FİKRİ HAKLARIN ÖNEMİ BULUŞLAR VE PATENT SÜRECİ M FİKRİ HAKLARIN ÖNEMİ BULUŞLAR VE PATENT SÜRECİ M. Kaan DERİCİOĞLU ANKARA PATENT kaan.dericioglu@ankarapatent.com mkaan@metu.edu.tr 26 Şubat 2015 Eskişehir
Fikir ürünlerini oluşturan kişiler «fikir ürünü sahibi» ve fikir ürünü sahiplerine tanınan münhasır haklar «fikri haklar» olarak tanımlanır.
FİKİR FİKİR ÜRÜNÜ FİKİR ÜRÜNÜ SAHİBİ FİKİR ÜRÜNÜ SAHİBİNİN HAKLARI
FİKİR --------- İFADE FİKİR ÜRÜNÜ FİKİR ÜRÜNÜ SAHİBİ FİKİR ÜRÜNÜ SAHİBİNİN HAKLARI Fikirler ifade edildikten sonra fikir ürünü oluşuyor
FİKİR Fikir, “henüz bir biçim verilerek ifade edilmemiş düşünce” olarak açıklanabilir.
Burada dikkat edilmesi gereken konu, fikirlerin yasal olarak korunmamasıdır. Dünya Ticaret Örgütü Kuruluş Anlaşması eki Ticaretle Bağlantılı Fikri Haklar Anlaşması’nın (TRIPS) 9/2 maddesinde [2]; "Eser sahibinin hakları; fikirleri, usulleri, işletme yöntemlerini veya buna benzer matematiksel kavramları değil, ifadeleri kapsayacaktır." şeklinde belirtilmiştir. Benzeri bir hüküm “WIPO Copyright Treaty” de de vardır. Kaynak: http://www.wto.org/english/tratop_e/trips_e/trips_e.htm
[2] Copyright protection shall extend to expressions and not to ideas, procedures, methods of operation or mathematical concepts as such. (TRIPS Article 9/2.) Kaynak: Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (World Trade Organization) http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/27-trips.pdf
Are ideas, methods or concepts protected by copyright? WIPO: Are ideas, methods or concepts protected by copyright? Copyright protection extends only to expressions, and not to ideas, procedures, methods of operation or mathematical concepts as such. (Article 2) Kaynak: WIPO Copyright Treaty. http://www.wipo.int/treaties/en/ip/wct/trtdocs_wo033.html
FİKİRLER NASIL KORUNUR?
Fikirler yasal olarak korunmadığı için, fikirlerin korunması ürün oluşmadan önce açıklanmamasına bağlıdır.
“fikirlerinizin korunmasını istiyorsanız kimseye söylemeyin” ifadesi en gerçekçi yaklaşımdır. M. Kaan DERİCİOĞLU .
İFADE (EXPRESSION) İfade edilmekten amaçlanan, fikir ürününün bir biçim kazandırılarak oluşturulmasıdır. Korumanın başlaması için fikir ürününün oluşması ön koşuldur. Henüz yazılmamış bir roman veya senaryo veya bir bilimsel yayın, tamamlanmamış bir buluş, görsel anlatımı oluşmamış bir endüstriyel tasarım için herhangi bir yasal koruma başlamamıştır.
FİKİR ÜRÜNÜ Fikir ürünü, bir biçim kazandırılarak ifade edilmiş fikirler olarak tanımlanabilir. Gerek WIPO ve gerekse AB düzenlemelerinde fikir ürünleri biçimlenme şekillerine göre, iki gruba ayrılmıştır.
Fikir haklar ayırımı “yaratılar” – “creations” Eserler; Buluşlar; Ticaret sırları; Endüstriyel tasarımlar; Entegre devre topografyaları; Yeni bitki çeşitleri; vb. “ayırıcı işaretler” – “distinctive signs” Ticaret unvanları Markalar İnternet alan adları; Coğrafi işaretler; vb.
WIPO Dünya Fikri Haklar Örgütü, “haksız rekabete karşı koruma”, “franchising”, “character merchandising”, “genetik kaynaklar”, “geleneksel bilgi”, “geleneksel kültür biçimleri (ifadeleri) veya folklor” konularını da “fikri haklar – intellectual property” kapsamında yorumlamaktadır. Kaynaklar: http://www.wipo.int/export/sites/www/freepublications/en/tk/933/wipo_pub_933.pdf http://www.wipo.int/about-ip/en/iprm/
Yukarıdaki listede yer almayan «bilgisayar programları» fikir ürünleri kapsamında açıklanacaktır.
Bilgisayar Programı (computer program): Bir programlama dili kullanarak yazılan, bilgisayara bir işi yaptırmak için verilen komutlar bütünü. Yazılımlar (software): Değişik ve çeşitli görevler yapmak amaçlı tasarlanmış elektronik araçların birbirleriyle haberleşebilmesini ve uyumunu sağlayan, görevlerini ya da kullanılabilirliklerini geliştirmeye yarayan makina komutları ya da var olan bir problemi çözmek amacıyla bilgisayar dili kullanılarak oluşturulmuş anlamlı anlatımlar bütünü
BİLGİSAYAR PROGRAMLARI Yukarıdaki listede yer almayan ve bilgi toplumunun önemli unsurlarından olan “bilgisayar programları”, söz konusu fikir ürünlerinden “EDEBİYAT ESERLERİ” içinde yorumlanmaktadır. Bilgisayar programları, teknik özellik içermedikleri ve sanayiye uygulanabilirlik ölçütünü taşımadıkları gerekçeleriyle “buluş ve patent” konusu dışında kabul edilmiştir. (WTO-TRIPS: Article 10) Computer Programs and Compilations of Data 1. Computer programs, whether in source or object code, shall be protected as literary works under the Berne Convention (1971).
