Lateks Allerjisi Koray Harmancı 30 Kasım 2005

Neden Önemli ! İntraoperatif anafilaksi sıralamasında 2. sıradadır

Lateks kauçuk ağacının (Hevea brasiliensis ) kazınması sonucu oluşur. %60 H2O, %35 kauçuk, %5 proteinden oluşur. Kauçuk molekülü: cis-1,4-polyisoprene Lateks üretimi sırasında eklenen kimyasallar: Koruyucular( amonyak), akselaratör(thiurams), antioksidanlar (phenylenediamine) Kontakt dermatitten sorumlu olabilirler Proteinler allerjiden sorumludur Günümüzde 13 tane sensitize edici protein tanımlanmıştır

Hevea lateks antijenleri Hev b 1 (REF) Hev b 2 (-1,3-glucanase) Hev b 3 (microhelix component) Hev b 4 Hev b 5 Hev b 6 (prohevein) Hev b 7 (patatin analogue) Hev b 8 (profilin) Hev b 9 (enolase) Hev b 10 (Mn-superoxide dismutase) Hev b 11 (class 1 chitinase Hev b 12 (lipid transfer protein) Hev b 13 (esterase)

Epidemiyoloji Genel populasyon Pozitif spesifik IgE % 5.4-6.7 Pozitif SPT %1.7-2.2 Seroprevalence Reinheimer (1995): %12 Garabrant (2001) : %8-37 Grzybowski (2002): %8 Deri testleri Buckland (2002): %5 Jensen (2002): % 9 Sağlık çalışanları % 0-30 Spina bifidalı çocuklarda %10-73 İnsidans/yıllık % 1-2.5

Tarihçe Sağlık alanında ilk defa 1851 yılında kullanılmaya başlanmıştır Lateks içeren ilk cerrahi eldiven 1900 yılında üretilmiştir Latekse karşı gelişen ilk allerjik reaksiyon 1927’ de bildirilmiştir Latekse bağlı ilk kontakt dermatitli olgu 1933 yılında bildirilmiştir 1980 yılında lateks allerjisinde ani bir artış görülmüştür Latekse bağlı ilk anafilaksi 1984 yılında bildirilmiştir FDA 1997 yılında toplam 2300 allerjik reaksiyon rapor etmiştir (225 anafilaksi, 53 kardiak arrest, 17 ölüm) FDA 1998 yılında tüm tıbbi malzemelerde lateks içeriğinin etiketlenmesini zorunlu kılmıştır

Neden 1980 Yılından Sonra Sıklığı Artmıştır?

Eldiven Kullanımının Yaygınlaşması AIDS ve Hepatit gibi hastalıkların artışı

Lateksin En Yaygın Kullanıldığı Malzeme Eldiven Çeşitli eldivenlerde farklı protein miktarları vardır Eğer protein içeriği <100 µg/g ise sıfır allerjeniteden bahsedilir Yüksek protein miktarları ile deri testi pozitifliğindeki artış paralellik gösterir İdeal eldivenler tozsuz ve protein miktarı düşük olmalıdır FDA 1996’ da bir eldivende 50µg/g’dan daha az protein olması gerektiğini bildirmiştir. Ancak unutulmaması gereken; allerjik reaksiyon için gereken miktarın günümüzde de hala kesin olarak söylenememekte olduğudur.

Yüksek Riskli Gruplar Sağlık çalışanları (hemşireler %44 ve doktorlar %30) Çok sayıda cerrahi girişimler Çok sayıda kateterizasyon Atopik kişiler Lateks endüstrisi işçileri Spesifik besin allerjisi olan kişiler Spinal kord anomalileri olanlar

Myelodisplastik Hastalar Lateks allerjisi prevalansı % 18-64 arasında değişmektedir Tip I reaksiyon daha sık görülür Predispozan faktörler Çok sayıda cerrahi girişimler Sık kateterizasyonlar Sinerjistik bir faktör olan atopi varlığı

Sağlık Çalışanları 769 katılımcı Latex allerjisi İnsidansı Diş hekimi, veteriner, ahçı Deri testi ve günlük takibi <44 aylık takip Latex allerjisi İnsidansı Diş doktorları: %2.5/yıl Veteriner:% 0.4/yıl Ahçı: % 1.6/yıl Garabrant et al. 2001

Hev b 1-13 Duyarlı Antijenler Spina bifida 1,2,3 Sağlık çalışanları 1,5,6 Çocuklar 6 Kivi 5 Patates/domates 7 Avokado, kestane,muz 6

