SİNDİRİM SİSTEMİ HAZIRLAYANLAR ŞEYMA SITKI İLKER CANER GEVREK EMİNE DELİKTAŞ ÇAĞRI KUTAY www.hazirslayt.com
www.hazirslayt.com
BESİN MADDELERİ Yediğimiz besinlerden ağırlıklı olarak aldığımız besin maddeleri: protein, karbonhidrat, mineraller, yağ ve sudur. www.hazirslayt.com
Besin maddeleri kendi içinde organik ve inorganik olarak ikiye ayrılırlar. Su ve madensel tuzlar Protein,karbonhidrat,yağ,vitamin www.hazirslayt.com
KARBONHİDRATLAR Karbonhidratlar, ağırlıklı olarak şeker ve şekerli yiyecekler, ekmek, patates ve makarnada bulunur. www.hazirslayt.com
Ancak bunların vücudumuz için yararlı hale gelmesi ve kana karışabilmesi için sindirime uğramaları yeni yapı taşlarına parçalanmaları gerekir. www.hazirslayt.com
Karbonhidratların yapı taşları glikozdur. UYARI!!! Karbonhidratların yapı taşları glikozdur. Bitki hücrelerinde glikoz molekülü nişasta şeklinde depo edilir www.hazirslayt.com
NOT Karbonhidratlar glikoza parçalandıktan sonra vücudumuz için kullanılabilir hale gelirler www.hazirslayt.com
KARBONHİDRATLARIN YAPI VE GÖREVLERİ Karbonhidratların bir kısmı hücre zarının yapısına katılır Enerji verici olarak kullanılırlar Yiyeceklere lezzet verirler Açlık anında ilk tüketilmeye başlanana besin maddesidir www.hazirslayt.com
PROTEİNLER Proteinler süt ve süt ürünlerinde, her çeşit et,balık ve yumurta gibi besinlerde bulunurlar. www.hazirslayt.com
Proteinlerin yapı taşları aminoasittir. UYARI!!! Proteinlerin yapı taşları aminoasittir. www.hazirslayt.com
Sindirim sonucu besinlerden aldığımız proteinler aminoasitlere parçalanırlar. www.hazirslayt.com
NOT n tane aminoasit bir araya gelip proteinleri ve (n-1)tane su molekülünü oluşturur. www.hazirslayt.com
Proteinlerin görevleri 1. Vücutta yapım ve onarımda görev alırlar. 2. Hücrenin yapısını oluşturur. Başlangıçta tek hücreden oluşan zigot,annenin aldığı proteinli besinlerden beslenip;büyür ve gelişir. www.hazirslayt.com
3. Yıpranan hücrelerin yerine yeni hücrelerin yapımı proteinlerin varlığında olur. www.hazirslayt.com
Proteinlerin insan vücudu için önemi Kandaki protein miktarının azalmadı ile vücut dengesi bozulacağından organların çalışması aksar. Protein yetersizliğinde büyüme yavaşlar ve hatta zamanla durabilir,zihinsel gelişimde gerileme görülür. www.hazirslayt.com
3. Vücudun hastalık yapan mikroplara karşı direnci azalır,vücut kolay hastalanır ve hastalık ağır seyreder,açılan yaralar geç iyileşir. 4. Karaciğer hücrelerinde protein yetersizliğinden kaynaklanan siroz hastalığı görülür www.hazirslayt.com
Besin maddelerinin açlık anında tüketim sırası; NOT Besin maddelerinin açlık anında tüketim sırası; Karbonhidrat yağ protein Enerji miktarına göre sıralanışı; Yağ protein karbonhidrat şeklindedir. www.hazirslayt.com
Yağlar Ayçiçeği,zeytin,susam, soya fasulyesi,ceviz,fındık,fıstık bitkisel kaynaklı yağlardır. Tereyağı,kuyrukyağı,süt ve yumurta ise hayvansal kaynaklı yağlardır www.hazirslayt.com
Yağlar beyaz kağıt üzerine saydam leke bırakmaları ile tanınırlar. www.hazirslayt.com
Yağların yapı taşları yağ asidi ve gliseroldur. UYARI!!! Yağların yapı taşları yağ asidi ve gliseroldur. www.hazirslayt.com
Yağların insan vücudu için önemi Hücrede yapım ve enerji maddesi olarak kullanılır. Fazla alındıkları zaman deri altında ve iç organların çevresinde yağlanma görülür ve bu yağlar canlıyı soğuktan ve darbelerden korur. www.hazirslayt.com