BİLGİSAYAR PROGRAMLARI Birleşik Devletlerde ve Avrupa Patenti Sistemi’nde bilgisayar programlarına, bazı özel durumlarda, patent verilmektedir. Ancak patent başvurusu genellikle “Apparatus for ……” vb., olarak sunulur. Bunun anlamı, “…… için cihaz” konusunda patent talep edilmekte ve genellikle kodlar belirtilmeden algoritmalar ve akım şemaları yardımı ile buluş tanımlanmaktadır. Eğer buluş iddiası; teknik özellik, yenilik ve buluş basamağı içeriyorsa değerlendirilmektedir.
TİCARET SIRLARI Bir üründen veya yöntemden en verimli ve kolay biçimde yararlanabilmek için oluşturulan o konudaki deneyime ve uygulamaya dayalı, genellikle gizli olmakla birlikte, böyle bir nitelik taşıması zorunlu olmayan ve açıklanmadığı için bir patent ile korunmayan, teknik bilgi birikimi olarak açıklanabilen Ticaret Sırları önemli bir hak konusunu oluşturur. WTO-TRIPS metni bu konuyu “açıklanmamış bilgilerin korunması” başlığı altında Bölüm 7 de vermektedir. Madde 39’da Paris Sözleşmesi 10bis maddedeki “Haksız Rekabetin Korunması” kaynak gösterilmektedir. (Kaynak: http://www.wto.org/english/docs_e/legal_e/27-trips_04d_e.htm#7)
TİCARET SIRLARI Patent olayında kişiler geliştirdikleri buluşu topluma açıklamaları karşılığında kendilerine verilen patent ile korunurken, ticaret sırlarında bilgi, gizli kaldığı sürece korunur. Uluslararası üne sahip bir içeceğin üretim yöntemi bu konuya örnek olarak verilebilir. 1890’lı yıllarda üretilen ve günümüze kadar üretim yöntemi gizli tutulabilen bu içecek, üreticisinin gizli tutabilmek konusundaki başarısı için, iyi bir örnektir.
ESERLERDE KANIT OLUŞTURMAK Başta fikir ve sanat eseri sahipleri olmak üzere pek çok kişi, çalışmalarının ya da fikirlerinin çalınacağından, izinsiz kullanılacağından endişe eder. Bu nedenle de kanıt oluşturmak için çeşitli kurumlarda onaylatmak ya da kendi kendine iadeli taahhütlü olarak göndermek gibi yöntemleri kullanır.
Kültür ve Turizm Bakanlığı bir kayıt sistemi uygulamaktadır. http://www.telifhaklari.gov.tr/ana/sayfa.asp?id=395 İSTEĞE BAĞLI KAYIT Eser sahibinin yani eseri meydana getiren kişi ya da kişilerin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlayan ve isteğe bağlı olarak yapılan bir işlemdir. Bu işlem beyana dayalı bir işlem olup hak kurucu niteliğe sahip değildir. Fikirler soyut halleriyle kayıt edilememekle birlikte ancak somutlaştırılıp şekillendirilmeleri (eser haline getirilmeleri) halinde kayıt edilmeleri mümkündür. Bilgi için bakınız: http://www.telifhaklari.gov.tr/ana/sayfa.asp?id=390
ESER NİTELİĞİNDEKİ VERİLER İÇİN ZAMAN DAMGASI - TASDİX Tasdix, bilgisayar ortamındaki verilerin elektronik olarak damgalandığı zamanı ve o tarihten itibaren üzerinde hiçbir değişiklik yapılmadığını gösteren, herhangi bir uyuşmazlıkta delil olarak gösterebilecek bir sayısal zaman damgası uygulamasıdır. Eğer mobil imza varsa, mobil imza ile yapılacak tasdix işlemi sonucunda oluşan sertifikada, işlemin kimin tarafından yapıldığına ilişkin veriler de yer alıyor. https://www.tasdix.com/DataBank.aspx
http://www.sahiplen.com/ TÜRKTRUST A.Ş ’nin teknik altyapısı ile çalışan sahiplen.com uygulaması üzerinden, her türlü eserinize zaman damgası oluşturarak, o eserin o an itibariyle var olduğunu yasal olarak kanıtlayabilirsiniz. Eser onay işlemlerinizi, dosyanızın formatı ne olursa olsun (mp3, pdf, doc, mpeg, jpeg, xls vb.), 5070 Sayılı Elektronik İmza Kanunu kapsamında, yetkili elektronik sertifika hizmet sağlayıcı (ESHS) olarak hizmet veren TÜRKTRUST'ın, yasal geçerliliği olan ürünü zaman damgası ile yaparak, eserlerinizin ilk oluşturma zamanını ispatlayabileceğiniz, kanıt niteliğinde bir sayısal zaman damgası elde edebilirsiniz. .
