“Kısmi İthal İkamesi Politikası: Enerji Alanı Örneği” Türkiye’nin Stratejik Sektörlerinde Temel Politikalar Osman AYDOĞUŞ Ege Üniversitesi İktisat Bölümü 5. İzmir İktisat Kongresi 21. Yüzyılın Kalkınma Stratejilerini Tasarlamak 31 Ekim 2013 – İZMİR

1.Uzun dönem büyüme performansı 2.Yapısal Sorunlar 3.Yeni Büyüme Stratejisi: – Seçilmiş alanlarda uygulanacak özel programlar – Kısmi İthal İkamesi 4.Enerji Alanı Örneğinde İthal İkamesi KAYNAK: Aydoğuş,O., O.F. Çolak ve A. Lenger (2012), Türkiye’nin Büyüme Stratejisi: Yapısal Analiz ve Politikalar, TİSK, Ankara. Sunum Planı

UZUN DÖNEM BÜYÜME PERFORMANSI: ; ;

YAPISAL SORUNLAR DÜŞÜK ORTALAMA BÜYÜME HIZI DÜŞÜK YATIRIM ORANI ve DÜŞÜK TASARRUF ORANI YÜKSEK GELİR-HARCAMA AÇIĞI (TASARRUF-YATIRIM AÇIĞI) YÜKSEK DIŞ TİCARET AÇIĞI VE YÜKSEK CARİ AÇIK DIŞ FİNANSMANIN KALİTESİ TEKNOLOJİK DÜZEY EĞİTİM DÜZEYİ

GAYRI SAFİ YATIRIM ORANI: (% GSYH) Kaynak: Dünya Bankası

TASARRUF ORANININ GELİŞİMİ: (% GSYH)

CARİ DENGE (%, GSYH)

İHRACATIN TEKNOLOJİK DÜZEYİ

AR&GE HARCAMALARININ GELİŞİMİ: (%, GSYH)

BÜYÜME VE BELİRLEYİCİLERİ: KARŞILAŞTIRMA ( )

YENİ BÜYÜME STRATEJİSİ HEDEFLER 1. Sürdürülebilir ve daha yüksek büyüme hızı 2. Daha yüksek yurtiçi tasarruf ve yatırım oranı 3. Kısa vadeli spekülatif sermaye gereksinimin azaltılması 4. Teknoloji düzeyinin yükseltilmesi 5. Teknoloji üretimi 6. Eğitim Düzeyinin yükseltilmesi KISITLAR 1. Fiyat istikrarının korunması 2. Sürdürülebilir bir bütçe açığı 3. Uluslararası taahhütler 4. Çevre 5. Gelir dağılımı

KISMİ İTHAL İKAMESİ Neden kısmi ithal ikamesi? 1.Genel bir sanayileşme politikası değil, seçilmiş özel alanlarda uygulanacak bir sanayileşme politikası 2.Kullanılabilecek araçlar sınırlı – Korumacı önlemler: Gümrük tarifeleri, kotalar, yasaklar (çok sınırlı) – Sermaye kontrolleri – Rekabetçi kur politikası (sınırlı) – Teşvikler (etkili bir biçimde uygulanabilir) – AR&GE harcamaları (etkili bir biçimde kullanılabilir) – Eğitim harcamaları (etkili bir biçimde kullanılabilir) Finansman nasıl sağlanacak? Vergi gelirlerinin artırılması ve vergi yükünün (sosyal güvenlik dahil) tedricen % 30’a kadar yükseltilmesi

ENERJİ ALANI VE KISMİ İTHAL İKAMESİ POLİTİKALARI

GEK İTİBARİYLE DIŞ TİCARET AÇIĞI: 2012 (Milyar $)

ENERJİ DIŞ TİCARETİ: 1990, 2000,2002, 2012 (Milyar $)

ENERJİDE TERSİNE İTHAL İKAMESİ: 1990, 2002, 2011 (Milyon tep)