3. Yağda çözünen vitaminlerin (A,D,E,K) vücuda alınmasında kullanılır. 4. Aşırı yağlı yada yağa dönüşebilen besinlerle beslenmek damarlarda tıkanıklığa, kalp hastalıklarına ve dolaşım bozuklarına neden olur. www.hazirslayt.com
Vitaminler Bitkisel gereksinim duydukları vitaminleri sentezleyebilirler,hayvanlar ise vitaminleri vücutta sentezleyemedikleri için dışarıdan hazır olarak almak zorundadırlar.vitaminler vücuttan sindirilmeden uzaklaştırılırlar. www.hazirslayt.com
Yağda eriyen vitaminler: A,D,E,K vitaminler yağda eriyenler ve suda eriyenler olmak üsüre iki gruba ayrılır. Yağda eriyen vitaminler: A,D,E,K Suda eriyen vitaminler: B ve C vitaminleridir www.hazirslayt.com
A vitamini: Karaciğer,havuç,balık yağı,tereyağı,yumurta sarısı,ıspanak,inek sütü,mısır,muz ve çilek gibi besinlerde bulunur www.hazirslayt.com
B1 vitamini: Buğday,kepek,bira mayası,koyun eti,sığır eti,yumurta ve sütte bulunur.B1 vitamini kasların ve sinir sisteminin faaliyetleri için gereklidir.eksikliğinde beriberi hastalığı görülür. www.hazirslayt.com
B2 vitamini: karaciğer,böbrek,buğday unu,patates,et,süt,yumurta,peynir,yeşil sebzeler,havuç ve fındıkta bulunur.eksikliğinde ciltte beyazlıklar,yaralar,kansızlık ve sinir sisteminde bozukluk görülür. www.hazirslayt.com
B3 vitamini: yumurta, süt, limon, kabak, incir, hurma, kırmızı et ve balıkta bulunur.eksikliğinde kan şekerinde düşme,ellerde titreme ve kalp çarpıntıları görülür. www.hazirslayt.com
C vitamini: Siyah üzüm, çilek, yeşil biber, havuç, portakal, kivi, şeftali gibi besinlerde bulunur.bağ dokunun oluşması için önem taşır.vücudu enfeksiyonlara karşı korur.eksikliğinde skorbüt (diş eti kanaması)görülür. www.hazirslayt.com
D vitamini: balık, tereyağı ve karaciğerde bulunur D vitamini: balık, tereyağı ve karaciğerde bulunur.eksikliğinde kemik ve dişlerde bozukluk görülür. Eksik alınması çocuklarda raşitizm yetişkinlerde osteomalazi hastalığına neden olur. www.hazirslayt.com
E vitamini: tohumlu bitkiler, arı sütü, ceviz, marul, kereviz, ıspanak ve lahana gibi besinlerde bulunur.eksikliğinde karaciğer, kalp, damar hastalıkları ve kısırlık görülür. www.hazirslayt.com
K vitamini: süt, yumurta, karaciğer, lahana, ıspanak, domates ve bitkisel yağlarda bulunur.eksikliğinde kan pıhtılaşmaz. www.hazirslayt.com
Madensel tuzlar Bütün canlılar tarafından dışarıdan hazır olarak alınırlar Sindirilmeden kana geçerler www.hazirslayt.com
Su Besinlerin sindirilmesinde, zararlı atıkların vücuttan uzaklaştırılmasında görevlidir. www.hazirslayt.com
UYARI!!! Sindirimin gerçekleşebilmesi için, su ve enzim mutlaka gereklidir. www.hazirslayt.com
Sindirim sonucu yapı taşlarına ayrılan besin maddeleri; Hücre zarından geçebilirler. Hücrede enerji kaynağı olarak kullanılabilirler Hücrede yapım ve onarım maddesi olarak kullanılırlar Fazlası hücrelerde depo edilir. www.hazirslayt.com
Sağlığımızı korumanın ve hastalıklardan korunmanın tek yolu yeterli ve dengeli beslenmektir. Yeterli ve dengeli beslenme protein, karbonhidrat, yağ, vitamin, mineral ve suyun ihtiyacımızı karşılayacak oranda ve birlikte alınmasıdır. www.hazirslayt.com
Her gün almamız gereken 4 besin grubu vardır.Bunlar; Süt grubu Et, yumurta ve kuru baklagil grubu Sebze ve meyve grubu Ekmek ve tahıl grubudur. www.hazirslayt.com
