TEKNİK EĞİTİM FAKÜLTESİ TEKSTİL EĞİTİMİ BÖLÜMÜ T.C. MARMARA ÜNİVERSİTESİ TEKNİK EĞİTİM FAKÜLTESİ TEKSTİL EĞİTİMİ BÖLÜMÜ ÖZEL İPLİK ÜRETİM YÖNTEMLERİ YRD.DOÇ.DR. MÜGE YÜKSELOĞLU KONU: FRİKSİYON İPLİKLERDEN ÜRETİLMİŞ TEKSTİLLERİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ HAZIRLAYANLAR: 2405117 ESRA DURMUŞ 2405120 EMİNE ÇOKYAŞAR 2405121 EBRU ŞİRİN 2405123 DİLEK HOROZ

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ DREF–2 friksiyon iplik makinesi, kaba iplik sektörüne hizmet vermektedir. bu makine döküntü ve deşe liflerinden, değişik numaralarda ve ring, rotor, hava jetli iplik makinelerinde üretilemeyen iplikleri üretebilmektedir. İpliğin dış görünüşü ring ipliğinin dış görünüşüne benzemektedir.(2) DREF-2’nin bilinen teknik uygulamaları (otomobil, ısıya karşı dayanıklı giysiler ve süzgeç sahaları ) yanı sıra örtüler, dekorasyon, ev eşyaları teksileri, halı altı dokuları, battaniye, temizlik bezleri, üst giyim kumaşları, elastiki eşofman iplikleri vb.

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ Bu yöntemin tekstil atıklarının yeniden işlenmelerinde gittikçe artan önem kazandığı görülmektedir. Buna birkaç örnek verebiliriz: Jüt ve pamuk telef karışımlarının kablo, halı ve yazlık ayakkabı tabanları imalinde kullanımı: Geleneksel jüt eğirme makinelerinde büyük hammadde ve verimlilik sorunları vardır. Çünkü jüt lifi pazarındaki darlığa bağlı olarak jüt lifi fiyatları artmaktadır. Bu nedenle klasik jüt işleyicilerinin, gittikçe artan oranda başka lifleri jüt ile karıştırma düşüncesi kendini zorlamakla kalmamakla tek seçenek haline gelmektedir.

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ Geleneksel eğirmecilikte var olan teknik imkanlara bağlı olarak jüt/ pamuk veya jüt/ PP telef karışımları sırasıyla % 85/ % 15 ve % 90 / % 10 oranlarında kullanılabiliyordu. DREF -2’de ise bu karışım oranları bir problem çıkarmaksızın % 50 / % 50 ve % 60 / %40’a kadar yükseltilebilmektedir. Böylece karışımın maliyeti oldukça düşürülür. Şekil 1 Şekil 2

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ B. Yatak örtüleri ve kareli örtüler için aşınmış ve kesilmiş flament teleflerinden yapılan iplikler: Avrupa ‘da çok büyük bir iplik üreticisi, örtüler ve diğer yeniden işleme yolu ile üretilen ürünler için kullanılacak iplikleri DREF-2 eğirme makinalarıyla imal etmektedir. % 20 -30 oranında akrilik veya PES yeniden imal edilmiş lifleri içeren karışımlarda kullanılır

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ C. Teknik Filtreler: Pamuk, Viskoz, PP elyaf telefleri USA ve Avrupa’da birçok filtre imalatçıları tarafından teknik filtre ipliği yapımında DREF-2 makinelerinde kullanılmaktadır. İkincil ve telef liflerinin DREF-2’de kullanımından aşağıdaki yararlar sağlanır. Karışımlarda ucuz flamentler iplik çekirdeği ve bu sayede bir yandan yüksek üretim hızları öte yandan ise kırıksız eğirme ile hacimli bir iplik üretilebilir. Belirli oranda fitil ilavesi ile % 100 jüt görünümlü iplikler üretilebilir.