BİRİNCİL ENERJİ ARZI VE TÜKETİMİ: 2011 (Milyon Tep) Kömür Ham petrol Petrol ürünleriDoğal GazHidrolik Jeotermal, güneş, rüzgar Biyoyakıt ve atıklarElektrikIsı Topla m BİRİNCİL ENERJİ ARZI33,920,69,836,84,53,13,70,10,0112,5 Üretim17,82,300,64,53,13,70032,1 Üretimin Payı (%)52,611,401, ,5 DÖNÜŞÜM-20,8-20,618,4-19,1-4,5-1,2-0,115,71,2-31,0 Elektrik santralleri (37,5 mtep, % 33) -16,3 % 440,0-0,1 -15,5 % 42 -4,5 % 12 -1,0 % 2,7 -0,1 % 0,319,00,0-18,5 Petrol rafinerileri0,0-22,222,50,0 0,3 Diğer-4,61,6-4,0-3,60,0-0,20,0-3,21,2-12,8 NİHAİ KULLANIM13,10,028,217,70,01,93,515,81,281,5 Sanayi6,90,01,67,90,0 7,4 (%47)1,225,0 Ulaşım0,0 14,60,20,0 0,10,014,8 Konut5,80,01,37,20,01,93,5 3,8 (%24)0,023,5 Ticaret ve kamu hiz.0,30,0 2,00,0 4,1 (%26)0,06,4 Tarım ormancılık0,0 4,90,0 0,40,05,3 Enerji dışı0,0 5,90,30,0 6,2 Toplam tüketim33,920,69,836,84,53,13,70,10,0112,5

ELEKTRİK KURULU GÜCÜ VE ÜRETİMİNİN KAYNAKLARA GÖRE DAĞILIMI: 2011 (%)

ENERJİ POLİTİKASI: AMAÇLAR VE HEDEFLER TEMEL AMAÇLARI: Yerli kaynaklara öncelik vermek, Yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji arzındaki payının arttırılması, Petrol ve doğalgaz alanlarında kaynak çeşitliliğinin sağlanması ve ithalattan kaynaklanan riskleri azaltacak tedbirlerin alınması, Enerji alanındaki faaliyetlerin çevreye duyarlı şekilde yürütülmesinin sağlanması 2023 HEDEFLERİ: Elektrik enerjisi kurulu güç kapasitesinin 100 bin MW’a çıkarılması, İki nükleer santralın devreye alınması ve üçüncü nükleer santralın insaatına başlanması, Yenilenebilir enerji kaynaklarının enerji arzındaki payının % 30’a çıkarılması, Rüzgar enerjisi kurulu gücünün 20,000 MW’a çıkarılması. Kaynak: TC Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

RÜZGAR ENERJİSİ HEDEFİ MEVCUT KURULU GÜÇ: 2010: MW 2011: MW 2012: MW HEDEF: 2023: MW 2023’E KADAR ARTIŞ: MW Kaynak: TC Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı

Bin Avro% Pay Toplam Maliyet Tirbün maliyeti92875,6 Şebeke bağlantısı1098,9 Temel806,5 Arazi kirası483,9 Tirbün kurulumu181,5 Danışmanlık151,2 Finansal maliyetler151,2 Yol yapımı110,9 Kontrol sistemleri40,3 RÜZGAR ENERJİSİ SANTRALİ (RES) YATIRIM MALİYETLERİ: 2009 (2 MW gücünde bir RES İçin 1 MW Maliyeti, 1000 €) Kaynak: European Wind Energy Association

SERMAYE MALLARINDA İTHAL İKAMESİ GEREKLİLİĞİ MW RES’İN YATIRIM MALİYETİ: TOPLAM MALİYET: 30 Milyar $ TİRBÜN MALİYETİ: 22,7 Milyar $ (%75) SORU: NE KADAR İTHALAT GEREKSİNİMİ DOĞACAK? HEDEF: MW GÜCÜNDE RES’İN KURULMASI İÇİN GEREKLİ İTHALATIN EN AZ DÜZEYE İNDİRİLMESİ. TİRBÜNLERİN YURTİÇİNDE ÜRETİMİ HEDEFLENMELİ – TEŞVİKLER – AR&GE HARCAMALARI – KATILIMCI LIK – BÜTÜNLEŞİK YAKLAŞIM