TRİSTÖR

TRİSTÖR Bu öğrenme etkinliğini tamamladığınızda; Tristörün sağlamlığını kontrol edebileceksiniz. Tristör ile anahtarlama devresi kurabileceksiniz.

TRİSTÖR Tristör en az dört silisyum parçanın birleşmesinden oluşan, anahtar ve doğrultma görevi yapan bir elemandır. SCR(Silicon Controlled Redresor) ismi de verilir. Tristörler 50V – 8000V arası ve 0.5A – 4500 A arasındaki akım ve gerilim değerlerini anahtarlamak üzere farklı tiplerde üretilirler.

TRİSTÖRÜN YAPISI Tristörler sırasıyla birbirini takip eden,P ve N tipi silisyumdan yapılmış 4 tabakadan oluşur. (Transistörde PNP yada NPN olmak üzere 3 tabaka idi) En dışta P tabakası vardır. Anot görevi görür. Diğer uçtaki en dıştaki tabaka ise N tabakasıdır. Katot görevi görür.

TRİSTÖRÜN UÇLARI Tristör 3 bacaklı bir elemandır. Bacaklarının isimleri; Anot Katot ve Gate’dir.

TRİSTÖR SAĞLAMLIK KONTROLÜ Anot – Katot arası çift yönlü yüksek direnç Anot – Gate arası çift yönlü yüksek direnç Katot – Gate arası bir yönde yüksek direnç ve bir yönde düşük direnç değeri görülür. Küçük direnç değeri görüldüğünde; Kırmızı probun temas ettiği uç (GATE) Siyah probun temas ettiği uç (KATOT) Boşta kalan diğer uç (ANOT) ‘tuR

TRİSTÖR SAĞLAMLIK KONTROLÜ 3. Uç Gate 2. Uç Katot 1. Uç Anottur. BT XXX Tristörü’nün uçları tablo ile böyle bulunur!

TRİSTÖRÜN ÇALIŞMA PRENSİBİ Diyotun çalışmasını hatırlayalım. Anot ucuna Artı(+) , Katot ucuna –(Eksi) polarma uygulandığı zaman iletime geçmekteydi. Tristör Gate kontrollü diyot olarak nitelenebilir. Anot ucuna Artı, Katot ucuna eksi polarma uygulanır. Gate ucundan pozitif tetikleme verildiğinde Anot-Katot arası iletime geçer. Tetikleme kesilse bile Anot-Katot arası iletime kalmaya devam eder.

TRİSTÖRÜ TETİKLEME YÖNTEMLERİ 1) Gate tetiklemesi : En çok tercih edilen yöntemdir. Anot ucuna +, Katot ucuna –(Eksi) polarma uygulanır. Gate ucuna + tetikleme geldiğinde iletime geçer. Tetikleme kesilse bile iletime kalır. 2) Anot-Katot arası voltajı arttırmak : Anot-katot arasındaki voltaj çok artırılırsa, Gate tetiklemesi gelmeden Anot-katot arası iletime geçer. 3) Sıcaklık : Sıcaklığın çok artması ile tristör içindeki tabakalar arası akan sızıntı akımı artar ve iletime geçer. İstenmeyen bir durumdur

TRİSTÖRÜ GATE TETİKLEMESİ İLE İLETİME GEÇİRMEK

TRİSTÖRÜ GATE TETİKLEMESİ İLE İLETİME GEÇİRMEK Tristörün KATOT ucuna EKSİ polarma uygulanmıştır. Güç kaynağının Artı ucu ile tristörün Anot ucu arasına LED ve öndirenç bağlıdır. Dolayısı ile Tristörün ANOT ucuna ARTI polarma uygulanmıştır. Devredeki S anahtarı kapatıldığında, R1 direnci üzerinden tristörün GATE ucuna ARTI polarma uygulanır. Tristörün Anot-katot arası iletime geçer. LED ışık verir. S anahtarı artık açılsa dahi tristör iletimde kalmaya devam eder.

TRİSTÖRÜ DURDURMA YÖNTEMLERİ Durdurma = İletimin Kesilmesi, Kesime Sokulması Tristörün Gate ucuna +(artı) polarma uygulayarak, iletime geçmesini sağladık. Gate tetiklemesi kesilse dahi tristör iletimde kalmaya devam eder. Dolayısıyla tristör tetiklendikten sonra; yokuş aşağı giden ve frenlenemeyen bir araba gibi çalışmaktadır. Ancak arabanın frenlenmesi gerektiği gibi, tristörün de gerektiğinde kesime sokulması gerekir.

TRİSTÖRÜ DURDURMA YÖNTEMLERİ 1) Tristörü Seri Anahtarla Durdurma

TRİSTÖRÜ DURDURMA YÖNTEMLERİ 1) Tristörü Seri Anahtarla Durdurma Tristör tetiklendikten sonra, Anot gerilimi kesilirse tristör kesime geçer. Devrede S1 anahtarı kapalı konumda iken; S2 anahtarı kapatılarak Gate tetiklenmesi sağlandığında tristör iletime geçer. LED ışık verir.Daha sonra S2 anahtarı açılsa bile iletimde kalmaya devam eder. LED ışık vermeye devam eder. Tristör iletimde iken; S1 anahtarı açık konuma getirilirse, tristör kesime geçer. LED söner.

