Dolgu oyuncaklar Arş. Gör. Erdoğan ÖZEL

1.DOLGU OYUNCAKLAR, TANIMI, TARİHÇESİ Dolgu oyuncaklar, içi değişik malzemelerle doldurularak farklı özel­liklerde kumaşlardan, (örgüden, deriden vb.) yapılan oyuncaklardır. Be­bekler, hayvan oyuncaklar, yastıklar, minderler ve fasulye torbaları dolgu oyuncak türlerindendir (İIhan,2004).

İçi doldurularak yapılan bebeklere MS 500 yıllarında Mısır'da rastlan­mıştır. Bunlardan bazıları parlak renkli yünlerden tığla işlenerek yapılmış, bazıları da yünden örülmüş bebeklerdir. 19. yüzyıl başlarında bebeklerin başları ya porselenden ya da sırsız seramikten, gövdeleri ise kösele kaplı tahtadan ya da talaş doldurulmuş köseleden yapılıyordu.

19. yüzyıl son­larında kolları ve bacakları hareketli, başları dönen, gözleri oynayan, sesli ve yürüyen bebekler yapılmaya başlandı. Kâğıt, bez ve sünger bebekler hızla yayıldı. Bebek yapımında plastiğin kullanılması 20. yüzyılda gerçek­leşti. Canlı insan görünümü taşıyan bu bebeklerin özel elbise dolapları, giysileri ve çeşitli aksesuarları bulunmaktaydı (İlhan,2004).

Çocuklar genellikle yumuşak, sevimli ve hafif oyuncaklarla oynamayı severler. Canlı renklerde, tüylü ya da pamuklu kumaşlarla dikilmiş, içi el­yaf ya da silikonla doldurulmuş oyuncaklar çocukların her zaman ilgile­rini çekmektedir.

Okul öncesi eğitim kurumlarında dolgu oyuncaklar evcilik köşesine zenginlik katmaktadır. Dolgu hayvanlar ve bebeklerin yanı sıra dolgu yastıklar ve minderler de evcilik köşesini sevimli hâle getirmekte ve il­ giyi bu köşede yoğunlaştırabilmektedir. Dolgu oyuncaklar hazırlanırken farklı işlevsel özelliklerde tasarlanarak çocukların bazı kavramları öğren­melerine yardımcı olması sağlanabilir.

2.DOLGU OYUNCAKLARIN ÇOCUKLARIN GELİŞİMLERİ­NE ETKİLERİ Çocuklar dolgu oyuncaklarla oynayarak (bebeğin elbisesini giydi­rerek, düğmelerini ilikleyerek, fermuarını çekerek vb.) manüplatif becerilerini geliştirme fırsatı bulur. Farklı dokunsal özelliklere sahip malzemelerle hazırlanan dolgu oyuncaklar (pelüş, polar, kaşe, deri, örgü vb.) çocuğun dokunma duyusunu etkileyerek gelişmesini sağlar.

Çocukların dolgu oyuncaklarla oynamaları onların cinsel kimlikle­rine uygun rolleri üstlenip bu rolleri benimsemelerini ve toplum­sallaşmalarını sağlar. Çocuklar, dolgu oyuncaklarla oynarken empati kurarlar ve özellik­le öfke, kızgınlık gibi olumsuz duygularını dışa yansıtabilirler.

Çocuğun gün içindeki yaşantısını (uyuma, beslenme, giyinme vb Çocuğun gün içindeki yaşantısını (uyuma, beslenme, giyinme vb.) oyuncağına uygulayarak sorumluluk almasını, aldığı sorumluluk­ları yerine getirmesini ve sosyal rolleri öğrenmesini sağlayabilir.

Çocuk dolgu oyuncaklarıyla, okul öncesi eğitim kurumlarında ya­pılan dramatik etkinliklerde, evde oynarken beden dilini veya ko­nuşma dilini kullanarak çevresindekilerle iletişim kurar. Oyun sıra­ sında dili kullanma becerileri gelişir (Şahingöz ve diğ., 2005; Sert, 2005).

