. Aşının dozu 0,5 ml’dir ve im uygulanır.

AÇILAN AŞI ŞİŞESİ KULLANIM SÜRELERİ Çok dozlu liyofilize olmayan aşılar OPA, DT, Td ve Hep B aşıları aşağıdaki şartlara uymak kaydı ile toplam süre 4 haftayı geçmemek şartı ile 3 aşı seansında kullanılabilir. -son kullanma tarihi geçmemiş -bu süre içinde soğuk zincir şartlarında saklanmış -suyla temas gibi kontaminasyona maruz kalmamış -dozlar flakondan steril şartlarda alınmış -varsa flakon üzerindeki VVM (Aşı Flakonu İzlemcisi)göstergesi kullanılabilir durumda olmalı -Sahaya götürülen aşılardan hiç açılmamış flakonlar dönüşte buzdolabına yerleştirilir ve öncelikle kullanılır. -Açılmış flakonlar ise aynı gün içerisinde kullanılabilir.

AÇILAN AŞI ŞİŞESİ KULLANIM SÜRELERİ Çok dozlu liyofilize(sulandırılan)aşılar BCG aşısı sulandırıldıktan sonra (+2)- (+8) oC de ve karanlıkta korunmak şartıyla 6 saat içinde Çok dozlu Kızamık ve Kızamıkçık aşısı sulandırıldıktan sonra (+2)-(+8) oC de ve karanlıkta korunmak şartıyla 4 saat içinde kullanılmalıdır. Tek dozlu liyofilize aşılar Tek dozlu Hib ve KKK aşısı sulandırıldıktan sonra hemen kullanılmalıdır.

Aşı uygulama teknikleri BCG:Sol omuza intradermal(cilt içine) 5-6mm kabarıklık 0 yaşta 0,05 ml, 1 yaş üzerinde 0,1 ml uygulanır. DaBT-İPA-Hib/DT/Td/Hep B/Hib: İntramuskuler(IM) 90 o dik açıyla DaBT-İPA-Hib,DT,Td,Hib aşıları 0,5 ml Hepatit B aşısı 10 yaşa kadar 0,5 ml, 10 yaş ve üzeri 1 ml uygulanır. KKK/Kızamık/Kızamıkçık: Subkutan(cilt altına) 45 o eğik açıyla 0,5 ml uygulanır. OPA: Ağızdan 2 damla verilir. KPA:İntramuskuler(IM) 90 o dik açıyla 0,5 ml uygulanır. - Pnömokok, Hep B ve beşli karmanın birlikte uygulandığı durumlarda; beşli karmada daha fazla lokal reaksiyon beklendiğini dikkate alınarak Pnömokok ve Hep B'nin aynı ektremiteden en az 2 cm arayla uygulanması, beşli karmanın ise mutlaka farklı bir ektremiteden uygulanması yaklaşımı benimsendiğinde; ASİE riski daha az, tanısı ve takibi daha kolay olacaktır.

PPD ile Tüberkülin Cilt Testi(TCT) uygulaması Sol ön kolun 2/3 üst kısmına 5 TÜ’den 0,1 ml cilt içine 6-10 mm çaplı kabarcık oluşmalı Yapıldıktan 48-72 saat sonra (2-3 gün) endurasyon çapı şeffaf cetvelle ölçülmelidir. 0-5 mm:Negatif kabul edilir ve aşılanır. 6-9 mm:Şüpheli kabul edilir, 1 hafta sonra TCT tekrarlanır, yine 6-9 mm bulunursa negatif kabul edilip aşılanır. 10 mm ve üzeri ise pozitif kabul edilir. 10 mm ve üstü:Pozitif kabul edilir, enfeksiyon olarak değerlendirilir ve ailesi ile birlikte incelenir, hasta bulunmazsa koruyucu tedaviye alınır. Endurasyonun (oluşan sertliğin) çapı ölçülmeli, kızarıklık ölçülmemelidir

Önemli Hatırlatmalar Ailelere, uygulanan aşı, aşının gerekliliği, bir sonraki aşı için gelmeleri gereken zaman ve olası yan etkileri hakkında bilgi verilmelidir. Aşılanan her kişiye mutlaka aşı kartı verilmelidir. Bir daha gelemeyecek ise, bir bebek, çocuk ya da gebe için bir flakon aşı açılmalıdır. Miadı önce dolacak veya son kullanma tarihi en yakın olan aşı ilk önce kullanılmalıdır. Aşı dolabına ilk giren aşı ve antiserum önce çıkar kuralı unutulmamalıdır. Aşı uygulaması kadar aşılama faaliyetleri sırasında ortaya çıkan tıbbi atıkların uygun şekilde uzaklaştırılması da önemlidir.Aşı uygulaması yapılan her ortamda Enjektör Güvenli Atık Kutusu da kullanılmalıdır.

