DOĞA VE İNSAN DOĞAL SİSTEMLER Murat ADIGÜZEL M.AZMİ DOĞAN AND.LİS Coğrafya Öğretmeni

COĞRAFYANIN TANIMI Coğrafya kelime anlamı olarak yerin tasviri anlamına gelmektedir. Daha geniş anlamı ile ise; insanın içinde yaşadığı çevrenin doğal özelliklerini, insan-doğal çevre etkileşimini ve bu etkileşim sonucu insanın ortaya koyduğu beşeri ve ekonomik etkinlikleri kendi prensipleri çerçevesinde inceleyerek sonuçlarını açıklayan bilimdir.

MEKANSÂL UNSURLARDAN YARARLANMADA ETKİLİ Kültür Ekonomi İklim Bitki Yerleşme Toprak Su Nüfus Politika DOĞA İNSAN Zaman Zaman YEREL ULUSAL KÜRESEL Koruma Kullanma Düzenleme Planlama COĞRAFÎ BİLİNÇ Geleceğe Aktarma Sahiplenme MEKANSÂL UNSURLARDAN YARARLANMADA ETKİLİ OLAN FAKTÖRLER Kaynaklar Kimlikler Teknolojiler Değerler Tutumlar

Coğrafya kendi içerisinde beş bölüme ayrılır.

1. DOĞAL SİSTEMLER Doğal Sistemler kendi içinde şu gruplara ayrılır: Kartografya ( Harita Bilimi ) Klimatoloji ( İklim Bilimi ) Jeomorfoloji ( Yer şekilleri Bilimi) Hidrografya ( Su Bilimi ) Biyocoğrafya ( Canlı Bilimi)

KARTOGRAFYA Yerkürenin şekli,boyutları, hareketleri ve coğrafi olayların dağılışının haritalarla gösterilmesi ve harita çizim yöntemleri üzerinde durur.

KLİMATOLOJİ Yeryüzündeki iklim şartlarını, oluşumlarını ve etki alanlarını inceleyen bilim dalıdır. Meteorolojinin verilerinden faydalanır.

JEOMORFOLOJİ Yeryüzünün oluşumunda etkili olan iç ve dış kuvvetler ile bu kuvvetlerin meydana getirdiği yer şekillerinin oluşumunu ve dağılışını inceleyen bilim dalıdır. Özelikle Jeoloji bilimi ile yakın ilişki içerisindedir.

HİDROGRAFYA Yerüstü ve yeraltı suları ile bunların dolaşımlarını inceleyen bilim dalıdır. Okyanuslar,denizler,göller,akarsular ve yağışlar yerüstü sularını,kaynaklar ise yer altı sularını meydana getirmektedir.

BİYOCOĞRAFYA Bitki ve hayvanların yeryüzündeki dağılışını ve bu dağılışa etki eden faktörleri inceleyen bilim dalıdır. Bitkileri inceleyen bilim dalına botanik, hayvanları inceleyen bilim dalı ise zoolojidir.

2.BEŞERİ SİSTEMLER Nüfus ve yerleşme olarak ikiye ayrılır. Nüfusun yeryüzündeki dağılışını ve bu dağılışa etki eden faktörler ile yeryüzündeki nüfusun yerleşiminde etkili olan faktörler ile yerleşmelerin dağılışını inceler.

3. MEKANSAL SENTEZ Sınırları belirli bir alandaki coğrafi şartlar incelenir.

4. KÜRESEL ORTAM Dünya üzerinde bölge kavramı ve bölgelerin genel özellikleri incelenir. Ülkeler ve kıtalar bu grupta yer alır.

5. ÇEVRE VE TOPLUM Çevre kavramı,insan-çevre ilişkilerini ve çevre sorunları incelenir.

DOĞAL SİSTEMLER MUHTEŞEM DÖRTLÜ Atmosfer - Hidrosfer Litosfer - Biyosfer

A T M O S F E R

Atmosfer yani havaküre Dünya’yı çepeçevre saran çeşitli gazların oluşturduğu doğal bir ortamdır. Atmosferin coğrafyayı ilgilendiren kısmı hava olaylarıdır. Yeryüzünde görülen iklim şartları insanların yaşamlarını doğrudan etkilemektedir.

HİDROSFER (SU KÜRE)

Yerüstündeki ve yeraltındaki sular hidrosferi yani suküreyi oluşturur. Dünya’nın ¾’ünün sularla kaplı olması suyun insan yaşamındaki önemini göstermektedir. Ancak temel sorunlardan birisi kullanılabilir temiz su kaynaklarının bulunması ve insanlara ulaştırılmasıdır.

LİTOSFER (TAŞKÜRE)

Yerkürenin kabuk kısmını meydana getirir. Kalınlığı karalarda fazla okyanus tabanlarında ise azdır. Yaşamsal faaliyetlerimizi sürdürdüğümüz litosfer çeşitli özellikleri ile yerleşme şartlarını etkilemektedir.

BİYOSFER (CANLILAR KÜRESİ)

Doğal ortam içinde yaşayan canlıların oluşturduğu sisteme verilen isimdir. Bitkiler,hayvanlar,insanlar ve mikroorganizmalar biyosferi oluşturan unsurlardır. İnsanlar kendisi dışında kalan canlılardan doğrudan ve dolaylı olarak çok etkilenirler.