Sindirim Besin maddelerinin yapı taşlarına parçalanması olayına sindirim denildiğini daha önce öğrenmiştik Şimdi sindirim olayını daha ayrıntılı işleyeceğiz. Besinlerin sindirimi;mekanik ve kimyasal sindirim olmak üzere iki şekilde gerçekleşir. www.hazirslayt.com
Mekanik sindirim Besinlerin enzim kullanılmadan fiziksel olarak parçalanmasına mekanik sindirim denir.besinlerin kimyasal yapı ve özelliklerinde bir değişme olmaz, sadece fiziksel etkilerle daha küçük parçalara ayrılır.besinlerin öğütülmesi , ıslatılması yağların safra sıvısı ile etkileşimi birer mekanik sindirim olayıdır.ağızda dişler, mide ve bağırsaklarda ise kaslar yardımıyla gerçekleşir. www.hazirslayt.com
UYARI!!! Mekanik sindirimin amacı besinlerin sindirim yüzeyini artırarak enzimlerin etkisini hızlandırmaktır. www.hazirslayt.com
NOT Enzim;canlılarda gerçekleşen bütün reaksiyonları düzenleyen protein yapısında olan bir moleküldür. Enzimler katıldıkları reaksiyonları hızlandırırlar. www.hazirslayt.com
Kimyasal sindirim Besinlerin su ve enzimler yardımıyla yapı taşlarına parçalanmasına kimyasal sindirim denir. Hücre içi sindirim ve hücre dışı sindirim olmak üzere ikiye ayrılırlar. www.hazirslayt.com
Hücre içi sindirim Besin maddelerinin yapı taşlarına parçalanması hücre sitoplazmasında lizozom organeli içerinde olursa bu olaya hücre içi sindirim denir. Amip, pramesyum, öglena gibi tek hücrelilerde süngerlerde ve akyuvarlarda görülür. www.hazirslayt.com
Hücre dışı sindirim Hücrelerden salgılanan enzimler sayesinde dış ortamdaki büyük moleküllü besinlerin küçük moleküllere parçalanarak hücre çevresine alınması olayına hücre dışı sindirim denir. Çürükçük yaşayan saprofit canlılarda , böcekçil bitkiler ve sindirim sistemine sahip canlılarda görülür. www.hazirslayt.com
Sindirim organları İnsanda sindirim organı sırasıyla; Ağız, yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsak ve anüsten oluşmuştur. Tükürük bezleri, karaciğer ve pankreas ise salgılarla sindirime yardım ederler. www.hazirslayt.com
Ağız:sindirim sistemi ağızda başlar Ağız:sindirim sistemi ağızda başlar.ağızda sindirime yardımcı olan dişler ve tükürük bezleri bulunur.ağıza alınan besinler tükürük bezlerinden salgılanan tükürükle yumuşatılır ve dişlerle çiğnenerek küçük parçalanarak ayrılır. www.hazirslayt.com
UYARI!!! Dişler sayesinde bütün besinlerin mekanik sindirimi yapılmış olur. Tükürüğün içerisinde sadece nişastayı kısmen sindiren enzimler bulunur.bundan dolayı nişastanın kimyasal sindirimi ağızda başlar. www.hazirslayt.com
Görevi:tükürük üretmek ve salgılamaktır. Tükürük bezleri: dil altı, çene altı, kulak altı olmak üzere 3 çeşittir. Görevi:tükürük üretmek ve salgılamaktır. www.hazirslayt.com
Yutak Ağzın arka kısmında gırtlağa doğru uzanan kısımdır.yenilen ve içilen esinlerin yemek borusuna, alınan havayı ise soluk borusuna iletir. www.hazirslayt.com
UYARI!!! Yutakta sindirim olayı gerçekleşmez. www.hazirslayt.com
Yemek borusu: yutaktan gelen lokmaları mideye iletir Yemek borusu: yutaktan gelen lokmaları mideye iletir.yutulan lokma yemek borusundaki kasların kasılıp gevşemesiyle meydana gelen itici hareketler sonucu mideye doğru itilir.yemek borusunun bu hareketleri istemsiz kas hareketleridir ve normal olarak hissedilmez www.hazirslayt.com