«sahiplen.com» sitesi üzerinden yapılan onay işlemleriyle, kişiler ürettikleri özgün eserlerinin başkaları tarafından izinsiz kullanılması halinde, eserin oluşturulma zamanını kanıtlayan zaman damgası ile yasal olarak hak iddia edebilmeleri sağlanır. Bir başka deyişle, sahiplen.com uygulaması, hangi tarih ve saat itibariyle eserinizin oluşturulduğunu yasal olarak kanıtlamanıza yardımcı olan bir hizmettir. .
KORUMA ÖLÇÜTLERİ VE YASAL KAYNAKLARI Tüm fikir ürünleri korunmamaktadır. Hangi fikir ürünlerinin korunması gerektiği konusunda ölçütler oluşturulmuş ve yasal düzenlemeler yapılmıştır. Ekli tabloda ölçütler ve yasal kaynakları belirtilmiştir. (Tablo 1) Eserler yalnız Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’na göre doğal olarak; buluşlar, yalnız Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK’ya göre patent veya faydalı model belgeleri ile belgeli olarak korunmaktadır. Endüstriyel tasarımlar (ürünün iki veya üç boyutlu görünümleri) Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında KHK, Türk Ticaret Kanunu Haksız Rekabet Hükümleri, Markaların Korunması Hakkında KHK’ya göre, doğal ve belgeli olarak yasal korumadan yararlanmaktadır. Markalar, Türk Ticaret Kanunu Haksız Rekabet Hükümleri ile tescilsiz olarak ve Markaların Korunması Hakkında KHK’ya göre, belgesiz ve belgeli olarak yasal korumadan yararlanmaktadır.
Ölçütler ve Kaynaklar FİKRİ ÜRÜNÜ KORUNMANIN ÖLÇÜTLERİ YASAL KAYNAKLAR ESER Sahibinin özelliğini taşıması ve Kanunda sayılan eser türleri kapsamında olması 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu (FSEK) (1952) BULUŞ Yeni olması Sanayiye uygulanabilir olması Bir buluş basamağını içermesi (tekniğin bilinen durumunu aşması) Patent Haklarının Korunması Hakkında KHK 551(1995) ENDÜSTRİYEL TASARIM Ayırt edici nitelikte olması Tasarım Haklarının Korunması Hakkında KHK 554 (1995) FSEK [] (1952) Haksız Rekabet 6102 sayılı TTK madde 54 ve devamı (2011) Markaların Korunması Hakkında KHK 556 (1995) MARKA Ayırt edici olması Çizimle görüntülenebilmesi veya Benzer biçimde ifade edilebilmesi Baskı yoluyla yayınlanabilmesi ve çoğaltılabilmesi Markaların Korunması Hakkında KHK 556 (2011) ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYALARI Orijinal niteliğe sahip olması 5147 sayılı Entegre Devre Topoğrafyalarının Korunması Hakkında Kanun (2004) YENİ BİKTİ ÇEŞİTLERİ Yeni, farklı, yeknesak ve durulmuş olması 5042 sayılı Yeni Bitki Çeşitlerine Ait Islahçı Haklarının Korunmasına İlişkin Kanun (2004) HAKSIZ REKABET Başkasının malları, iş ürünleri, faaliyetleri veya işleri ile karıştırılmaya yol açan önlemler almak, (TTK 55/4)
Aşağıdaki tabloda, fikir ürünlerinin farklı yasal koruma süreleri gösterilmiştir.
Koruma süreleri FİKİR ÜRÜNÜ Süre ESER Eser sahibinin yaşadığı süre + 70 yıl [*] BAĞLANTILI HAK 70 yıl BULUŞ İncelemeli patent: 20 yıl İncelemesiz patent: 7 yıl Faydalı model belgesi: 10 yıl ENDÜSTRİYEL TASARIM Tasarım tescili: 5x5 yıl Eser: eser sahibinin yaşadığı süre + 70 yıl Marka tescili: yenilenebilir 10 yıl Haksız rekabet: süre yok ENTEGRE DEVRE TOPOGRAFYALARI 10 yıl YENİ BİTKİ ÇEŞİTLERİ 25 veya 30 yıl MARKA Yenilenebilir 10 yıl [*] WIPO, ölümden sonraki bu süreyi 50 yıl olarak önermekte ve bazı ülkelerde bu öneri uygulanmaktadır.
Fikir ürünleri korumasının neden önemli olduğu, maddesel varlıklar (tangible assets) ve maddesel olmayan varlıkların (intangible assets) değerlendirilmesinde ortaya çıkmaktadır. Fikir ürünleri, maddesel olmayan varlıklar (intangible assets) kapsamında olup, gözle görülemeyen ve elle tutulamayan varlıklardır. Bu varlıklar, gözle görülebilen ve elle tutulabilen maddesel varlıklardan (tangible assets) farklıdır.
Arazi, binalar, makineler ve diğer donanımlar, sermaye, vb Arazi, binalar, makineler ve diğer donanımlar, sermaye, vb. varlıklar “mülkiyet” kavramı kapsamındaki maddesel varlıklardır. (Kaynak: http://www.webandmacros.net/assets-Balanced-Scorecard.htm)
Eserler, bilgisayar programları, buluşlar, ticaret sırları, endüstriyel tasarımlar, entegre devre topografyaları; yeni bitki çeşitleri, markalar, internet alan adları, ticaret unvanları, veri tabanları, müşteri bilgileri, iş yapış yöntemleri, vb. varlıklar, “hak” kavramı kapsamındaki maddesel olmayan varlıklardır. (Kaynak: http://www.webandmacros.net/assets-Balanced-Scorecard.htm)
Fikir ürünlerini de kapsayan maddesel olmayan varlıklar, bu varlıklara sahip işletmelerin pazar değerlerini yükseltmiştir. Aşağıdaki tablolarda verilen veriler maddesel olmayan varlıkların şirketlerin pazar değerindeki yükselişini göstermektedir.