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ C. Teknik Filtreler: 10-15 g/m’ lik taranmış fitillerin doğrudan sürülmesi ( yün veya pamuk taraklarından çıkan ) 8-10 kg’ lık bobinlerin doğrudan sarılması, örülmesi, çiftlenmesi.(tekrardan sarmak gerekmez)

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ Atık ve tekrar işlenmiş liflerin diğer kullanım alanları şunlardır: Sentetik yeniden-üretilmiş liflerden çocuklar, hastaneler vs. için zor tutuşan örtüler. Kadın şemsiyeleri ve yatak örtüleri için yeniden işlenmiş sentetik liflerden saçaklar. Yeniden işlenmiş liflerden ve flament atıklarından paketleme ipleri Yün atıklarının, kırpıntı yün ve PES yeniden işlenmiş lifleri ile karıştırılarak iş çorapları yapımı

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ Şimdiye kadar bu kalitedeki ürünler için ikincil lifler ve atık lifler (telef) kullanılmıştır. Bunların kullanılmasının ana sebebi düşük malzeme maliyetleri, yüksek verimlilik ve ürün kalitesidir ki yaklaşık 9 aylık bir sürede sistem kendini amorti eder.

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ DREF-2 ipliklerinin diğer kullanım alanları şu başlıklar altında sıralanabilir: PP doldurulmuş ipliklerden,askeri,hastane ve kamping örtüleri eldesi: İpliğin imal maliyetleri ve üretim sebepleri göz önüne alınarak, yapay ipek iplikleri yerini artan bir şekilde PP ipliklerine bırakmıştır.

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ DREF-2 ipliklerinin diğer kullanım alanları şu başlıklar altında sıralanabilir: PP doldurulmuş ipliklerden,askeri,hastane ve kamping örtüleri eldesi: Bundan şu avantajlar sağlanır: İplik, yapıyı daha iyi emme ve dezenfekte edebilme imkanı sağlar. Örtüler 130 ̊C ’de kaynatılabilir. Çekmesi çok azdır. İki yıkamadan sonra boyutu 1,4 m yerine 1,53 m olarak kalmıştır. Nm 3.5’lik DREF ipliğinin Nm 3.2 ‘lik geleneksel yapay ipek ipliği ile aynı hacimde olması tasarrufu artırır. Kurutma hızı yapay ipliğe oranla daha yüksektir.DREF ipliği, tepe ve taban çözgüleri Nm 34/2’lik pamuk ipliğinden olmak üzere, doldurma atkısı olarak kullanılır.

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ DREF-2 ipliklerinin diğer kullanım alanları şu başlıklar altında sıralanabilir: B. Hoş görünümlü dekorasyon ve ev tekstilleri için iplik imali: Telefler ve kırılmış iplikler çekirdek olarak kullanılmaktan başka DREF’e özgü efektin oluşturulmasında kullanılabilir. Bu efekti elde etmek için giriş yığınının sol tarafına bir veya birkaç bobin bu malzemelerden ilave etmek yeterlidir.

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ Bunlardan başka DREF-2 bazı özel elyafları ve iplikleri çalışabilme özelliklerine sahiptir. Bunlar: A. Ring ve rotor makinelerine kıyasla problemsiz olarak özel elyafları çalışabilir. Aramit elyaftan, DREF-2’de rahatça çalışabilir. Mesela Aramit elyaf ipliğinden yanmaz elbise veya kısmi koruyucu parçalar (örnek eldiven gibi) yapılmaktadır. Aspest yasaklandığından bunun alternatifi olarak “ Du Pont” (Kevlar) kullanılır. Isıya karşı dayanıklılığı 180-196 derece arasındadır. Kevlar kimyevi maddelere karşı dayanıklı olduğu gibi iyi bir elastikiyete de sahiptir. Bu özelliklerinden ötürü deniz araçları imalinde, otomobil, uçak, uzay ve açık deniz endüstrisi kollarında koruyucu malzeme yapımında kullanılmaktadır.