SOĞUK ZİNCİR

Soğuk zincir`in 3 ana bileşeni Personel ; Ekipmanları kullanır ve bakımını yaptırır. Ekipman; Aşıların güvenli korunması ve taşınmasını sağlar Prosedürler; bağışıklama ve dağıtım için gerekli olan işleyiş prosedürleridir.

Unutmayın ! En pahalı ve en gelişmiş soğuk zincir ekipmanları bile insan faktörü olmadan aşıların güvenli ve etkin bir şekilde korunmasını sağlayamaz

Soğuk zincir ekipmanları Merkez ve bölge soğuk odaları ve dondurucu odalar Buzdolapları ve derin dondurucular Uzun ömürlü ve askılı aşı nakil kapları Buz aküleri

Buzdolabı kullanımı Üst rafa : BCG , OPA, KKK, Kızamık ve Kızamıkçık, Hib Orta rafa : DaBT-İPA-Hib ve Kuduz aşısı Alt rafa : KPA, Hep B, Td, TT, DT, PPD solüsyonu, aşı sulandırıcıları ve tüm anti serumlar En alt kısma dolap ısısının sabit tutulmasına yardımcı olmak üzere su şişeleri yerleştirilmelidir. Uzun süreli elektrik kesintilerinde buzdolabı ısısı düzenli olarak kontrol edilmeli, gerekirse buzluktaki buz aküleri buzdolabının kapağına yerleştirilmeli ve kapak sık sık açılmamalıdır.Bu şekilde 24 saat süre ile ısı korunur.

Aşı nakil kapları Uzun ömürlü; Aşı nakliyesinde ve kısa süreli aşı saklamada kullanılmaktadır. Çeşitlerine göre 2-5 gün arası soğuk zinciri koruyarak muhafaza sağlar. Askılı aşı nakil kapları; aşı nakli ve saha çalışmalarında kullanılırlar. Çeşitlerine göre 1-2 gün soğuk zinciri muhafaza ederler. Askılı aşı nakil kaplarını kullanırken aşı flakonlarını asla buz akülerine direk olarak temas ettirmeyiniz. Buz akülerinde bulunan buz, çözülme esnasında temas ettiği yüzeyin ısısını hızlı bir şekilde düşürerek aşılarınızın kolayca donmasına neden olur.

Aşı nakil kaplarının hazırlanması Aşı seansının yapılacağı veya gezici aşılama hizmeti planlandığı günün sabahı, ihtiyaç duyulan tüm buz aküleri buzluktan çıkarılmalıdır. Buz aküleri buzdolabı dışında çalkalama sesi duyulana kadar bekletilmelidir.(-20 °C’de donmuş bir buz aküsü için +20°C olan bir odada yaklaşık 1 saat bekletmek gerekir.) Buz akülerini uygun şekilde kuruladıktan sonra aşı nakil kabının içine yerleştirilmelidir. Aşı ve sulandırıcıları aşı nakil kabının orta kısmına yerleştirilmelidir. Donmaya karşı hassas olan aşılar ve sulandırıcılar buz aküleri ile direk temas etmeyecek şekilde yerleştirilmelidir. Aşı flakonlarının buz akülerine direk temasını engellemek için köpük, sünger veya kalın karton kullanılmalı ya da flakonlar kendi karton ambalajları ile yerleştirilmelidir. Kısa ömürlü (askılı) aşı nakil kabına aşı flakonlarının yanına termometre yerleştirilmelidir. En üste de köpük yerleştirilerek kapak kapatılmalıdır. Aşı seansında açılan aşıların da buz aküleri ile direk teması engellenmelidir.

Buz aküleri Buz aküsünü ağzında bir miktar boşluk kalacak kadar su ile doldurunuz ve kapağını sıkıca kapatınız. Buz akülerinizi sallayınız ve ters düz ederek akıtıp akıtmadığını kontrol ediniz. Buz akülerini dik olarak veya yan yüzleri açıkta kalacak şekilde buzluğa yerleştiriniz ki evaporatör ile uygun olarak etkileşsin. Buz akülerini verimli olarak kullanmak için en az 24 saat buzdolabında muhafaza ediniz. Aşılama seansınızdan sonra buz akülerinizi tekrar donması için buzluğa yerleştiriniz. Buz akülerini kullandıktan sonra her seferinde suyunu doldurup boşaltmayınız. İçerisindeki suyu tekrar tekrar dondurabilirsiniz. Buz akülerinizi kullanmadan önce terletmeyi unutmayınız.