Yemek borusunda sindirim gerçekleşmez. UYARI!!! Yemek borusunda sindirim gerçekleşmez. www.hazirslayt.com
Yemek borusu hastalıkları Yemek borusu iltihabı Yemek borusu kanseri www.hazirslayt.com
Mide Karın boşluğunun sol üst bölgesinde bulunur ve sindirim sisteminin en geniş bölümüdür. Yapısındaki düz kasların kasılıp-gevşemesiyle besinler parçalanır ve bulamaç haline getirilir. Yiyecekler geçici olarak midede depolanır www.hazirslayt.com
NOT Mide rahatlıkla 1,5 litre sıvıyı içinde tutabildiği gibi, maksimum 4 litre sıvı tutma kapasitesi vardır. www.hazirslayt.com
Midenin içerisinde yiyecek varsa;her 20 saniyede bir dalgalar oluşarak mide içindeki katı-sıvı karışımı karıştırılır.meydana gelen karışım ince bağırsaklar tarafından emilebilecek seviyeye geldiyse, azar azar miktarlarda 12 parmak bağırsağına geçer www.hazirslayt.com
Sıvıların mideyi terk etmesi katılardan daha hızlıdır Sıvıların mideyi terk etmesi katılardan daha hızlıdır. Sıvının mideyi boşaltması yaklaşık 20 dakikayı alır. Katı-sıvı karışıma materyalin mideyi terk etmesi ise yaklaşık 1.5 saat sürer. Mide bezleri , mide özsuyunu salgılar. Mide özsuyunda proteinleri parçalayan enzim bulunur. www.hazirslayt.com
Midede sadece proteinlerin kimyasal sindirimi yapılır. UYARI!!! Midede sadece proteinlerin kimyasal sindirimi yapılır. www.hazirslayt.com
Mide hastalıkları Peptik ülser Gastritler Mide tümörleri Mide kanaması Mide fıtığı Reflü www.hazirslayt.com
İnce bağırsak 6 metrelik boyu ile sindirim sisteminin en uzun kısmını oluşturur. Ancak çapı 2,5 cm’dir ve bundan dolayı ince bağırsak denilmiştir. Kimyasal sindirimin tamamlandığı ve besinlerin emildiği yerdir. İnce bağırsağın iç yüzeyinde yüzeyi genişleten girinti ve çıkıntıları vardır. İnce bağırsak hücrelerinin oluşturduğu bu girinti ve çıkıntılara villus denir. villuslar ile emilim yüzeyi arttırılmış olur www.hazirslayt.com
İnce bağırsağın görevleri ağızda kısmen sindirilmiş nişasta ile midede kısmen sindirilmiş proteinlerin sindirimini ve sindirimi henüz başlamamış olan yağların sindirimini tamamlamak. www.hazirslayt.com
Villuslar sayesinde sindirilen besinlerin kana karışmasını sağlamak. İnce bağırsakta sindirim sonucunda oluşan besin yapı taşları bağırsak hücrelerinin villuslar tarafından emilir.villuslar tarafından emilen besinler buradaki kılcal kan damarlarına verilir.besinlerin emilimi aynı şekilde olsada emilim oranları farklı olabilmektedir. www.hazirslayt.com
Kalın bağırsak Sindirim sisteminin son organıdır sindirilmiş maddelerin kalıntılar ve sindirilmeyen maddelerden oluşan katı atıkların dışarı atılmasını sağlar. Ayrıca su ve bazı minerallerin emilimi yapılır.yaklaşık olarak boyu 1,5 metredir www.hazirslayt.com
UYARI!!! Kalın bağırsakta sindirim olayı gerçekleşmez www.hazirslayt.com
Canlıların kalın bağırsağına yerleşmiş olan bakteriler buraya gelen besinlerle beslenirler.Yararlı bakteriler ise K ve B vitaminlerini sentezlerler. www.hazirslayt.com
Kalın bağırsakta kaslardan yapılmıştır Kalın bağırsakta kaslardan yapılmıştır. Artık maddelerin kalın bağırsak boyunca ileri itilmesi itici hareketler ile olur.ancak ileri itici hareketler ince bağırsaktan daha yavaştır. Saatlerden ziyade günler alabilir. www.hazirslayt.com
www.hazirslayt.com