Okul öncesi eğitim dönemindeki çocukların gelişim özellikleri, gereksinimleri ve ilgileri dikkate alınarak hazırlanan dolgu oyun­ caklarla bazı kavramlar (renk, sayı, rakam, boyut vb.) verilebilir.

3- DOLGU OYUNCAK YAPIMINDA BULUNMASI GERE- KEN TEMEL ÖZELLİKLER

3.1. KULLANILACAK MALZEMELERİN ÖZELLİKLERİ Dolgu oyuncaklarda kullanılabilecek malzemelerde aranılan en önemli özellik, yıkanabilen ya da silinerek temizlenebilen malzemeler ol­malarıdır. Dolgu oyuncak yapımında dış yüzey için, tüyü dökülmeyen pelüş, keçe, fötr, kaşe veya polar, pazen, basma, keten, penye ve sentetik türün­de kumaşlar tercih edilmelidir.

Deri, yapay deri, süet gibi malzemelerden de oyuncak yapımında ya­rarlanılabilir. Bunların yanı sıra yıkanabilir özellikte makarna yünleri, or­lon, merserize vb. ip çeşitleriyle şiş ve tığ kullanarak yapılan örgülerden de dolgu oyuncaklar hazırlanabilir.

Dolgu oyuncağın dış yüzeyinin yapımında kullanılacak kumaşların ve iplerin, çocukların ilgilerini çekebilecek canlı ve parlak renklerde olması­na dikkat edilmelidir. Hazırlanan dolgu oyuncağın karakterinin gerçeğine uygun veya ya­kın olmasına dikkat edilmelidir.

3.2. OYUNCAĞIN DOLDURULMASI Doldurmada kullanılacak malzemede olması gereken en önemli özel­lik, kolayca temizlenebilen veya yıkanabilen, yıkandıktan sonra da oyun­cakta şekil bozukluğuna yol açmayacak türden olmasıdır. Dolgu oyuncaklar için kullanılabilecek en uygun dolgu malzemeleri, sentetik ve elyaftır. Yumuşaklığı, yıkandığında şeklinin bozulmaması ve hafif olması nedeniyle tercih edilmelidir.

Dolgu maddesi olarak küçük parçalara ayrılmış sünger ya da eski nay­lon çorap parçaları kullanılabilir ancak kırpık sünger az doldurulduğunda şekil bozukluklarına, çok doldurulduğunda ise oyuncağın sert olmasına neden olur. Naylon çorap ve pamuk dolgu maddesi olarak kullanıldığında ise yı­kandığında oyuncağın şekil özelliğini kaybetmesine neden olacağı için tercih edilmemelidir (Şahingöz ve diğ., 2005, Oğuzkan ve diğ. 1999).

Dolgu oyuncak yapımında kumaş seçimi ve dolgu maddesi kadar doldurma işlemi de önemlidir. Oyuncak ne kadar iyi dikilirse dikilsin ay­rıntılar düzenli dolduramadığında, olması gerekenden daha sert ya da yumuşak olduğunda, oyuncağın görünümü bozulabilir.

Doldurma işlemine oyuncağın çıkıntılı bölümlerinden başlanmalıdır Doldurma işlemine oyuncağın çıkıntılı bölümlerinden başlanmalıdır. Bu kısımlar dar olacağı için dolgu maddesi şiş veya tığ yardımıyla küçük parçalar hâlinde yerleştirilmelidir.

Oyuncağı doldurma işlemi tamamlandıktan sonra önceden tasarla­nan kavramsal bir özelliğin (yavrusu, yiyeceği, oyuncağı vb.) oyuncağın içinden çıkarılabilmesi için dikilerek hazırlanan bez torba dolgu madde­ sinin koyulduğu açıklık ile birlikte görüntüyü bozmayacak şekilde dikilir. Bu bölümde kapatılmak için amerikan fermuarı, fermuar, çıt-çıt vb. kul­lanılabilir

3.3 OYUNCAKLARIN SÜSLENMESİ Doldurulan oyuncağa yapılacak son İşlem, süslenmesidir. Oyuncak, süslenerek İlgi çekici hâle getirilebilir ancak süslemede kullanılacak mal­zemelerin sağlam, yıkanabilir ve çocuğa zarar vermeyecek nitelikte ol­ masına dikkat edilmelidir. Süslemede abartıya kaçmak, oyuncağın ka­rakter özelliğini bozabilir.

Oyuncağın dış yüzeyinin kumaş rengine ve özelliğine göre süsleme yapılmalıdır. Süslemelerde farklı özellikte sutaşları, fistolar, kurdeleler, danteller, deri, kaşe, ponponlar, farklı özellikte ipler ve yünler kullanıla­bilir. Süslemelerde kumaş boyaları, farklı dikiş ve işleme tekniklen, hazır göz, ağız, burun kullanılabilir.

Oyuncaklar dikilirken ve süslenirken eldeki artık malzemelerin değer­lendirilmesi ekonomik olmasını sağlayacaktır. Dolgu oyuncaklarda süsleme amacıyla kullanılacak malzemeler, sağ­lam bir şekilde zemine dikilmelidir. Hazır göz, ağız, burun vb. kullanılıyor­sa dikişle birlikte kuvvetli bir yapıştırıcıyla tutturulmalıdır. Çocukların ko­ parıp yutabilecekleri boncuk, düğme, pul vb. malzemelerin kullanılma­masına dikkat edilmelidir.

Dokunsal duyuma yönelik olarak hazırlanan (yumuşak-sert, yuvarlak- oval vb.) farklı büyüklükte ve özellikte boncuklar, oyuncağın uç yerlerine yerleştirilebilir. Oyuncakta dokunsal duyum sağlaması veya ses çıkarma­sı amacıyla nohut, mercimek, fasulye vb. malzemeler tercih edilmeme­lidir. Çünkü bu malzemeler, oyuncak yıkandığında parçalanarak kuma­şa zarar verebilir ya da oyuncağın şeklinin bozulmasına neden olabilir.

4.DOLGU OYUNCAK YAPIMINDA İZLENECEK AŞAMA­LAR Dolgu oyuncak yapımında ilk işlem, belirlenen oyuncağın kalıbı­nı çıkarmadır. Oyuncak kalıpları için dergiler, model kitapları ve resimlerden yararlanılabilir. Okul öncesinde kullanılacak dolgu oyuncakta verilebilecek kav­ramsal özelliğin de bu aşamada tasarlanıp kalıplarının çıkarılma­sı gerekir (Tavuğun içinden yumurta-civciv çıkması, eşeğin kar­nından yavrusu- heybesinden ot çıkması vb.).

Belirlenen kumaş, özelliğine göre yıkanıp ütülenebilir. Kalıplar kumaşa toplu iğne ile tutturulur ve kenarları çizilerek (sabun vb.) belirlenir.

Kalıp çizgilerinin kenarında Icm dikiş payı bırakılarak kumaş ke­silir. Kesilen kumaş parçalan toplu iğne ile birleştirildikten sonra te­yellenir ve uygun renkte dikiş ipleriyle makinede veya sağlam olacak şekilde el dikişi ile dikilir.

Dikilen oyuncağın teyelleri temizlenip iplikleri sağlamlaştırıldık­tan sonra kumaşın yüzü çevrilir. Oyuncağın doldurulma aşamasında kullanılacak dolgu malze­mesi (elyaf, kırpık sünger vb.) oyuncağın sivri ve ince kısımların­ dan başlanarak ve tasarlanan kavramsal özellikler dikkate alına­rak doldurulur.

Çok sert ya da yumuşak olmayacak şekilde ioldurulan oyuncak, tasarlanan kavramsal özelliğe göre dış yüzeyinin kumaşına uy­gun olarak hazırlanan bez torba dolgu açıklığı ile birlikte estetik bir şekilde dikilir. Bu bölümün kapatılıp açılabilmesi için fermua­rın yanı sıra oyuncağın ve kumaşın özelliğine göre amerikan fer­muarı, çıtçıt vb. kullanılabilir. Süsleme ile ilgili temel özelliklere dikkat edilerek gerekli süsle­meler yapılmalıdır.

Kumaş dolgu oyuncaklar

Örgü dolgu oyuncaklar

Minder ve yastıklar