Buz akülerinin terletilmesi Buz akülerini bir masaya veya düz bir ortama sıra ile diziniz. Birbirlerine uzaklıkları en az 5 cm olmalıdır. Buz akülerini çalkalandıklarında buz parçalarının birbirine çarpma ve suyun içinde yüzme sesi duyulana kadar terletiniz.

Buz aküleri ile flakonların arasında mutlaka kalın bir karton kullanın Nakliyat sırasında buz aküleri Buz aküleri ile flakonların arasında mutlaka kalın bir karton kullanın Dış ortam +20°C, buz aküleri -16°C

Aşıların Isı Hassasiyeti ve Donma Problemi

Unutmayın! Sağlık Ocağı düzeyinde tüm aşı ve sulandırıcılar +2°C ile +8°C arasında saklanmalıdır.

Işık Hassasiyetleri BCG KIZAMIK Ultraviyole ve Fluorosan (Neon) ışıklara karşı

Aşı flakon izlemcileri (VVM) Aşıların termostabiliteleri göz önünde bulundurularak, ısıya maruz kalma sürelerini belirlemek için aşı flakon izlemcileri (VVM)kullanılmaktadır. Flakona yapıştırılan, ısıya hassas, ısıya maruz kaldıkça renk değiştiren ve kümülatif ısıyı ölçen bir etikettir. Zaman ve ısıya maruz kalma sonucu etiketin içerisinde bulunan kare koyulaşarak dış çemberin rengine dönüşmeye başlar. +8°C`nin üzerine çıkıldığında VVM hemen renk değiştirmez.Orta derece bir ısıya maruz kalmakla acil bir renk değişikliği olmaz. Renk değişikliği oranı maruz kalınan ısının yüksekliği ile değişmektedir. VVM direk olarak aşı potensini ölçmez.Fakat potensi etkileyecek ısıya maruz kalma etkisini gösterir. Donma ile ilgili bir belirteç değildir.

Aşıların donmasını engellemek için; Günde en az 2 kez buzdolabının termometresini kontrol edip kaydediniz. Donmaya hassas aşıları evaporatörden uzağa yerleştiriniz. Elektrik kesintilerinden sonra termostat ayarlarını artırmayınız.

AŞI MUHAFAZASI VE TRANSPORT

İyi bir stoklama için; Aşı ve ekipman teminini planlı ve düzenli olarak yapın. Tüm aşı ve ekipmanları iyi koşullarda muhafaza edin. Aşı zayiatını minimuma indirin. Aşı kayıtlarını düzenli ve eksiksiz tutun. Aşı naklinde dikkatli olun. Aşı stoklama ve dağıtımınızı yakından izleyin. Aşılama seansları sonrası atıklarınızı kontrollü bir şekilde toplayarak imha edin. Bağışıklama oranlarınızı gözden geçiriniz ve planlamanızı buna göre yapın.

Isı takip ve kaydı Isı takibi; aşıların muhafazası ve nakliyesi sırasında durumunun değerlendirilmesi, soğuk zincir ekipmanlarının uygun olarak kullanılması için gereklidir . Isı izleme ekipmanları soğuk zincirin korunmasında tüm aşamalarda kullanılmalıdır. Isı takibi günde en az iki kez yapılmalıdır. Tablolara kaydı ve grafik çizimi mutlaka yapılmalıdır. Termometreler buzdolabının orta kısmına kolayca görülebilecek şekilde yerleştirilmelidir.

Isı kayıt tablosu

Termometreler Sağlık ocaklarında 2 çeşit termometre kullanılmak-tadır. Kadranlı Cıvalı

Flakon ısı izlemcileri (VVM)

Soğuk Zincir izleme kartları Aşıların +8°C`nin üzerindeki ısılara maruziyeti ve süresi hakkında bilgi verirler.

Donma izlemcileri Geri dönüşümsüz olarak kullanıldıkları aşının (-) derecelere maruz kalıp kalmadığı hakkında bilgi verirler.

Donma izlemcileri Elektronik çalışan donma izlemcileri de mevcuttur. Bunlar da geri dönüşümsüz olarak çalışırlar. Ekranda bulunan V işareti aşının iyi korunduğunu, X işareti ise donmaya maruz kaldığını belirtmektedir.

Dijital gösterge Bir ay öncesine ait buzdolabı ısı değerini ölçebilir. Bu süre içindeki buzdolabı ısı değerinde yükselme yada düşme olduğunda alarm vererek uyarır.