Şirket varlık değerinde değişim 1982 yılında %38 olan değer 10 yılda %62 ve 24 yılda %90 a yükselmiştir. http://www.webandmacros.net/assets-Balanced-Scorecard.htm
500 büyük Amerikan şirketini kapsayan bu tablodaki değerler maddesel olmayan varlıkların şirket değerlerinde %80 paya sahip olduğunu göstermektedir. Bu sonuçlar 2000 li yıllardan itibaren bilgi çağına geçişi göstermektedir. http://www.edatafusion.com/whitepaper
Fikri haklar alanı ile rekabet gücü ilişkilendirildiği zaman şu yorum ile karşılaşılmaktadır. Maddesel olmayan varlıklar, rekabet avantajı sağlayan en önemli kaynaklardandır.
Ulusal rekabet gücü, “Bir ülkenin, vatandaşlarının gelir düzeyini sürdürülebilir şekilde koruyarak ve arttırarak, ürettiği hizmet ve ürünlerle, serbest piyasa koşullarında, uluslararası pazarlarda satış yapabilmek düzeyi” olarak açıklanmıştır. [[1]] Bir şirketin rekabet gücü, şirketin müşterilerine sunduğu mal ve hizmetlerin alternatifleri karşısında tercih edilmelerinin sürekliliğini sağlayabilmek yeteneğidir. [[2]] [[1]] Prof. Dr. Nüket YETİŞ, Bilim & Teknoloji ve Rekabet Gücü, 29 Kasım 2004, İstanbul Sanayi Odası [[2]] Prof. Dr. Gündüz ULUSOY, Yenilik ve Rekabet, 13 Mart 2005, Teknorama, İstanbul
Her işletme, her kurum, her üniversite kendi alanında rekabet gücü kazanmak ister. Yoğun rekabetin yaşandığı küresel ekonomide rekabet gücünün kazanılmasına ek olarak rekabet gücünün sürdürülebilmesi de önem kazanmıştır.
Bir ürünün mevcutlarla rekabet edebilmesi için, “yeni/özgün”, “kaliteli”, “çevreye zarar vermeyen”, vb. niteliklerinin yanında “ekonomik” olması da gerekmektedir. Ekonomik bir sanayi ürününü üretebilmek, ciddi bir Ar-Ge faaliyeti gerektirir. Rakip ürünlerin mevcut özelliklerini sağlamanın yanında, yeni özelliklerin de yaratılması zorunludur. Yeni özellikleri içeren fikir ürünlerinin önemi burada devreye girmektedir.
Maddesel olmayan varlıklar içinde yer alan inovasyon; yeni veya önemli ölçüde değiştirilmiş ürün (mal veya hizmet) veya sürecin; yeni bir pazarlama yönteminin veya iş uygulamalarında, işyeri organizasyonunda veya dış ilişkilerde yeni bir örgütsel yöntemin uygulanması olarak açıklanmaktadır. Kaynak: OSLO KILAVUZU http://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/BTYPD/kilavuzlar/Oslo_3_TR.pdf
WEF_GlobalCompetitivenessReport_2014-15 Bir örnek olarak buluşlar ele alındığında, buluşlara verilen belge olan patent sayıları bu konuda fikir verecek netliktedir. Dünyanın en büyük ekonomileri ve 2013 yılı patent sayıları aşağıdaki tabloda verilmektedir. http://www.wipo.int/ipstats/en/wipi/ 20 büyük ekonomide 18 inci sırada bulunan Türkiye, patent verilerinde son sırada yer almasına ek olarak sayısal açıdan çok gerilerde bulunmaktadır. 2013 yılına ait bu sayılar, Türkiye’nin rekabet gücü sıralamasındaki 45 inci sırada bulunmasını açıklamaktadır. WEF_GlobalCompetitivenessReport_2014-15 http://www3.weforum.org/docs/WEF_GlobalCompetitivenessReport_2014-15.pdf
Yerli Patent Başvuruları TÜRKİYE’NİN 2013 YILI PATENT VERİLERİ Yıl Yerli Patent Başvuruları TPE PCT EPC Toplam 4528 2013 4345 54 129 Yerli Verilen Patent 1244 1068 33 143 http://www.tpe.gov.tr/TurkPatentEnstitusu/statistics/
2013 yılında dünya çapında 1,170,000 patent verilmiştir. 2013 YILI PATENT BAŞVURU VE VERİLEN PATENT SAYILARI 2013 yılında dünya çapında toplam 2,570,000 patent başvurusu yapılmış ve aynı yıl 1,170,000 patent verilmiştir. World Intellectual Property Indicators - 2014 Edition http://www.wipo.int/ipstats/en/wipi/
PATENT SINIFLARI IPC – International Patent Classification IPC, sekiz bölüm ve yaklaşık 70000 alt bölümü kapsayan, uluslararası patent sınıflandırma sistemidir. http://www.wipo.int/classifications/ipc/en/ CPC – Cooperative Patent Classification Avrupa Patent Ofisi tarafından kullanılan CPC sınıflandırma sistemi dokuz bölüm ve yaklaşık 250000 alt bölümü kapsamaktadır. IPC de yer almayan «GENERAL TAGGING OF NEW TECHNOLOGICAL DEVELOPMENTS» konusu CPC de «Y» bölümü olarak bölümlere eklenmiştir. http://worldwide.espacenet.com/classification?locale=en_EP#!/CPC=B64F3%2F00
ULUSLARARASI PATENT SINIFLANDIRMA SİSTEMİ
IPC, Uluslararası Patent Sınıflandırması tüm teknoloji alanını 8 bölüme ayırır. BÖLÜM A İnsan İhtiyaçları BÖLÜM B İşlemlerin Uygulanması; Taşıma BÖLÜM C Kimya; Metalürji BÖLÜM D Tekstil; Kağıt BÖLÜM E Sabit Yapılar (İnşaat) BÖLÜM F Makine Mühendisliği; Aydınlatma; Isıtma; Silahlar; BÖLÜM G Fizik BÖLÜM H Elektrik
Konunun önemini bu sayılar göstermektedir Konunun önemini bu sayılar göstermektedir. Teknik sorunları önceden saptamış, planlı ve programlı bir Ar-Ge faaliyeti ile ne kadar çok buluş ve patent başvurusu yapılır ise, alınan patent sayısı da buna paralel olarak artacaktır. Sayı arttıkça bu buluşların ticarileşme şansı da artacaktır.