TRİSTÖRÜ DURDURMA YÖNTEMLERİ 1) Tristörü Seri Anahtarla Durdurma Tekrar iletime geçirebilmek için, S1 anahtarı kapalı konumdayken, S2 anahtarı kapatılarak Gate tetiklenmesi sağlanmalıdır.

Temrin Adı : Tristörün anahtarlama elemanı olarak kullanılması – 1 Temrin amacı : Tristör kullanarak anahtarlama yapmak DEVRE ŞEMASI

Temrin Adı : Tristörün anahtarlama elemanı olarak kullanılması – 1 Temrin amacı : Tristör kullanarak anahtarlama yapmak KULLANILAN MALZEMELER

Temrin Adı : Tristörün anahtarlama elemanı olarak kullanılması – 1 Temrin amacı : Tristör kullanarak anahtarlama yapmak İŞLEM BASAMAKLARI 1) Devre şemasını çiziniz. 2) Malzemelerinizi temin ediniz. 3) Devrenizi kurunuz. Kontrol işlemi için sıra alınız. 4) Sıranız gelince kontrole geliniz. 5) S1 anahtarını kapalı tutarak, S2 anahtarını kapatınız. LED’i gözlemleyiniz. S1’i kapalı tutarak S2’yi açık konuma getirip LED’i gözlemleyiniz. 6) S1 anahtarını açık konuma getirerek LED’i gözlemleyiniz.

Temrin Adı : Tristörün anahtarlama elemanı olarak kullanılması – 1 Temrin amacı : Tristör kullanarak anahtarlama yapmak GÖZLEM SONUÇLARI İşlem basamaklarını takip ederek, ilgili alanlara «Tristör iletimde» veya «Tristör Kesimde» yazınız.

Temrin Adı : Tristörün anahtarlama elemanı olarak kullanılması – 1 Temrin amacı : Tristör kullanarak anahtarlama yapmak SORULAR 1) Tristör ile transistör arasındaki farkı açıklayınız. 2) Bu temrinde kullanılan durdurma yönteminin adını yazınız.

TRİSTÖRÜ DURDURMA YÖNTEMLERİ 2) Tristörü Paralel Anahtarla Durdurma

TRİSTÖRÜ DURDURMA YÖNTEMLERİ 2) Tristörü Paralel Anahtarla Durdurma Devrede S1 anahtarı ile Gate tetiklenmesi sağlandığında tristörün Anot-Katot arası iletime geçerek, akım geçişi olur. LED ışık verir. Daha sonra tetikleme kesilse dahi Anot-Katot arası akım geçişi(iletim) devam eder. S2 anahtarı kapatılınca, Anot – Katot arası kısa devre olur. Elektrik akımı dirençsiz yolu tercih edeceği için LED’in ışık vermesi için gerekli akım tristör üzerinden değil, S2 anahtarı üzerinden akar. Dolayısıyla tristör kesime geçer. S2 anahtarı açıldığında LED ışık vermez.

Temrin Adı : Tristörün anahtarlama elemanı olarak kullanılması – 2 Temrin amacı : Tristör kullanarak anahtarlama yapmak DEVRE ŞEMASI

Temrin Adı : Tristörün anahtarlama elemanı olarak kullanılması – 2 Temrin amacı : Tristör kullanarak anahtarlama yapmak KULLANILAN MALZEMELER

Temrin Adı : Tristörün anahtarlama elemanı olarak kullanılması – 2 Temrin amacı : Tristör kullanarak anahtarlama yapmak İŞLEM BASAMAKLARI 1) Devre şemasını çiziniz. 2) Malzemelerinizi temin ediniz. 3) Devrenizi kurunuz. Kontrol işlemi için sıra alınız. 4) Sıranız gelince kontrole geliniz. 5) S1 anahtarını kapatınız. LED’i gözlemleyiniz. 6) S1 anahtarını açınız LED’i gözlemleyiniz. 7) LED ışık verirken, S2 anahtarını kapatıp açınız. LED’i gözlemleyiniz.

Temrin Adı : Tristörün anahtarlama elemanı olarak kullanılması – 2 Temrin amacı : Tristör kullanarak anahtarlama yapmak GÖZLEM SONUÇLARI İşlem basamaklarını takip ederek, ilgili alanlara «Tristör iletimde» veya «Tristör Kesimde» yazınız. Basamak 5 Sonuç : Basamak 6 Sonuç : Basamak 7 Sonuç :

Temrin Adı : Tristörün anahtarlama elemanı olarak kullanılması – 2 Temrin amacı : Tristör kullanarak anahtarlama yapmak SORULAR 1) Bu temrinde kullanılan durdurma yönteminin adını yazınız. 2) S1 ve S2 anahtarlarının görevlerini açıklayınız.