ANLAMLARINA GÖRE SÖZCÜKLER

Buna sözlük anlamıda denir. GERÇEK ANLAM Bir sözcüğün akla gelen ilk anlamına gerçek anlam denir. Buna sözlük anlamıda denir. Mesela ‘ağır’ kelimesinin aklımıza gelen ilk anlamı ‘tartıda çok çeken yani hafif karşıtıdır.’

ÖRNEK: ‘İnce’ kelimesi aşağıdakilerden hangisinde gerçek anlamında kullanılmıştır? A) Kızlar halı dokurken ince düşüncelere dalmışlardı. B) İnce ipek ipliklerle dokunan halılar daha güzeldir. C) Halı dokumak, herkesin beceremeyeceği ince bir iştir. D) Halı satıcısının ince davranışı müşteriyi etkiledi. CEVAP: B

‘Doktor ağır işlerde çalışmasını yasaklamıştı.’ MECAZ ANLAM Bir sözcüğün gerçek anlamının dışında kullanılmasıyla kazandığı anlama mecaz anlam denir. ‘Doktor ağır işlerde çalışmasını yasaklamıştı.’ Burada ‘ağır’ kelimesi gerçek anlamından uzaklaşmış, kendi anlamı dışında yani‘zor’ anlamında kullanıldığından dolayı mecaz anlamdır.

ÖRNEK: ‘Kurutmak’ kelimesi, aşağıdaki cümlelerden hangisinde mecaz anlamıyla kullanılmıştır? A) Bu yaz bolca sebze kuruttuk. B) Güneş karları erittiği gibi yerleri de kuruttu. C) Belediye çevredeki bataklığı kuruttu. D) Ne uğursuz adam! Gittiği yeri de kuruttu. CEVAP: D

Dolabın gözünden kitabı aldı. Cümlesinde ‘göz’ kelimesi yan anlamdır. Bir sözcüğün gerçek anlamıyla ilgili olarak yüklendiği yeni anlamlardır. Buna ‘yakıştırmaca anlam’ da denir. Dolabın gözünden kitabı aldı. Cümlesinde ‘göz’ kelimesi yan anlamdır.

ÖRNEK: Aşağıdaki cümlelerden hangisinde yan anlam yoktur? A) Sobanın dirseğini yeni değiştirdik. B) Uçağın kanadı alevler içinde kaldı. C) Neredeyse çocuğun kolu kırılacaktı. D) Dikiş makinasının kolunu koparacakmış gibi çeviriyordu. CEVAP: C

Dikmek,mavi,su,tahta,yaprak,elma,anne.. SOMUT ANLAM Varlığı duyu organları yardımıyla algılanabilen kavramları karşılayan sözcükler somut anlamlıdır. Dikmek,mavi,su,tahta,yaprak,elma,anne..

ÖRNEK: ‘Işık, akıl, rüya, korku’ kelimelerinden hangisi somuttur? A) Işık B) Rüya C) Akıl D) Korku CEVAP: A

Sevgi, insanlık, öfke, anlamak, düşünmek, barış... SOYUT ANLAM Varlığını zihinsel, sezgisel, olarak algılayabildiğimiz, duyularımızla algılayamadığımız kavramları karşılayan sözcükler soyut anlamlıdır. Sevgi, insanlık, öfke, anlamak, düşünmek, barış...

Fakat Ahmet, Konya, Seyhan gibi sözcükler de bir tek varlığı karşılar. GENEL VE ÖZEL ANLAM Anlam çerçevesi geniş olan sözcüklere genel; dar olan sözcüklere de özel anlamlı sözcükler denir. Canlı, insan, bitki, hayvan gibi sözcükler, kendisini oluşturan varlıkları topluca adlandırır. Fakat Ahmet, Konya, Seyhan gibi sözcükler de bir tek varlığı karşılar.

ÖRNEK: Aşağıdaki sözcüklerden anlamca en geniş kapsamlı olanı hangisidir? A) Gıda B) Meyve C) Üzüm D) Süt CEVAP: A

‘Açı, üçgen, doğru’ gibi sözcükler natematik, TERİM ANLAM Bir bilim, sanat veya meslek dalıyla ilgili belirli kavramları ifade eden özel anlamlı sözcüklere denir. ‘Açı, üçgen, doğru’ gibi sözcükler natematik, ‘Redif, dize, kafiye’ gibi sözcükler edebiyat, ‘Meridyen, enlem, boylam’ gibi sözcükler de coğrafya bilimi ile ilgili terimlerdir.

UYARI!!!!! Terim anlamı özelliğini taşıyan sözcükler, kullanıldığı bazı cümlelerde bu özelliğini kaybedebilir. Bu olaya farklı bir açıdan baktı. Sen benim dünyamsın.

Aşağıdaki sözcük çiftlerinden hangisi terimdir? ÖRNEK: Aşağıdaki sözcük çiftlerinden hangisi terimdir? A) Masa-Sandalye B) Ağaç- Demir C) Kağıt-Kitap D) Roman- Hikaye CEVAP: D

İnsan konuşması dışında doğada ortaya çıkan seslere denir. YANSIMA İnsan konuşması dışında doğada ortaya çıkan seslere denir. ‘ Yağız atlar kişnedi, meşin kırbaç şakladı’ dizesindeki ‘şak’ sözcüğü bir yansımadır. Ayrıca ‘pat, çat, hav, miyav’ gibi sözcükler de yansımaya örnektir.

ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisi yansımadan doğmuş bir sözcük değildir? A) Uğuldamak B) Köpürtmek C) Fısıldaşmak D) Gıcırdamak CEVAP: B

UYARI!!!! Öt-kişne-sızla gibi sözcükler yansıma değildir. Çünkü, bu sesler, bir varlığın sesi olarak karşımıza çıkmaz.

‘Ulu önder, yurt gezilerine başladı.’ DOLAYLAMA Bir sözcükle anlatılabilecek bir kavramın birden fazla sözcükle anlatılmasına denir. ‘Ulu önder, yurt gezilerine başladı.’ ‘Çukurova’da beyaz altına rağbet çok.’ Cümlelerinde ‘Ulu Önder’ le ‘Atatürk’,’beyaz altın’ la ‘pamuk ‘ anlatılmak istenmektedir.

ÖRNEK: Aşağıdakilerden hangisinde ‘dolaylama’ ya başvurulmuştur? A) Çocuklar sayı saymayı öğreniyor. B) Hava kararınca koşa koşa eve geldik. C) Bizim takım yeni bir file bekçisi aldı. D) Sanayimiz depremde yerle bir oldu. CEVAP: C

HAZIRLAYAN: ESRA UYANIK