Mevcut teknoloji, teknoloji transferi ve teknoloji üretimi seçenekleri ve sonuçları aşağıdaki grafikte özetlenmiştir.
Bilim & Teknoloji ve Rekabet Gücü Prof. Dr. Nüket YETİŞ 29 Kasım 2004, İstanbul Sanayi Odası Bilim & Teknoloji ve Rekabet Gücü
Mevcut teknolojileri gösteren mavi ve salt teknoloji transferini gösteren yeşil renkli seçenekler, ilk yıllarda verimliliği artıran gibi algılanabilir. Ancak ilerleyen yıllarda uzun ömürlü çözümler olmadıkları ortaya çıkmaktadır. Prof. Dr. Nüket YETİŞ 29 Kasım 2004, İstanbul Sanayi Odası Bilim & Teknoloji ve Rekabet Gücü
Kırmızı renkle gösterilen teknoloji üretimi bir inovasyon örneğidir. İlk yıllardaki hazırlık dönemi kayıpları (ölüm vadisi) ileri yıllarda gelir artışıyla verimlilik olarak yansımaktadır. «Eğer Ar-Ge faaliyeti sürekli ve sürdürülebilir olursa» ifadesini buraya eklemek gerekecektir. Prof. Dr. Nüket YETİŞ 29 Kasım 2004, İstanbul Sanayi Odası Bilim & Teknoloji ve Rekabet Gücü
Fikri Haklar Sistemi Uluslararası platform Buluşlar: 148 ülke, PCT andlaşması 38 ülke Avrupa Patenti Markalar: 91 ülke, Madrid Protokolü Tasarımlar: 62 ülke, Hague Anlaşması Eserler: 168 ülke, Berne Sözleşmesi Sınai haklar: 176 ülke Paris Sözleşmesi Minimum standartlar: 160 ülke WTO-TRIPS anlaşması Bu sunuda, uluslararası yasal düzenlemeler ve ülke sayıları verilmektedir. .
YAŞADIKLARI YILLARDA BULUŞLARI İLE TARİHE GEÇEN İNSANLAR Telefon (1876 Graham Bell), Radyo (1902 Marconi), Çengelli İğne (1849 Walter Hunt), Ataş (1900 Johann Vaaler), Kibrit (1680 Robert Boyle), Ayna (1903 Emil Bloch), Fotokopi Makinesi (1942 Chester Carlson), Tornavida (MÖ 3. Yüzyıl Arşimet), Makas (1893 Louis Austin), DNA (1953 James Watson ve Francis Crick), Lazer (1960 Theodore Maiman) Robot (1913 Elmer Sperry), İnternet Teknolojisi (1968 Douglas Engelbert), Pil (1799 Alessandro Volta), Blue -Jean Pantolon (1873 Levi Strauss), Dondurma (1897 Alfred Cralle), Coca-Cola (1885 John S. Pemberton) CD (1979 Joop Sinyou ve Toshitada Doi), Dizel Motoru (Rudolph Diesel), Uçak (1903 Wright Kardeşler) Jet Motoru (1935 Hans Von Ohain), Fotoğraf (1826 Joseph Niepce). Bu listeye 2023 yılında Türkiye’den de buluşçuların girmesi dileğimizdir.
Bu konunun bir kültür meselesi olduğu bilinen bir gerçektir. Bazı ülkelerde üretilen ürünlerin birçoğunda patent numarasının veya «patent pending» ifadesinin yer alması olasıdır.
Buluşlar ve Patent Süreci
Patent sisteminin konusu buluştur.
Buluşun tanımı genellikle yapılmaz Buluşun tanımı genellikle yapılmaz. Buluş kavramına sınır getirmemek amacıyla, tanım yerine yorum tercih edilmiştir. “Buluş, teknik bir sorunu ortaya koyar ve teknik çözüm yolunu gösterir” yorumu, anlaşılır yorum örneklerinden biri olarak verilebilir.
