Devlet Anlayışlarının Kamu Harcamalarının Boyutlarına Etkileri

DEVLET NEDİR ? Devlet, toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal bakımdan örgütlenmiş millet veya milletler topluluğunun oluşturduğu tüzel varlıktır.

Devlet Faaliyetleri ile İlgili Yaklaşımlar Merkantilizm Fizyokrasi Klasik Liberalizm Müdahaleci Devlet Anlayışı İktisadi Rasyonalite Yaklaşımı Musgrave Yaklaşımı Sosyalist Yaklaşım

MERKANTİLİZM 16. ve 17. yy’da İngiltere de ortaya çıkmıştır. Bu düşüncenin öncüleri J.B.Colbert ve R.Cantillion’dur. Merkantalistler devletin gücünü sahip olduğu altın ve gümüş miktarıyla ölçmüş, bu yüzden değerli madenlerin arttırılmasına önem vermişlerdir. Ekonomideki altın miktarını kontrol etmesi amacıyla devlete müdahaleci bir rol biçmişlerdir

FİZYOKRASİ 18.yy’ın Fransa’sında ortaya çıkmıştır.Akımın öncüsü Quesnay’dir. Fizyokratlar doğal düzenin varlığına inanır ve ekonomiye müdahale edilmediği takdirde tabiatta varolan doğal düzenin ekonomide de kendini göstereceğini savunurlar. Ekonominin lokomotifi tarımdır. Tarımdan alınacak tek vergiyi yeterli bulmuşlardır.

KLASİK LİBERALİZM Smith, Ricardo, Malthus, Say bu akımın temsilcileridir. Ekonomide ‘Görünmez El’ in varlığına inanırlar. Yalnızca adalet , savunma,diplomasi işlerinden sorumlu olan ‘jandarma devlet’ tanımlanmıştır. Devletin ekonomiye müdahalesine karşı çıkılmıştır. Say kanunu (her arz kendi talebini yaratır) geçerlidir. 1929 buhranından sonra önemini yitirmiştir.

MÜDAHALECİ DEVLET ANLAYIŞI Keynes, Robinson,Stackelberg önemli temsilcileridir. Piyasa etkinliği sağlamaktan uzak olduğu için devlet müdahalesi gereklidir. Gelir dağılımında adalet, kaynak dağılımında ve kullanımında etkinlik, ekonomik istikrarın sağlanması için devlet ekonomiye müdahale etmelidir. Ekonomi her zaman tam istihdamda değildir. Tasarrufu gelir belirler.

İKTİSADİ RASYONALİTE YAKLAŞIMI Kimi durumlarda devlet müdahalesinin gerekli olacağına inanılır ve yaklaşım içerisinde müdahalenin gerekliliği açıklanmaya çalışılır. Samuelson Devlet tam ve yarı kamusal mal üretimini gerçekleştirmek için ekonomiye müdahale etmelidir. Maliyet Kıyaslaması(Tabatoni,Brochier) Kamu kesimi ve özel kesim maaliyetleri kıyaslanarak kimin üretim yapacağı karar verilmelidir. Eksik Piyasa Şartları(A.Corner,E.Chamberlin) Özel sektörün tam rekabet koşullarından saptığı durumda devlet müdahaleci bir rol üstlenerek piyasayı düzenlemelidir.

MUSGRAVE YAKLAŞIMI SOSYALİST YAKLAŞIM Bir fonksiyonel maliyeci olan Richard Musgrave göre devlet kaynak tahsisinde etkinliği gelir dağılımında adaleti ve ekonomik istikrarı sağlamak için piyasaya müdahale etmelidir. SOSYALİST YAKLAŞIM Üretim faktörlerinin tamamının devlete ait olduğu ve üretimin tamamının devlet eli ile yapıldığı bir ekonomi tasvir edilmiştir.

DEVLET FAALİYETLERİNİN GENİŞLİĞİ(KAMU HARCAMALARININ GENİŞLİĞİ) Devlet hukuki anlamda tüzel kişiliğe sahip, teşkilatlanmış bir toplumu ifade eder. Buna DEVLETİN TÜZEL KİŞİLİĞİ denir. Parlamenter sistemde, cumhurbaşkanlığı ve bakanlar kurulu(hükümet)ndan oluşan devletin faaliyetlerini, devletin temsilcileri yerine getirir. Devlet faaliyetlerini gerçekleştirirken bir takım harcamalarda bulunur.Bu faaliyetlerin büyüklüğü siyasi ve ekonomik açıdan ele alınır.