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ Şekil 4 Şekil 3 Şekil 5

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ Tablo 1. DREF-2’de kullanılan lifler ve uygulama alanları Kullanım alanı Nm Lif malzemesi Örtüler 1,2- 5 Yün, PAC,PES, PP, Viskoz, Rejenere lifler Dekorasyon Döşemelik kumaşlar, masa örtüsü, duvar kağıtları, perde 1,5- 5 Yün, Viskoz, PES, PAC ve karışımlar.Jüt, Keten karışımları Teleflerden yapılan mamüller Temizlik bezleri, dolgu, atkı ipliği 1,2 Telef, Tülbent döküntüsü Teknik kumaşlar ve özel iplikler Flament 0,5- 5 Yün, PA, PES, PP, Viskoz; Aramid, Karbon lifleri Üst giyim Gömlek, kazak,eşofman, paltoluk kumaş Yün, Viskoz, PES, PAC Halı Dokunmuş tafting, el dokusu 1,5- 5 0,25-4,5 Yün, PA, PES, PAC, Viskoz ve karışım

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ B. Dokumada oluşan tekstil atıklarının yeniden işlenmesi: DREF-2 sistemi mekiksiz dokuma tezgahlarından çıkan kumaş kenarlarının doğrudan iplik şeklinde eğrilmesi için ekonomik bir alternatiftir. Bu tip ipliklerin mümkün uygulama sahaları, temizlik bezleri, halı doldurma iplikleri, manifatura ürünleri, duvar kağıtları, dekorasyon kumaşlar olarak sıralanabilir.

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ C.Özel efekt iplikleri (Bukle ve Flame) üretimi: Çeşitli efektli veya kabarık tesiri uyandıran ipliklerin yanı sıra, DREF-2 makinelerinde bukle ve flame yapılı iplikler de imal edilebilir. DREF-2 ‘de üretilen özel efekt iplikleri şu alanlarda kullanılabilir: Duvar kağıtlarında Manifaturacılık kumaşları Perdeler Elbiselik kumaşlarda Dekoratif ve döşemelik kumaşlarda

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ C.Özel efekt iplikleri (Bukle ve Flame) üretimi: Şekil 6 Şekil 7

DREF-2 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ C.Özel efekt iplikleri (Bukle ve Flame) üretimi: Şekil 8 Şekil 9

1.2 DREF-2 İÇİN GENEL SONUÇ DREF-2 eğirme sisteminin geleceğini belirleyecek en önemli olgu, büyük miktarda tekstil atığının olmasıdır. Öte yandan ham malzeme maliyetlerinin durumu, ikincil ham malzemelerin yeniden işlenimi düşüncelerine güç katmaktadır. Sadece gelişmekte olan ülkelerde değil aynı zamanda ileri endüstri ülkelerinde de, atıkların yeniden işlenmesi problemi gittikçe önem kazanmaktadır. Bütün bunlardan ayrı olarak, teknik tekstiller için özel ipliklerin üretimi dekorasyon için fantezi iplikler imali, örtüler için iplikler vs. gibi imkanları, DREF-2 eğirme sisteminin yüksek esnekliğini göstermekte ve geleceğinin parlak olduğunu müjdelemektedir.

1.2 DREF-2 İÇİN GENEL SONUÇ DREF-2 ipliklerinin bu alanlarda kullanılabilmelerini sağlayan nedenler ise şu şekilde özetlenebilir: Özgül hacim yüksekliği, Yüksek gerilebilme özelliği, İpliğin ortasını ve kuvvetini etkilemeden kabartılabilme özelliği, Çok değişik karakterlerde elyaf kullanma imkanı, Liflerin uzunluk ve kalınlıklarından etkilenmemesi, Bazı tabii pislikler iplik oluşumu sırasında ayrılır. 200m/min’a kadar üretim imkanı, Düğümsüz 10 kg’a kadar bobin hazırlama, İpliğin orta ve dış yüzeyinin değişik elyaftan oluşturulabilmesi ve ipliğin ortasının başka bir iplik olabilmesi, Az işçi kullanımı.