Buluşlarla ilgili yasal düzenlemede buluşun patentle korunabilmesi için; yeni olması (başvurudan önce yayınlanmamış veya kamuya açıklanmamış olması), bir buluş basamağını içermesi “tekniğin bilinen durumunun aşılması” (buluşun ait olduğu teknik alanda uzman bir kişinin bilgisi dahilinde olmaması) ve sanayiye uygulanabilir olması (birden çok üretilebilir olması) gerekir.
Kaynak: http://www.epo.org/ Bir buluşun patentle korunabilmesi için teknik [3] bir özelliğinin olması ön koşuldur. Patent verilerek korunabilir bir buluş olup olmadığı konusundaki değerlendirme, buluşun; yenilik, sanayiye uygulanabilirlik ve bir buluş basamağı içermek ölçütleri açısından incelenmesinden ayrı yapılmalıdır. Avrupa Patenti Sözleşmesi’nin 52(1) maddesi hükmüne göre her şeyden önce bir buluş olmalı, daha sonra bu buluş, patent verilebilmesi için gerekli ölçütleri karşılamalıdır. Eğer bir buluş söz konusu değilse, patent verilebilirlik ölçütlerinin varlığı araştırılmayacaktır. Kaynak: http://www.epo.org/ [3] Teknik: Bir bilim, bir meslek dalında kullanılan yöntemlerin tümü Fizik, kimya, matematik gibi bilimlerden elde edilen verileri iş ve yapım alanında uygulamak. (TDK, Türkçe Sözlük)
ÖLÇÜTLER Yasal olarak üç olarak bilinen ölçütler, başvuruların değerlendirilmesinde ve hükümsüzlük kurallarında yedi olarak sayılabilir: 0 - Bir buluş olacaktır. 1 - Bu buluş yeni olacaktır. 2 - Bu buluş sanayiye uygulanabilir olacaktır. 3 - Bu buluş bir buluş basamağını içerecektir. 4 - Bu buluş uygulamayı sağlayacak biçimde başvuruda yeterince açık ve tam tanımlanacaktır. 5 - Patent verilmesini isteyen gerçek buluşçu olacak veya buluşçunun adı belirtilecektir. 6 - Patent isteği yalnız bir buluşu kapsayacaktır. (buluşun bütünlüğü – unity of invention)
PATENT Patent, sanayi alanında uygulanabilir bir buluşun sahibine bir kamu kurumu tarafından verilen belgedir. Bu belge, patent sahibine, patent istemlerinde tanımlanan buluşun kapsamında olmak koşuluyla, söz konusu buluşun başkaları tarafından kullanılmasına izin vermek ve izinsiz kullanılmasını engellemek için yasal yollara başvurmak hakkını sağlar.
Patent verilemeyecek konular ve buluşlar - Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları - Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar - Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımları - Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü̈ bulunmayan usuller - İnsan veya hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan, hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri - Konusu kamu düzenine veya genel ahlaka aykırı olan buluşlar - Bitki veya hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki veya hayvan yetiştirilmesi usulleri
PATENT BELGESİ ÖRNEĞİ
ÜRÜN PATENTİ – USUL PATENTİ Eğer buluş; bir ürün ile ilgisi ise “ürün patenti – product patent”, bir usul ile ilgili ise “usul/yöntem patenti – process/method patent” olarak adlandırılır.
Bir başka patent örneği olarak 1971 yılında Birleşik Devletlerde verilen US 3,630,430 sayılı Kızarmış Patates Kutusu patentidir. Ürün Patenti Örneği Şekil 2 deki oklar yönünde parmaklarla bastırıldığı zaman alt yüzey içe doğru hareket ederek kilitlenmekte ve düz bir yüzeyde durabilen kutu (Şekil 3 ve 4) oluşmaktadır. Patent No.US3630430
Usul Patenti Örneği Üzerine kanal açılmış iki parça tahtanın kanallarına grafik döküldükten sonra iki tahta birleştiriliyor ve daha sonra kesilerek kalemler üretiliyor. Bu bir usul patenti örneğidir.
YENİLİK Patent başvurusunun yapıldığı tarihten önce, buluş konusunda dünyanın herhangi bir yerinde, toplumca erişilebilir, yazılı veya sözlü tanıtım, kullanım veya bir başka yolla açıklanan bilgilerin tümü, tekniğin bilinen durumunu oluşturur. Tekniğin bilinen durumuna dâhil olmayan buluşlar YENİDİR. Yenilik, patent verilebilirlik şartlarından birisi, bir anlamda buluş için olmazsa olmaz bir kavramdır. Araştırma raporlarında eğer bir buluşun yeniliğini etkileyecek bir doküman (belge) söz konusu ise bu X kategorisinde belirtilmektedir.
Araştırma raporlarında eğer bir buluşun yeniliğini etkileyecek bir doküman (belge) söz konusu ise bu X kategorisinde belirtilmektedir. Kategori X: Özel bir ilgisi bulunan belge. Belge tek başına ele alındığında, patent başvurusu yapılan buluşun yeni olduğu veya bir buluş basamağı içerdiği kabul edilemez.
YENİ OLMAYAN BULUŞ ÖRNEĞİ Bu patent başvurusu örneği yeni bir buluşu içermemesi rağmen, Resimlerin elle çizilebileceği için örnektir.