Alınması gereken önlemler; +2oC  To  +8oC Doğru çalışıyor, her şey yolunda. Termostat ayarını kontrol ediniz 1 Aşıların durumuna bakınız Çalkalama testi yapınız. To  0oC Sadece takip ediniz. Buzdolabınız doğru çalışıyor mu? Normale dönene kadar yakın takip +8oC  To  +10oC 1.Termostatı ayarlayınız 1 2.VVM ve soğuk zincir monitör kartlarını kontrol ediniz. 3.Acil durum planınızı uygulayınız. To  +10oC 1 Eğer buzdolabınızın ısıları değişkenlik gösteriyor ise günün en soğuk saatinde termostatı +2°C`ye ayarlayınız.

AŞI SONRASI İSTENMEYEN ETKİ (ASİE) İZLEME SİSTEMİ

Aşı Sonrası İstenmeyen Etki Nedir? Aşı sonrası istenmeyen etki (ASİE): “Aşı uygulanan bir kişide, aşı sonrası ortaya çıkan, bilinen aşı yan etkisi ya da aşıya bağlı olduğu düşünülen herhangi bir istenmeyen tıbbi olaydır.” ASİE izleme sisteminin temel amacı aşılama hizmetinin kalitesini iyileştirmek ve aşılamanın kabul edilebilirliğini arttırmaktır.

ASİE Gruplaması Aşı yan etkisi (aşının içerdiği bileşenlere bağlı) Program uygulama hatası (aşının üretimi, dağıtımı ya da uygulanması sırasında yapılan hatalar) Rastlantısal (aşıdan sonra ortaya çıkan ama aşıya bağlı olmayan) Enjeksiyon reaksiyonu (anksiyete veya ağrı) Bilinmeyen

Neden ne olursa olsun, bağışıklama sonrası gelişen istenmeyen etki, ebeveynleri çocuklarının daha sonraki aşılarını yaptırmamaya yöneltebilmektedir. Aşıya bağlı istenmeyen etki sürveyansı, bağışıklama programına halkın güveninin korunması açısından önem taşımaktadır. Bağışıklama oranlarının, Aşının kabul edilirliğinin ve Hizmet kalitesinin arttırılması için ASİE sürveyansı bağışıklama programlarının vazgeçilmez bir parçasıdır.

İzleme Sistemine Dahil Olan ASİE’ler 1.Lokal Reaksiyonlar -Aşıdan sonra 48 saat içinde ortaya çıkan Ciddi Lokal Reaksiyon -Aşıdan sonra 2-7 gün içinde ortaya çıkan Enjeksiyon yerinde abse(Bakteriyel/steril) -Aşıdan sonra 2 hafta-6 ay içinde ortaya çıkan Lenfadenit 2.Sinir sistemi ile İlgili İstenmeyen Etkiler -OPA’dan sonra 4-30 gün (temaslılarda 4-75 gün) içinde ortaya çıkan Paralitik poliomiyelit -Kızamık bileşenli aşıları takiben 5-12 gün, DaBT-İPA-Hib aşısını takiben72 saat içinde ortaya çıkan Konvülsiyon -Kızamık bileşenli aşıları takiben 5-15 gün içinde ortaya çıkan Ensefalopati/Ensefalit -DaBT-İPA-Hib aşısını takiben 7 gün içinde ortaya çıkan Ensefalopati -Tetanoz bileşenli aşılardan sonra 2-28 gün içinde ortaya çıkan Brakial nevrit -Aşıdan sonra 0-6 hafta içinde ortaya çıkan Diğer paraliziler -Kabakulak bileşenli aşıları takiben 15-21 gün içinde ortaya çıkan Aseptik menenjit

İzleme Sistemine Dahil Olan ASİE’ler 3.Diğer İstenmeyen etkiler -Aşıdan sonra 1 saat içinde ortaya çıkan Anaflaksi -Aşıdan sonra birkaç saat içinde ortaya çıkan Toksik Şok Sendromu - Aşıdan sonra 4 saat içinde ortaya çıkan Akut allerjik reaksiyonlar -DaBT-İPA-Hib aşısından sonra 24 saat içinde ortaya çıkan Hipotonik-hiporesponsif atak -Aşıdan sonra 1 hafta içinde ortaya çıkan Sepsis -Kızamıkçık bileşenli aşılardan sonra 1-3 hafta içinde ortaya çıkan Artrit -Kızamık bileşenli aşılardan sonra 1-6 hafta içinde ortaya çıkan Trombositopeni -DaBT-İPA-Hib aşısından sonra 24 saat içinde ortaya çıkan Apne-Bradikardi -BCG aşısından sonra 1-12 ay içinde ortaya çıkan Yaygın BCG enfeksiyonu -BCG aşısından sonra 1-12 ay içinde ortaya çıkan BCG osteoiti -Zaman sınırı olmaksızın yukarıda sunulan hastalıklar haricinde sağlık personeli ya da toplum tarafından aşılamayla ilgisi olduğu düşünülen ; a)Ciddi olgular(Ciddi ASİE:ölüm, sakatlık, konjenital anomali ile sonuçlanan veya hastanede yatma gerektiren ASİE dir.) b)Kümelenme c)Toplumda ciddi kaygı ya da olumsuz propaganda nedeni olan durumlar ASİE kapsamında incelenmelidir.