2. DREF-3 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ DREF-3 friksiyon eğirme makınası, ring dahil diğer sistemlerin üretilmediği çok komponentli teknik iplikleri üretebilmektedir. Bu ipliklerin özellikleri diğer ipliklerden farklıdır (2) A.Teknik Tekstiller: Sivil ve askeri alanda korunma giysileri için Nm 12-20 bölgesindeki DREF-3 ipliği, 110 dtex’lik cam elyafı kullanımı iktisadi ve kaliteli sonuç verir.

2. DREF-3 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ A.Teknik Tekstiller: Nm 20 ‘ye kadar olan 110 dtex cam lifi, ipliklerde flament çekirdeğinin tamamen örtülmesi sağlanmıştır. Nm 20 ‘den daha ince olan 110 dtex‘lik cam lifi, çekirdekli ipliklerde bile iyi bir örtülme garanti edilmiştir. 2) DREF-3 çekirdek tip ipliği atkıda ve çözgüde kullanılabilir. 3) İpliğin yüksek mukavemeti, dokumada yeni iddialı mamüllerin doğmasına sebep olmuştur.

2. DREF-3 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ A.Teknik Tekstiller: Teknik alanda kullanılan diğer ürünler şunlardır: Taşımacılık ve iletim kemerleri, borular, yalıtım malzemelerinde kullanılan yüksek performanslı tekstiller. Teknikte kullanılan keçe ve süzgeçler için temel kumaşlar. Filtre, hortum vs. Sentetik deri tabanı, otomobil ve uçak için kaplama kumaşları. Astar. - Ayakkabılar için, elbiseler, bavullar ve çadırlar için (burulmuş, bükülmüş) endüstriyel dikiş iplikleri.

2. DREF-3 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ A.Teknik Tekstiller: Şekil 10 Şekil 11

2. DREF-3 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ A.Teknik Tekstiller: Şekil 12 Şekil 13

2. DREF-3 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ B. Açık hava tekstilleri: Çadırlar, katranlı muşambalar, tenteler ve sandalyeler, gölgelikler ve çatı kaplamaları için kumaşlar. Şekil 14 Şekil 15

2. DREF-3 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ C.Üst Giyim: - Tatil ve spor kıyafetleri, örneğin:Boyuna elastik jeans, boyuna elastik kadife ve düz kumaş. - Renkli dimi - Kadife Diğer sistemlerle mukayese edecek olursak: İmalat hızları yüksektir. İmalat maliyeti düşüktür İplik kopuğunun azlığı dokumada fevkalade randıman artışı temin eder. DREF-3 ipliği ile kumaşta, daha fazla sağlamlık, sürtünme haslığı ve taşıma özelliğinde artmalar ve diğer pozitif noktalar elde edilir.

2. DREF-3 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ Kadife dokumacılıkta DREF-3 ipliğinin faydası: Mukavemet fazlalığından dolayı kumaşta stabilite. Daha az buruşma Daha az şişme Sürtünme testinde % 200 ‘e varan yükselme 2.Pamuk, PES elyaf çekirdeği tam kapladığı için tek banyoda boyama biter. Korunma giysileri (çelik endüstrisi)

2. DREF-3 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ Ev tekstilleri: Terry havlular ve diğer terry kumaşlar için temel dokumalar.(atkı- çözgü) Tül için fantezi iplikler, (dokunmuş ve raşel örülmüş) perde, duvar kağıdı, masa örtüsü ve diğer dekore edici kumaşlar. Döşek ve minder örtüleri, yüzleri.

2. DREF-3 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ Ev tekstilleri: Şekil 17 Şekil 16

2. DREF-3 İPLİKLERİNİN KULLANIM ALANLARI VE ÖZELLİKLERİ Tablo2.DREF-3 de kullanılan lifler ve uygulama alanları Lif cinsi Stapel Nm Kullanım alanı Üretim Bant ağırlığı PES 40mm 50mm 60mm 30 24 20 16 Teknik iplikler 200-300m/min Giriş bandının ağırlığı umumiyetle 2.5 ktex tavsiye edilmekle birlikte 100 tex (Nm 10) 3.5 ktex kullanmak mümkündür. PAC 18 14 12 Örtüler PA 17 Teknik maddeler ZW Ev ve açık hava tekstilleri PES/ pamuk 25 22 15 Üst giyim 2/3 Pamuk Kevlar-Nomex Koruyucu kumaşlar yüksek mukavemetli iplikler