Devlet Faaliyetlerine (Kamu Harcamalarına)İlişkin Siyasi Görüşler 1.Anarşistlerin Devlet Anlayışı: Anarşistler için ‘özgürlük’ vazgeçilmez bir değerdir. Bu yüzden hiçbir otoriteyi kabul etmezler. Sosyalizmin devlet otoritesini güçlendirdiği gerekçesi ile sosyalizme karşı durup piyasa ekonomisine sıcak bakarlar. Ekonominin serbest piyasa koşulları altında ‘görünmez el’ yoluyla kendi kendine dengeye geleceğini savunurlar.

2.Liberal Devlet Anlayışı : Adam Smith kamu ekonomisi üzerinde durmuştur. Özel sektördeki firmaların amacı kar maksimizasyonu olduğu için ,kapasitenin ve finansal gücün yetmediği mal ve hizmetleri devletin üretmesini istemiştir. Toplumsal ihtiyaçları ‘birinci dereceden ihtiyaçlar’ ve ‘ikinci dereceden ihtiyaçlar’ diye ayırmışlardır. Organik Devlet Teorisi: Bu teoriye göre,bireylerin toplumsal ihtiyaçlarını kendilerinin hissetmesi mümkün değildir. Bu ihtiyacı Devlet hisseder. Devlet tam kamusal mal ve hizmetlerin üretilmesine piyasa yerine karar verir ve tüm bireyler adına kendi karar verir. Jandarma Devlet Anlayışı : Her ekonomide en azından milli savunma, adalet,güvenlik ve benzer kamu hizmetleri üreten bir kamu kesimi mevcuttur. J.Tinbergen’in bu görüşü diğer bir ifadeyle ‘Sınırlı Devlet’tir.

3.Sosyal Refah Devlet Anlayışı: Devlet, ekonomik istikrarı (tam istihdam ve fiyat istikrarı )sağlamak ,ekonomide kalkınma ve büyümeyi sağlamak, eğitim, sağlık gibi sosyal yönü ağır basan hizmetleri sunmak, bireylerin refah içerisinde ve insana yaraşır bir şekilde yaşamalarını sağlamak gibi ekonomik ve sosyal görevleri üstlenmelidir. Devlete çok sayıda görev yükleyen bu anlayış devletin aşırı derecede büyümesine engel olmuş ve devleti tıkanma noktasına getirmiştir. Devlet bu çıkmazdan kurtulmak için yap işlet,yap işlet devret,imtiyaz ve özelleştirme gibi mekanizmalar geliştirilmiştir. Pigou ve Dalton’un Sosyal Refahın Arttırılması Yaklaşımı Sosyal hizmet üretimi amacıyla devletin kamu harcamalarını arttırdığı ve bu yöndeki etkileşimini süreklilik içerisinde gerçekleştiğini ileri sürmektedir.

4.Kominist Devlet Anlayışı : Tüm iktisadi faaliyetlerin merkezi bir planlama devlet tarafından yürütülmesi gerektiği savunulmuştur. Tüm üretim faktörlerinin devlete ait olup, iktisadi faaliyetlerin tamamını devlet organize eder ve yine kendisi yürütür.

Devlet Faaliyetlerine(Kamu Harcamalarına) İlişkin Ekonomik Görüşler 1.İktisadi Rasyonalite Yaklaşımı (Bölünebilir mal-Bölünemez mal) Samuelson’a göre bölünemeyen, fiyatlandırılamayan mal ve hizmetleri devlet; bölünebilen,pazarlanabilen mal ve hizmetleri özel sektör üretmelidir. Devletin ekonomik faaliyetlerinin sınırını belirlemek amacıyla ileri sürülmüş olan iktisadi rasyonalite yaklaşımına göre ,piyasada üretilmesi mümkün olmayan mal ve hizmetleri devletin üretmesi gerekir.

2.Mukayeseli Sosyal Fayda Teorisi Devlet kamusal mal ve hizmetleri üretmeye yönelik yaptığı kamu harcamalarını , asli geliri olan vergi ile finanse eder. Devletin bir kamu hizmeti üretmesi için devletin sunduğu kamu hizmetleri sonucunda elde edilen sosyal fayda,vergiler alınmasaydı özel sektörün elde edeceği sosyal faydadan büyük olması gerekirdi. Sosyal maliyet ile sosyal faydanın eşitlendiği noktada hem özel ekonomi hem de kamu ekonomisi optimum düzeyde olacaktır.

MELİS SAYGIN ZEKİYE ŞAPÇI 2011466083 2011466123