ACİL DURUMLAR Aşı uygulamasından sonra ortaya çıkan, aile ya da hekim tarafından aşıya bağlı olabileceği düşünülen, aşı dışında başka bir nedenin gösterilemediği, aşı yan etkisi ya da program uygulama hatası olmayan durumlar bu kapsamda incelenir. Hastaneye yatırılmasını gerektirecek ciddi derecede hastalık, Nedeni belirlenemeyen ve aile ya da sağlık personeli tarafından aşıya bağlı olabileceği düşünülen ölümler, Görülme zamanı, aşının uygulandığı birim veya ikamet yeri açısından benzer özellikler gösteren veya aynı aşının uygulandığı iki ya da daha fazla kişide aynı bildirimi zorunlu ASİE’nin ya da beklenmeyen durumun ortaya çıkması (kümelenme).

ASİE’lerin SaptanmasI Aşılama çalışmalarında görev alan sağlık personeli, Hastaneler, sağlık merkezleri veya özel kuruluşlardaki sağlık çalışanları, klinisyenler, Aileler ve toplumun diğer üyeleri “Aile veya hekim dışı sağlık personelinin ASİE’den şüphelendiği durumlarda değerlendirme hekim tarafından yapılır. Hekim dışı personel bu tip bir vaka ile karşılaştığında birlikte çalıştığı hekime haber verir ve vaka birlikte değerlendirilir.”

Aşı Sonrası İstenmeyen Etki Bildirim Sistemi Aşı sağlayan aracı firma Sağlık Kurum ve Kuruluşları 2 1 UNICEF/DSÖ 3,5 3 İl Sağlık Müdürlüğü (İl ASİE izlem sistemi sorumlusu) 5 9 Refik Saydam Hıfzıssıhha Merkezi Başkanlığı 2 Toplum/ Hasta 1 Sağlık Çalışanı(SO) Sağlık Bakanlığı 4 3, 5 6 7 Aşı Üreticisi İşlevler: Sağlık çalışanı: ASİE’yi saptar Bildirim yapar İl Sağlık Müdürlüğü (İl ASİE İzlem Sistemi sorumlusu): Bildirimleri alır, değerlendirme ve sınıflama yapar İnceleme ve Bildirim formlarının birer örneğini Bakanlığa gönderir Acil durumlar için araştırma yapar, rapor hazırlar ve merkeze gönderir Acil durumlara uygun müdahaleyi yapar, denetler Geri bildirim yapar 8 ASİE Danışma Kurulu Sağlık Bakanlığı: Bildirimleri alır Raporları inceler Acil durumları değerlendirir Uygun cevabı değerlendirir/verir Değerlendirme ve sınıflandırma yapılamayan vakaları danışma kuruluna sunar Geri bildirim yapar İlgili yerlere bildirim yapar 1. İlk Başvuru 2. Uygun cevap için bildirim 3. Araştırma 4. Bildirim formu,vaka raporları gönderme 5. Geribildirim 6. Konsultasyon için bildirim 7. Karar verme için iletişim 8. Toplum bilgilendirmesi 9. Bilgi paylaşımı

Sağlık Personelinin ASİE ile Karşılaştığında Yapması Gerekenler AŞI SONRASI İSTENMEYEN ETKİ ile karşılaşıldığında: Hayır Evet Bu acil bir durum mudur? Bu bildirimi zorunlu bir ASİE midir? Hayır Evet Toplumda ciddi kaygı veya olumsuz propaganda nedeni oldu/olur mu? Aileyi bilgilendir Hastanın tedavisini başlat Gerekli ise sevk et Form doldur Telefonla İl ASİE İzlem Sorumlusu’na 24 saat içinde haber ver Hayır Evet Aileyi bilgilendir Tedavi önerilerinde bulun Bildirim yapma