Lateks-Besin İlişkisi Lateks allerjisi olanların %30-80’ininde besin allerjisi vardır Besin allerjisi olanların %20’sinde Lateks allerjisi bulunur

Lateks-Besin İlişkisi Avokado Muz Kestane Kivi Şeftali Mango Ananas İncir Domates Patates Badem Çilek Kavun Elma Papaya Armut Kiraz Buğday Şalgam Ispanak Kereviz

Lateks-Besin İlişkisi Bu allerjilerin yaklaşık yarısı ciddi allerjik reaksiyon sınıfına girmektedir. Bu birliktelik lateks proteinleri ile besin proteinleri arasındaki immünolojik çapraz reaksiyona bağlanmıştır. Bu çapraz reaksiyon bazı polenlerle ( Ragweed, grass) de gösterilmiş, bundan da profilin ile lateks arasındaki çapraz reaksiyon sorumlu tutulmuştur. Besinlerle oral kaşıntı, genel kaşıntı, ürtiker, anjiyoödem, bulantı, kusma, dispne veya anafilaksi geçirenlerde mutlaka akla lateks duyarlılığı da gelmeli hasta bu yönden de sorgulanmalıdır.

Maruziyet Deri absorbsiyonu, örn: eldiven yolu İnhalasyon yolu ile protein yüklü tozlar ile Mukozal Vajinal/rektal muayene, dental işlemler, cerrahi Parenteral IV, ciddi dermatit

Klinik Non-allerjik: İrritan (En yaygın form) Tip I Allerjik Tip IV Heese’nin 432 lateks allerjilik serisinde irritatif dermatit sıklığı %40, Tip I allerji sıklığı %33.1, Tip IV allerjik kontakt dermatit sıklığı ise % 20.4 olarak bildirilmiştir.

İrritan Kontakt Dermatit (nonimmune) Yavaş gelişim, Günlerce sürebilir, Lateksin veya kimyasalların deriye direk teması ile olur Semptomlar: Kızarıklık, çatlaklar, fissurler, pullanma Tanısı konulduktan sonra lateksten kaçınma esastır

Allerjik Kontakt Dermatit (Tip IV gecikmiş hipersensitivite) Temastan 48 saat sonra başlangıç En sık eldiven teması sonrası oluşur Semptomlar: Eritem, kistler, papül, kaşıntı, kabarcık, kabuklanma T lenfosit aracılıklı bir reaksiyondur ( Kimyasallara karşı) Tip I allerjiye dönüşme ihtimali vardır

Ani Hipersensitivite (Tip 1 Allerji) Dakikalar içerisinde başlar, çok nadiren 2 saati aşar Semptomlar:Lokal ve yaygın ürtiker, baygınlık, anjiyoödem, bulantı, kusma, abdominal kramplar, rinokonjunktivit, bronkospazm, anafilaktik şok

Tanı Hikaye Allerji Danışımı Myelodisplazi / ürolojik anomaliler Çok sayıda cerrahi girişim Kronik mesleki maruziyet Daha önce lateks ürünlerine karşı tip I reaksiyon Ciddi besin allerjileri Atopi Allerji Danışımı Deri testi İn vitro testler

Deri Testleri Tip IV gecikmiş tip hipersensitivite Pozitif yama test Reaksiyonun maruziyetten saatler veya günler sonra ortaya çıkması ( 8 saat-5 gün) Tip I Allerji Deri testi Altın standart Pozitif test: endurasyon Sensitivite ve spesifite yaklaşık %98’dir Test sırasında ciddi reaksiyonlar ortaya çıkabilir

İnvitro Testler Hasta için riski yoktur RAST (radioallergosorbent test) Serumda latekse karşı oluşmuş IgE Antikoru düzeyi ölçülür Bir çok laboratuvarda ölçülebilir Sensitivite %80-90 Spesifite %60-90 EAST (Enzymeallergosorbent Test) Radyoaktivite gerektirmez Sensitivite & spesifite %80-85 civarındadır

In vivo provokasyon testleri Eğer: Hikaye ve laboratuvar testleri arasında kalınmış ise yapılır

TEDAVİ KORUNMA

Lateks İçeren Ürünler Eldivenler Kan almada kullanılan bantlar Oksijen maskeleri Trakea tüpleri Solunum torbaları Anestezi tüplerinin parçaları Cerrahi maske Şırınga pistonu İdrar yolları kateterleri Baryumlu lavmanlar Lavman malzemeleri Kolostomi torbaları Branül ve damar içi tüpler Enjeksiyon malzemeleri EKG pedleri Aort içi balonlar ve kontrol sistemleri Dişçilikte kullanılan lastik malzemeler