2.1 DREF- 3 İÇİN GENEL SONUÇ: Elyaf ve iplikten gelen imkanların kullanımındaki geniş olanaklar daha da yeni imkanlar doğuracaktır. DREF-3 tek ve çok kompenentli imalat için imkan elastikiyeti verir. Hızlı imalat daha az işçilik ve özel imalata açık bir makinedir. Başka hiçbir yerde kullanılamayan teleflerin tekrar kazanılması, ham madde fiyatı olarak ihmal edilemeyecek bir fırsattır. Çıkan malın doğrudan doğruya kullanıma hazır olması da düşünülmelidir.

2.1 DREF- 3 İÇİN GENEL SONUÇ: DREF-3 sisteminin diğer avantajları şunlardır: Sistem çok az yer işgal eder. Giren bant sayısında azalma. Yatırım maliyeti ucuzluğu. Esnek bir sınırda değişik numaralarda iplik imalatı.

3.DREF-2000 KULLANIM ALANLARI Geri kazanılmış,doğal lifler ve bunların karışımları ile elde edilmiş iplikler sayesinde değişik tarzda kumaşlar Kompozit malzemeler için teknik iplikler,izoleli dokumalar Dekoratif kumaşlar Üst giysilik (2)

4.DREF-3000 KULLANIM ALANLARI Dref 3000 friksiyon eğirme sistemi makinesi en son modelde üretilen makinedir dolayısıyla dref eğirme sistemlerinin içinde en son üretimi yapılan iplik çeşididir .

4.DREF-3000 KULLANIM ALANLARI DREF-3000 kullanım alanları şunlardır: Sivil ve askeri alanda kullanılan yüksek mukavemetli ve koruyucu kıyafetler Sürtünmeye karşı dayanıklı tekstiller Askeri ve sivil çadırları, çuvallar, brandalar,güneşten koruyucu tekstiller Havacılık ve uzay için kompozit lifler, otomotiv, makine ve inşaat endüstrisinde kullanılan tekstiller Kuru ve yaş filtrasyon için dokunmuş filtreler Araç emniyet kemerleri Astarlık dış giyim Triko eşyalar Tüm teknik tekstil ürünlerinde (4)

4.DREF-3000 KULLANIM ALANLARI Şekil 18

SONUÇ Dref iplik eğirme sistemleri geniş hammadde kullanımı sayesinde değişik tipte iplik üretimine yüksek iplik çıkış hızları ile olanak sağlamakta yüksek performanslı kompozit yapılar için çok bileşenli (örnek olarak hybrid iplik) iplik üretimini yapabilmektedir. Bu avantajları sayesinde konvansiyonel iplik eğirme sistemleri ile mümkün olmayan bazı üstün iplik özelliklerini ortaya çıkarmaktadırlar. (3)

KAYNAKLAR 1986-87 Mehmet Bayraktaroğlu, DREF iplikçilik metodu, bitirme projesi (14,15,16,17,18,19,20,21,22,31,32,37,39,40,42 syf) Y.Doç.Dr. Suat Canoğlu, DREF 2000 iplik Eğirme Makinesi makalesi sonucu Tekstil Maraton Dergisi, 5/1995 syf 41 www.Fehrerag .com/Fehrer/ Article Şekil 1: www.ayakkabıcılık.com Şekil 2: www.halıcılık.com Şekil 3: www.int-int biz Şekil 4: www.macs.com.au Şekil 5: www.moondoggie.net Şekil 6,7,9: www.moda .net Şekil 8: www.sümerdenizli.com Şekil 10,12: www.branda kumaş.com Şekil 11: www.kumaşcı.com Şekil 13: www.perdeciler.com Şekil 14: www.havacılık.com

TEŞEKKÜRLER…