YENİ OLMAYAN BULUŞ ÖRNEĞİ Bir önceki sayfadaki buluş örneği için düzenlenen araştırma raporu buluşun yeni veya bir buluş basağı İçermediğini göstermektedir. Her raporda belirtilen dokümanların rapor Ekinde verilmesi gerekir. (Bir sonraki sayfaya bakınız)
YENİ OLMAYAN BULUŞ ÖRNEĞİ REFERANSI Yenilik açısından X kategorisinde referans gösterilen Birleşik Krallık Patent Başvurusu Bu patent başvurusu önceki sayfadaki buluş iddiasının yeni olmadığının kanıtıdır.
YENİ OLMAYAN BİR BAŞKA BULUŞ ÖRNEĞİ GB2204554 (A) ― 1988-11-16 Bu patent başvurusu söz konusu buluş iddiasının yeni olmadığının bir başka kanıtıdır.
YENİ OLMAYAN BİR BAŞKA BULUŞ ÖRNEĞİ
BULUŞ BASAMAĞI Buluşun, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafından, tekniğin bilinen durumundan aşikâr bir şekilde çıkarılamayan bir faaliyet sonucu gerçekleşmiş olması. Araştırma raporlarında eğer bir buluşun buluş basamağı içermesini etkileyecek bir doküman (belge) söz konusu ise bu Y kategorisinde belirtilmektedir. Kategori Y Özel bir ilgisi bulunan belge. Belgenin bir veya daha çok bu gibi diğer belgeler ile birleştirildiği ve söz konusu birleşimin teknikte uzman bir kişi için aşikâr olduğu durumda, patent başvurusu yapılan buluşun bir buluş basamağı içerdiği kabul edilemez.
Buluş basamağı ölçütü örneği İkinci sıradaki örnekte görülen silgide uçlar değişebilmektedir. Patent başvuru için sorgu yapıldığında; bu tür bir silgi var mıdır? Bu silgi birden çok üretilebilir mi? sorularının yanıtı “evet” olduğu halde, birinci sıradaki örnekteki kurşun kalem ile karşılaştırıldığında, bu kalemdeki teknik özellik burada kolayca uygulanabileceği için, “buluş basamağı” yoktur ve patent verilemez niteliktedir. 4 1 2 3
SANAYİYE UYGULANABİLİRLİK Buluşun, sanayide üretilebilir veya kullanılabilir (tekrar edilebilir) nitelikte olması.
© 2013 Ankara Patent | Tüm Hakları Saklıdır. Buzluk © 2013 Ankara Patent | Tüm Hakları Saklıdır.
Sanayiye uygulanabilirlik örnekleri Plastik kaba su doldurulduktan sonra ağız kısmı bağlanıp dondurucuya konulduğunda su donarak küçük buz kalıpları oluşmaktadır. Bir kez kullanabilen bu örnek patent almış Sanayiye uygulanabilir pratik bir buz kabıdır. http://worldwide.espacenet.com/searchResults?NUM=US5527012&DB=EPODOC&locale=en_EP&ST=number&compact=false
© 2013 Ankara Patent | Tüm Hakları Saklıdır. ÜÇ BOYUTLU HOLOGRAM © 2013 Ankara Patent | Tüm Hakları Saklıdır.
3D HOLOGRAM MAKER ÜÇ BOYUTLU HOLOGRAM İki çukur aynın birbiri üzerine kapatılması ile oluşturulan hologram Yapıcı, alt aynadaki cismi aynaların dışına yansıtarak cismin dışarıda Görünmesini sağlamaktadır. 3D HOLOGRAM MAKER ÜÇ BOYUTLU HOLOGRAM http://www.optigone.com/
ÜÇ BOYUTLU HOLOGRAM 3D HOLOGRAM MAKER http://www.optigone.com/
Bu patent, Parma takılan bir diş fırçası ile ilgilidir. Önceki teknikteki doküman sayısı ilginçtir.
Ayakkabı topuğuna açılan bir US Patent No. 5255452 – 26.10.1993 Ayakkabı topuğuna açılan bir kanal ile yaklaşık 45 derece açılı olarak ayakta durulabilmektedir. http://worldwide.espacenet.com/ adresinde Smart Search bölümüne US5255452 yazılarak tam metne ulaşılabilir. Buluşun başlığı: yerçekimi yanılsaması oluşturmak için yöntem ve araçlar. http://worldwide.espacenet.com/publicationDetails/biblio?DB=worldwide.espacenet.com &II=1&ND=3&adjacent=true&locale=en_EP&FT=D&date=19931026&CC=US&NR=5255452A&KC=A
Yerçekimine karşı açılı durabilmek için giyilecek ayakkabı Çok önemlidir. US Patent No. 5255452 – 26.10.1993
Yerçekimine karşı açılı durabilmek için bilek kısmı desteklenmiş ayakkabı geliştirilmiştir.
Yerdeki vidaya takılacak topuk yapısı yükü taşıyacak nitelikte yapılmıştır.
Bu buluşu kim yapmıştır?
