FATİH GÜMÜŞ İSA DOĞRU OĞUZHAN SAPMAZ İSRAFİL SHAKHİEV
Sümerolog Veysel Donbaz'ın çözdüğü İstanbul Arkeoloji Müzesinde bulunan M.Ö yıllarına ait bir Sümer tableti, rüşvetin ilk belgesi niteliğindedir. 2300 yıl önce Brahman Başbakanının yolsuzluğun 40 yolunu saydığı; eski Çin'de ise, rüşveti önlemek üzere memurlara maaşlarına ek olarak "yang-lien" adıyla bir ek ödemede bulunulduğu bilinmektedir. İlk çağın önemli hukuk eserlerinden olan Hamurabi Kanunlarında, rüşvetle ilgili bir konuda hüküm veren yargıcın, sonradan bu hükmü değiştirmesi halinde görevinden alınacağı, bir daha kesinlikle yargıçlık yapamayacağı ve davaya konu olan miktarın on iki katı tutarında tazminat ödeyeceği hükmü yer almıştır.
Yolsuzluğun çok çeşitli bilimsel tanımları yapılmıştır. Yaygın bir tanıma göre, yolsuzluk kamu gücünün özel çıkarlar amacıyla kötüye kullanılmasıdır.”Daha kapsamlı yolsuzluk tanımı ise “kamu gücüyle” sınırlı olmayan “herhangi bir görevin özel çıkarlar için kötüye kullanılmasını” içerir.
Ağırlıklı görüşe göre, zimmet, irtikap, görevi kötüye kullanma, nüfuz suistimali kayırmacılık gibi fiiller de yolsuzluk türleri arasındadır. Ancak bunlardan bir kısmı ceza yasalarında veya ceza hükmü içeren özel yasalarda yaptırıma bağlanan eylemler olarak sayılırken, bir kısmı da herhangi bir suç tanımı içinde yer almamaktadır. Bu durumda, yolsuzluk türlerini veya eylemlerini iki ana başlık altında incelemek mümkündür. a-) Doğrudan Ceza Yaptırımına Bağlanmış Yolsuzluk Eylemleri b-) Dolayısıyla Ceza Yaptırımına Bağlanan veya Suç Sayılmayan Yolsuzluk Eylemleri.
RÜŞVET ZİMMET İRTİKAP KARA PARANIN AKLANMASI DOLANDIRICILIK EMNİYETİ SUİSTİMAL İÇERDEN ÖĞRENENLERİN TİCARETİ
RANT KOLLAMA (Monopol,Tarife,Lisans,Kota,Teşvik…) LOBİCİLİK OY TİCARETİ KAYIRMACILIK (Akraba,eş-dost,siyasal…) DİĞER (Hediye alma,Politik bilgi sızdırma, eksik mal beyanı verme…)
YÖNETSEL NEDENLER (Bürokratik nedenler,idari usül eksiklikleri, kamusal istihdam sorunları…) EKONOMİK NEDENLER (Kayıt dışı ekonomi, Gelir farklılıkları…) SOSYAL NEDENLER (Geleneksel yapılar, Eğitim sistemi, olumsuz toplumsal algılamalar…)
Sıkı Denetim Hesap verilebilirlik Eşitlik ve Ayrım Yapmama Vatandaş Memnuniyeti Yaşam Kalitesini Yükseltmek Düzgün ve Uyulan kurallar koymak
Sözünde durmak Onurlu olmak Açık olmak Tutarlı olmak Kişisel bütünlük İnsancıl olmak, Aç gözlü olmamak Emaneti ehline teslim etmek
Yolsuzluğun sistem ve toplum üzerinde olumsuz etki yaptığı genel kabul görse de, bazı olumlu yönlerine dikkat çeken yazarlar da bulunmaktadır. Onlara göre, piyasanın sınırlı, bürokrasinin hantal, mevzuatın ağır olduğu durumlarda yolsuzluk ve rüşvet, sisteme ve özellikle de ekonomiye “katkı” yapabilir.
Bu yazarlar bazı sorular yöneltmiştir; Rüşvet, hantal olan bürokrasi çarkını hızlandıran bir “yağ” işlevi görebilir mi? Alınan yanlış kararlar yolsuzlukla telafi edilebilir mi? Yolsuzluğun sonuçları her zaman kötü ve büyük müdür? Yolsuzluğun her zaman yatırımları azalttığı ve büyümeyi yavaşlattığı doğru mudur?
Yolsuzluk, rasyonellikten uzak ve ideolojik olarak belirlenmiş ekonomi politikalarının olumsuz etkilerini azaltıcı bir işleve sahip olabilir mi? Yasalara uygun bir talebin daha çabuk gerçekleşmesini sağlamak amacıyla, rüşvet vererek bürokrasi çarkını hızlandırmak sisteme zarar verir mi?
Key isimli yazar1936 yılında yayınlanan yapıtında, Kamu kuruluşlarına personel alımında görülen kayırmacılığın sonucunda, bürokrasinin toplumsal yapıyı daha temsil eder bir niteliğe kavuştuğunu, bu yolla iş bulabilen göçmenlerin topluma daha kolay uyum sağladıklarını ve ulusal bağlılıklarının güçlendiğini savunmuştur.
Yolsuzluğun ekonomik gelişmede olumlu etkileri olduğunu savunanlardan Leff, yolsuzluk, belirsizlik ve yatırım arasında ilginç bir ilişki kurmaktadır.Leff’e göre, yatırım yapılması için belli bir güvence gerekmektedir.Girişimciler belirsizlik durumunda yatırım yapmaktan kaçınacaklardır.Yolsuzluk ile bürokratik çevrenin davranışları yönlendirilebildiği ve denetlenebildiği ölçüde belirsizlik azalmakta, yatırım güvencesi ve olasılığı artmaktadır.
Gerçekten de, rüşvetin bireysel birtakım faydaları olabilir; ya da kötü ve hantal çalışan sistemlerin “hızlandırılması”na katkı yapabilir. Özellikle despotik sistemlerde yönetimin yumuşamasını da sağlayabilir. Fakat rüşvet, sadece bürokrasi yağlayarak hızlandıran bir mekanizma değildir; aynı zamanda sistemi yanlış yerlere kaydıran bir etkiye de sahiptir. Rüşvet yağıyla hızlanan bürokrasi, uzun vadede daha fazla yağ isteyebilir. Rüşvet ve yolsuzluk, kurumsallaşarak bu yönetimler için bir yaşam biçimi haline gelebilir.
Bizi dinlediğiniz için teşekkür ederiz…