SİNDİRİME YARDIMCI ORGANALAR Pankreas:midenin altında bulunan ve salgıladığı enzimlerle sindirime yardım eden bir bezdir. Ortalama 15-20 cm uzunluğunda olup kadınlarda 55 gr erkeklerde 70 gr ağırlığındadır. www.hazirslayt.com
Pankreas bezinden enzimlerin haricinde çeşitli hormonlar salgılanır Pankreas bezinden enzimlerin haricinde çeşitli hormonlar salgılanır. Bu hormonlar ile kandaki şeker seviyesi ayarlanmış olur. www.hazirslayt.com
UYARI!!! Pankreas tarafından salgılanan pankreas özsuyunda proteinlerin karbonhidratların ve yağların kimyasal sindirimini gerçekleştiren enzimler bulunmaktadır. www.hazirslayt.com
Pankreas hastalıkları Pankreas tümörleri www.hazirslayt.com
Karaciğer Karaciğer, yediğimiz yiyeceklerin vücut tarafından kullanılabilir hale gelmesini sağlar. Bunu yaparken önce parçalanmış, sonra kana karışmış yiyecek parçalarını birbirinden ayırıp kullanır. www.hazirslayt.com
Karaciğerin kanı kontrol etmekten başka görevleri de vardır. Bunlar; Yağların sindirimini hızlandıran safra özsuyunu salgılar Bazı vitaminlerin sentezlenmesini ve depolanmasını sağlar.A vitamini sentezler A,D,E,K vitaminlerini depo eder. www.hazirslayt.com
Embriyo döneminde kan yapar. Kanın pıhtılaşmasını sağlayan proteinleri üretir. Proteinlerin karbonhidrat veya yağa dönüşümünü sağlar. Kandaki fazla glikozu glikojen şeklinde depolayarak kan şekerini ayarlar . Vücut sıcaklığının düzenlenmesinde rol oynar. www.hazirslayt.com
Amonyak gibi zehirli artıkların daha az zehirli olan üre yada ürik aside çevirir. Gerektiğinde alyuvar hücresi yapar, yaşlı alyuvar hücrelerini parçalar. www.hazirslayt.com
UYARI!!! Karaciğer tarafından salgılanan safra öz suyunda sadece yağların yüzeyleri genişletilip mekanik sindirim yapılır. Safra sıvısında kimyasal sindirim yapılmaz. www.hazirslayt.com
Karaciğer hastalıkları Zehirlenme Alkole bağlı hepatit Alkole bağlı olamayan karaciğer yağlanması Siroz Karaciğer tümörleri Karaciğer kistleri www.hazirslayt.com
ENZİMLER Enzimler canlı hücrelerde üretilen özel proteinlerdir. Vücuttaki tepkimeleri gerektiği gibi hızlandırırlar. Ancak bu tepkime sırasında yapısal değişikliğe uğramazlar. www.hazirslayt.com
Enzimlerin çalışmasını etkileyen faktörler SICAKLIK Enzimler 0-55 derece arasındaki sıcaklıklarda çalışılar. Yüksek sıcaklık enzimin yapısını bozacağından dolayı belli bir sıcaklığın üstünde çalışamazlar. www.hazirslayt.com
Su miktarı Enzimler su varlığında çalışırlar. Ortamdaki su konsantrasyonu %15’in altına düşerse enzimler çalışamaz. www.hazirslayt.com
KİMYASAL MADDELER Enzimlerin çalışmasını hızlandıran maddelere aktivatör yavaşlatıp durduran kimyasal maddelere inhibitör denir www.hazirslayt.com
Sindirim sisteminin sağlığını etkileyen faktörler Sindirim sistemini olumlu etkileyen faktörler Dengeli beslenmek Lokmaları iyice çiğnedikten sonra yutmak Yavaş yemek yemek www.hazirslayt.com
Yemekten sonra bir saat kadar istirahat etmek Yemeğe salata yada meyve yiyerek okumak Sofradan tam olarak doymadan kalmak Kafeinli ve asitli içeceklerden uzak durmak Alkol ve sigaradan uzak durmak www.hazirslayt.com
SİNDİRİM SİSTEMİNİ OLUMSUZ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Dengesiz ve yetersiz beslenmek Stres Çok sıcak yada çok soğuk şeylerden yiyip içmek Yemek sırasında ve yemekten sonra fazla su içmek www.hazirslayt.com
TEŞEKKÜRLER www.hazirslayt.com
www.hazirslayt.com