AÇILI DURUŞ AYAKKABISININ BULUŞÇULARINDAN BİRİ MICHAEL J. JACKSON AÇILI DURUŞ AYAKKABISININ BULUŞÇULARINDAN BİRİ
BULUŞUN BÜTÜNLÜĞÜ Patent sisteminin konusu buluştur. Patent, yalnız bir buluş için verilir. Üründeki her bir teknik sorunu çözen yenilik buluş olarak kabul edilebilir. Bir ürünü oluşturan unsur sayısı gibi, bir üründe birden çok sayıda buluş bulunabilir. Patent sisteminde bu konu, “buluşun bütünlüğü – unity of invention” olarak tanımlanmıştır. Birden çok buluşu içeren bir patent başvurusu yapılmış ise, patent ofisindeki şekli şartlara uygunluk incelemesi sonrasında yalnız bir buluş için rapor düzenlenecek ve diğerleri için ayrı başvuru yapılması gerektiği belirtilecektir. Ayrılan başvurular için yapılacak yeni başvurunun/başvuruların tarihi ilk başvurunun tarihi kabul edilecektir.
Buluşun bütünlüğü ve örneği Patent başvurusu yalnız bir buluşu kapsayacaktır. Bu ölçüt veya kural “buluşun bütünlüğü” – unity of invention – olarak açıklanır. EP1757914A3 Bu örnekte, üç buluş olduğu gerekçesiyle buluş bütünlüğü olmadığı belirtiliyor. Bu durumda ikinci ve üçüncü buluşlar için ayrı başvurular yapılması gerekecektir. Yeni başvuruların tarihi ilk başvurunun tarihi olarak kabul edileceği için hak kaybı söz konusu olmayacaktır.
YETERİNCE AÇIK VE TAM Bir buluş uygulamayı sağlayacak biçimde başvuruda yeterince açık ve tam tanımlanacaktır. Patent başvurusuna ilişkin olarak düzenlenen araştırma raporlarında kullanılan «it is not clear» ifadesi bu kuralı tanımlamaktadır. Avrupa Patenti Sözleşmesinde “sufficiently clear and complete” olarak belirtilmiştir.
KHK 511 TARİFNAMENİN AÇIKLIĞI MADDE 46 - Tarifname, buluş konusunun ilgili olduğu teknik alanda uzman olan bir kişi tarafından buluşun uygulanabilmesini sağlayacak nitelikte açık ve yeterli yazılır. EPC Article 83 Disclosure of the invention The European patent application must disclose the invention in a manner sufficiently clear and complete for it to be carried out by a person skilled in the art.
Açıklık yok örneği
Yeterince Açık ve Tam örneği Bir buluş uygulamayı sağlayacak biçimde başvuruda açık ve yeterli tanımlanacaktır. US5527012_BUZTORBASI Bu Birleşik Devletler Patenti, plastik buz parçalarının doldurulduğu bir kaptan söz edilmektedir. Basit gibi algılanan bu buluş, 36 sayfada, çok ayrıntılı olarak anlatılmıştır.
Yeterince Açık ve Tam örneği http://worldwide.espacenet.com/publicationDetails/biblio?DB=worldwide.espacenet.com&II=0&ND=3&adjacent=true&locale=en_EP&FT=D&date=19960618&CC=US&NR=5527012A&KC=A
2. ULUSAL BOR ÇALIŞTAYI Teknik özellik Buluşun patent verilerek korunması açısından teknik sorun, teknik çözüm yorumlarından şu sonuç çıkarılabilir: “Bir buluşun patentle korunabilmesi için teknik bir özelliğinin olması ön koşuldur” Teknik: Bir bilim, bir meslek dalında kullanılan yöntemlerin tümü Fizik, kimya, matematik gibi bilimlerden elde edilen verileri iş ve yapım alanında uygulamak. (TDK, Türkçe Sözlük)
Teknik özellik 2 Teneke kutunun üst kısmına (1) bastırıldığı zaman kapak açılmakta ve kenarlarına (2) kapanmaktadır. Burada buluş üst kapak kenarındaki açıklıklardır. Bu şeker kutusu bir teknik özellik örneği içermektedir. 1 2
Bilgisayar programında teknik özellik Avrupa Patent Ofisi, bir bilgisayar ekranında bir pencere açıldıktan sonra yeni açılan pencerelerin bir önceki pencereler ile çakışmamasını sağlayan bilgisayar yazılımını buluş olmadığı gerekçesiyle patent verilemez olarak kabul etmiş, ancak Temyiz Kurulu, pencerelerin üst üste çakışmamasının sağlanmasını teknik bir özellik olarak kabul ederek patent verilmesine karar vermiştir. (Kaynak:http://legal.european-patent-office.org/dg3/pdf/t970935eu1.pdf )
BAŞVURU ÖNCESİ AÇIKLAMALAR Patent Başvuru tarihinden önce; “yazılı”, “sözlü” veya “bir başka biçimde” açıklanan buluşlarda, yenilik ölçütü açısından sorun yaşanacak ve patent alınması zorlaşacaktır. Bu olayın istisnası Türkiye’de uygulanmaktadır. Açıklama tarihinden başlayan ONİKİ AY içinde patent başvurusu yapılırsa, bu açıklamalar buluşun yeniliğini etkilemez. (GRACE PERIOD – HOŞGÖRÜ SÜRESİ) Avrupa Patenti sisteminde ve diğer ülkelerde ise, açıklamalar buluş sahibi dışındaki, açıklamaması gereken kişiler tarafından yapılırsa, ALTI AYLIK bir süre uygulanmaktadır.
Gerçek buluşçu olmak Patent verilmesini isteyen gerçek buluşçu olacaktır. Eğer başvuruyu yapan buluşu yapan değilse, buluşu yapan gerçek buluşçunun adı belirtilecektir. Ayrıca bu hakkın nasıl elde edildiği açıklanacaktır.