Psikiyatrik Araştırmalar Doç. Dr. Cengiz Kılıç Abant İzzet Baysal Üniv. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Bilgi sahibi olmanın iki yolu Konunun uzmanlarından öğrenmek Araştırma yapmak. Araştırma dünya hakkında birşeyler öğrenmenin belli kurallara uygun olarak yapılması sürecidir. A İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Klinik Araştırma Nedir? İnsanlarda görülen hastalıklar Hastalıklardan korunma veya tedavi Sağlıklılığı destekleme Konularında bilgi edinmeyi amaçlayan ve insan deneklerle doğrudan veya dolaylı yapılan çalışmalardır. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İnsan deneklerle doğrudan yapılan çalışmalar........ Normal psikoloji veya fizyolojiyi inceleyebilir. Hastalık mekanizmalarının gözlemine dayanabilir Sonuçları araştırabilir Klinik deneyler olabilir İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İnsan deneklerle dolaylı çalışmalar...... Toplum temelli çalışmalar olabilir Hasta grupları üzerinde yapılan çalışmalar olabilir İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Klinik araştırma yapmanın ilk koşulu..... Sağlık veya hastalık konularında iyi bir soru sormaktır İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı İyi bir soru: Sizin için önemli olmalıdır. Henüz yeterince yanıtlanmamış bir soru olmalıdır. Sizin tarafınızdan ve sizin kalan zamanınız içerisinde ve sizin sahip olduğunuz kaynaklarla yanıtlanabilir olmalıdır. Başkaları da (danışmanınız ve çalışma arkadaşlarınız) bunun önemli bir soru olduğunu kabul etmelidir. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İyi araştırma soruları nereden çıkar? Danışmanınızla tartışarak Kendi klinik veya laboratuvar deneyimlerinizden Okuyarak Bilimsel toplantılarda meslektaşlarınızla yaptığınız tartışmalardan. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İyi olmayan araştırma soruları: Fazla geniş kapsamlıdır Yanıtlanamaz Basittir Sonuçlar iyi tanımlanmamıştır İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Bir araştırmanın yapılması için.... Etik açıdan geçerli olması Bilimsel açıdan geçerli olması gereklidir. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Etik geçerlilik 1. Araştırmadan elde edilecek yararlar risklere oranla daha önemlidir (Bunu gösteren öncü veriler vardır veya araştırma küçük ölçekli ve dikkatle planlanmıştır.) 2. Klinik veya biyolojik açıdan önemli bir soruya yanıt verecektir. 3. Bilimsel tarafsızlık ilkesine uygun planlanmıştır. 4. Bilimsel açıdan geçerlidir Önceden risk/yarar oranı hesaplanır . Eğer önemli bir soru sorulmuyorsa araştırma etik değildir. Eğer yanıtı biliyorsanız araştırma yapmazsınız. Bilimsel geçerliliği olmayan bir çalışma etik değildir. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Bilimsel geçerlilik Soru klinik veya biyolojik açıdan önemlidir. Soruya verilmiş yeterli bir yanıt yoktur 3. Öncü veriler araştırmayı ve desenini desteklemektedir. 4. Yararlı bir araştırmadır. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Araştırma Sorusu 1. Ana sorular bir ya da en fazla iki tane olmalıdır. 2. Net bir şekilde sözelleştirilmesi gerekir. 3. Sormak istediğinizi açık bir şekilde sormalı ve yanıtlanabilir olmalıdır. 4. Ana sorular dışında ek (ikincil) sorular sorulabilir. Daha sonra yapılacak daha ayrıntılı araştırmalar için basamak olacak biçimde planlanmalıdır. Bu araştırmada tam olarak yanıtlanması gerekmez. Araştırma sorusu açık ve yanıtlanabilir olmalıdır. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Konu seçimi sonrası yapılacak okumalar: Konuyla ilgili literatür ne büyüklükte? Bu alanda fikir öncüsü kişiler kimler? Bu alanda en yeni derleme (review) hangisi? Alanda en önemli/etkili yazı hangisi? Bu okuma sonucunda sorunuzu değiştirmek gerekir mi? İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Araştırma sorusunun parçaları: Üzerinde çalışılacak popülasyon açık biçimde belirtilmelidir. Yapılacak müdahale veya deneklerin karşılaştığı durum net belirtilmelidir. Beklenen sonucun ne olduğu belirtilmelidir. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Hipotezler Her araştırma sorusuna eşlik eden bir hipotez vardır. Her araştırmada en fazla üç kadar hipotez olabilir. Araştırmanın istatistiksel yaklaşımını hipotezler belirler. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Araştırma Deseni Araştırma sorusu Hedef popülasyon İlgilenilen değişkenler Popülasyonla ilgili gerçekler Hedeflenen örneklem ve hedeflenen değişkenler Araştırma deseni ?? Hata Örneklem seçimi Veri toplanması Gerçekte çalışılan örneklem, Gerçekte ölçülen değişkenler, Popülasyonla İlgili çıkarımlar ARAŞTIRMA BULGULARI İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Yanlılık Bir araştırmada sonuçların çarpıtılması veya yanlış olmasına neden olan sistematik hatalar. 3 tip: 1. Örneklem seçiminde yanlılık 2. Bilgi almada yanlılık 3. Karıştırıcı yanlılık İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Örneklem seçiminde yanlılık: Bir araştırmada deneklerin yanlış bulgulara neden olacak şekilde araştırmaya katılması ya da katılmaması Bilgi almada yanlılık Ölçümler veya sınıflandırmalarda yanlışlıklar “Bu ikisinin analizler sırasında düzeltilmesi mümkün değildir. Bu nedenle desen oluşturulurken engellenmesi veya bulgulara etkisinin tartışılması gerekir.” İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Karıştırıcı değişkenler Araştırılan durum ve ortaya çıkan sonuç arasındaki ilişki kısmen veya tamamen bir üçüncü faktöre bağlıdır. Karşılaşma, risk faktörü, ortaya çıkaran faktör Sonuç, hastalık, çıktı Karıştırıcı değişkenler İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Karıştırıcı değişken Analizde etkisini değerlendirmek için ölçülmelidir. Desen oluştururken karıştırıcı değişken açısından eşleştirilmelidir Gözleme dayanan araştırmalarda her zaman ön görülemeyen karıştırıcı değişkenler ortaya çıkabilir. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Gözleme dayalı desenler Araştırmaya katılanlarda belli değişikliklerin ortaya çıkışının pasif olarak gözlemlenmesidir. Belli bir toplulukta bir hastalığın yaygınlığını tanımlamak için kullanılabilir. Belli bir toplulukta bir hastalığın dağılımını kişiler, zaman ve yerler açısından tanımlar. Karşılaşma/risk etkeni, sonuç/hastalık arasındaki ilişkileri tanımlar İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Gözleme dayalı desenlerin türleri Deskriptif (karşılaştırma grubu yok) Analitik (karşılaştırma grubu var) Kesitsel(Cross-sectional): (sabit zamanlı) Olgu kontrol (Case control): (retrospektif) Kuşak (Cohort) : (prospektif) Olgu serileri (Case series) İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Kesitsel çalışma desenleri Hedef olarak seçilen topluluğun şimdiki zamanda değerlendirilmesidir. Tesadüfi örneklem veya amaca uygun örneklem olabilir. Etkenle karşılaşma ve sonuçlar aynı zamanda değerlendirilir. İzleme süreci yoktur. Etkenle karşılaşma veya sonuçlarının yaygınlığını, hastalanma olasılığını, olasılıklar oranını hesaplayabiliriz. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Kesitsel çalışmaların güçlü ve zayıf yönleri Kısa sürede tamamlanır 2. Çok masraf gerektirmez 3. Uzunlamasına bir çalışma için ilk adım olarak yararlıdır. Nadir görülen durumlar için uygun değil. Karıştırıcı değişkenler çok olabilir. İnsidans ya da gerçek risk hesaplanamaz. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı Deneysel desenler Araştırmacının kontrolünde bir müdahale yapılır. Müdahalenin etkisi değerlendirilir. Kontrol grubu varsa kontrollü deney yoksa kontrolsüz deneydir. Örneklem tesadüfi veya tesadüfi olmayan yöntemle gruplanabilir. İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı

Sonuç: Araştırma deseni nasıl seçilir? Soruma hangi desen en iyi yanıt verir? Bu konuda daha önceden yapılan ve bilinenler var mı/ neler? Hangisi daha karlı? (denek sayısı, masraf, zaman) Etik mi? İzzet Baysal Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı