Mustafa Özhan KALAÇ Öğretim Görevlisi Bilgisayar Donanımı Mustafa Özhan KALAÇ Öğretim Görevlisi

Bilgisayar Donanımı Bir bilgisayar sistemi birçok parçanın birleşmesiyle oluşmaktadır. Temel ve isteğe bağlı olarak sisteme dahil edilen parçalardan oluşan bu sistem, işletim sistemi başta olmak üzere amaçlar ve istekler doğrultusunda yüklenen yazılımlarla gerçek işlevlerini kazanırlar.

Temel Bilgisayar Donanımları Anakart – Mainboard İşlemci – CPU Bellek – RAM Sabit Disk – Harddisk Ekran Gartı (Görüntü Arabirimi) Monitör Klavye – Keyboard Mouse Kasa Ses Kartı CD/DVD ROM Disket Sürücü

İhtiyaca Yönelik Bilgisayar Donanımları Yazıcı CD/DVD Rom – yazıcılar TV/ Radyo Kartı Bellek Kart Okuyucusu Tarayıcı (Scanner) Kamera Optik Okuyucular Kızılötesi alıcılar Projeksion cihazı

Anakart (Mainboard) Bilgisayardaki CPU, Ekran Kartı, RAM gibi tüm parçalar arasında bir bütünlük sağlayan ve onların üstüne monte edildiği elektronik bir karttır. Anakart üstüne monte edilen parçalar arasında ilişki sağladığı gibi bilgisayarın bazı fonksiyonlarını yerine getirmesini sağlayan elektronik parçaları da üzerinde bulundurur.

Anakartta bilinmesi gereken önemli noktalardan birisi her anakartın her parçayla çalışmayacak olmasıdır. (Uyumluluk)

Anakart

Ayrıca bazı anakartlar ekran kartı, ses kartı gibi bazı parçaları üzerlerinde sabit olarak bulundururlar. Anakartların bu özellikleri on-board özelliği olarak adlandırılır.

CPU (Merkezi İşlem Birimi): CPU (Central Processing Unit / Merkezi İşlem Birimi) olarak anılan işlemciler, adından da anlaşılacağı üzere bir bilgisayardaki işlemleri yürüten ve sonuçları gerekli yerlere gönderen elemandır.

İşlemcinin İç Yapısı

Cache Bellek Çalışmakta olan bir programa ait komutların geçici olarak saklandığı bir hafızadır. Cache hafızalar, işlemcinin komutları daha hızlı yüklemesini sağlayan yüksek hızlı hafızalardır.

Dahili İşlemci (Chipset) Birçok aletin aynı zamanda haberleşmesini ve birbirlerine veri transferi yapmasını sağlayan bu entegreler anakartların en temel parçalarındandır. Şu anda birkaç büyük firma (intel, sis, nvidia, via ..) bu chipsetlerin üretimini üstlenmiştir.

ROM Bellek Sadece okunabilir bellektir. Üzerine herhangi bir bilgi yazılamaz. ROM belleğin içerisindeki bilgiler üretici firma tarafından yüklenir. Bu bilgilerin silinmesi, kaybolması mümkün değildir.

BIOS - Basic Input/Output System (Temel Giriş/Çıkış Sistemi) Sadece okunabilir bellek (ROM) üzerine yazılmış bir yazılım olan BIOS, ana kartınızın özelliklerini yönetebilmeniz/ kullanabilmeniz, diğer donanımlar arasında bir bağ kurması için görev yapar. BIOS, üzerine takılı olan donanımların çalışma adreslerini, kullandığınız işletim sistemine bildirerek, onların doğru düzgün çalışmasına olanak tanır. İşletim sisteminiz ile diğer donanımlarınız arasında bir bağ kurmaya olanak sağlar.

RAM Bellek Rastgele erişimli veya başka bir ifadeyle geçici bellektir. Hem okuma, hem de yazma işlemini yapabilen, bilgilerin geçici olarak saklandığı ve istenildiğinde üzerindeki bilgilerin silinebildiği bellektir. SDRAM Standartları: 72 pin SO-DIMM, 100 pin DIMM, 144 pin SO-DIMM, 168 pin DIMM DDR SDRAM Standartları: 200 pin SO-DIMM, 240 pin DIMM bu standartlar DDR2 ve DDR3 içinde kullanılmaktadır.

Harddisk Harddiskler sayısal bilgileri kalıcı halde depolayan manyetik ortamlardır. Bütün hard diskler temelde aynı yapıdadır.

Bir hard disk en basit haliyle şu parçalardan oluşur: Bilgilerin manyetik olarak depolandığı bir veya daha fazla sayıda plaka (platter), Okuma yazma kafaları, Plakalarla okuma yazma kafalarının hareketini sağlayan motorlar Diskin kontrolünden sorumlu devreleri üzerinde barındıran kontrol kartı.

Dönüş Hızı: Plakarın dönüş hızıdır. Plakalar masaüstü sistemlerimizde kullandığımız IDE disklerde genelde 5400 veya 7200 RPM (Rotates Per Second, dakikadaji dönüş hızı) hızında dönerken SCSI disklerde bu hız 15000 RPM`ye kadar çıkabilir.

Erişim Süresi: Okuma/yazma kafasının disk üzerindeki bir noktaya ulaşması için geçen süre. Ortalama erişim süresi modern IDE disklerde 10 ms`nin altındayken SCSI disklerde daha da düşüktür.

Veri Aktarım Hızı: Hard diskin saniyede aktarabildiği veri miktarıdır. Kullanılan arabirime ve diskin özelliklerine göre değişir.

IDE, işlemciyle hard disk arasındaki veri akışının kontrolüyle ilgili bir standarttır.

ATA - Parelel ATA Advanced Technology (AT) arabiriminden geliştirilen Paralel ATA (AT Attachment) arayüzüyle arabirim için bir komut seti tanımlanarak hard disk ve bilgisayar arasındaki haberleşme için evrensel bir standarttır.

SATA - Serial ATA Serial ATA, masaüstü bilgisayarlardaki, bazı sunuculardaki ve ağa bağlı depolama cihazlarındaki paralel ATA fiziksel depolama arabiriminin evrimleşmiş hali olarak düşünülebilir. SATA, ATA teknolosinden daha hızlı veri transferine olanak sağlayan veri aktarımı teknolojisidir. SATA 2 de SATA'ya oranla 2 kat daha hızlı veri transferine olanak sağlar.

SCSI SCSI arabirimiyse günümüzde profesyonel uygulamar için sunucularda ve iş istasyonlarında kullanılır. SCSI arabiriminin maliyeti IDE`ye göre oldukça yüksektir. SCSI arabiriminin IDE arabirimine göre en büyük avantajı asenkron çalışmasıdır, yani IDE aygıtlarda olduğu gibi aynı kontrolcüye bağlı SCSI aygıtlar birbirlerinin performansından ve veri aktarımından çalmazlar.

Paralel ATA ile kanal başına sadece iki aygıt kullanılabilirken SCSI arabirimiyle her kanala 15 taneye kadar cihaz bağlanabilir. Bu sayı stanadart masaüstü sistemlerin ihtiyaçlarının çok üstünde olsa da özellikle sunucuların ihtiyaçlarını düşünürsek onlar için bir gerekliliktir.

Ekran Kartı Merkezi işlem biriminden gelen metin ve resimleri monitörün anlayabileceği şekle dönüştürür. Kaliteli bir görüntü elde edebilmek için monitör kalitesi ile birlikte ekran kartının da kaliteli olması ve yüksek çözünürlüğe imkan vermesi gereklidir.

AGP Ekran kartı

PCI Ekran Kartı

PCI Express Ekran Kartı

Ses kartı Ses kartlarının kullanılmasındaki amaç sesleri kaydetmek ve daha sonra çalmaktır. Ses kartları ile birlikte video – grafik uygulamalarının gelişmesi ile multimedya ortaya çıktı ve bir bilgisayar için vazgeçilmez bir kavram halini aldı. Ses kartları sesi kullanmak için analog biçimdeki sesi dijital biçime çevirir. Bu işlem için bir ADC (Analog to Digital Convertor –Analog Dijital Çevirici) kullanılır. Bu işlem yapılırken örnekleme (sapling) metodu kullanılır.

Veri Yolları (BUS) Ana kart üzerindeki bileşenlerin birbirleriyle etkileşimde bulunmasını sağlarlar. Bu veri yolları, aynı zamanda bu yolları ile uyumlu çalışan ek donanım kartlarına slotlar ile bağlanabilir. Böylece veri yolunu kullanarak ek donanım birimi ile iletişim sağlanır. Veri yolları ile sadece datalar taşınmaz. Bu yollar aynı zamanda kontrol sinyallerini ve adres bilgilerini de

Veri Yolu Türleri ISA (Industry Standard Architecture) Veriyolları PCI (Peripheral Component Interconnect) AGP (Advanced Graphics Port) MCA Veriyolları EISA Veriyolları VESA Veriyolları USB Veriyolları

ISA Veriyolu 17 yıldan beri kullanılan eski bir veriyolu mimarisidir. 1984'te 8 bit'ten 16 bit'e çıkarılmıştır. ISA anakartınızın kenarına yakın yerde bulunan uzun siyah kart yuvaları ISA yuvasıdır.

1993'te Intel ve Microsoft, Tak Çalıştır ISA standardını geliştirmiştir. Böylece işletim sistemi ISA kartların konfigürasyonunu, sizin jumper'larla, dip svvitch'lerle boğuşmanıza gerek kalmadan otomatik yapmaktadır.

PCI Veriyolu 1993'te Intel tarafından geliştirilen bu veriyolu 64 bit'liktir ama uyumluluk problemleri nedeniyle uygulamada genelde 32 bit'lik bir veri yolu olarak kullanılır. 33 veya 66 MHz hızlarında çalışır. 32 bit ve 33 MHz PCI veriyolunun kapasitesi 133 MB/sn'dir. Anakartınızda PCI yuvaları ISA yuvalarının hemen yanında bulunur; beyaz renkte ve ISA'dan biraz daha kısadır. PCI veriyolu Tak Çalışır desteklidir.

PCI Veriyolu

AGP Veriyolu Sadece ekran kartları için çıkarılmış bir veriyoludur. Grafik ağırlıklı uygulamalar geliştikçe (örneğin 3 boyutlu grafikler, tam ekran video) işlemci ile PC'nin grafik bileşenleri arasında daha geniş bir bant genişliğine ihtiyaç doğmuştur. Bunun sonucunda grafik kartlarında ISA'dan bir ara veriyolu standardı olan VESA'ya, oradan da PCI'a geçilmiştir; ama bu da yeterli görülmeyince, grafik kartının işlemciye doğrudan ulaşmasını sağlayacak, ona özel bir veriyolu olan AGP 1997 sonunda geliştirilmiştir.

AGP kanalı 32 bit genişliğindedir ve 66 MHz hızında çalışır AGP kanalı 32 bit genişliğindedir ve 66 MHz hızında çalışır. Yani toplam bant genişliği 266 MB/sn'dir. Ayrıca özel bir sinyalleşme metoduyla aynı saat hızında iki katı veya 4 katı daha hızlı veri akışının sağlanabildiği 2xAGP ve 4xAGP modları vardır.

MCA Veriyolu MCA veriyolu Isa ‘nın yerini albilmek için IBM tarafından daha büyük ve daha hızlı bir alternatif olarak piyasaya sürülmüştür. Fakat MCA ‘in ISA ile uyumsuz olması ve IBM’in kendi patentiyle üretme çabaları MCA’in yaygınlaşmasını engelledi.

EISA Veriyolu EISA Compaq tarafından IBM’in ürettiği MCA‘a misilleme olarak piyasaya çıkarıldı. MCA‘in özelliklerine ek olarak Isa ile uyumlu olarak üretilmişti. Fakat performanslarının VESA ve PCI ile karşılaştırılınca çok düşük seviyelerde olması nedeniyle hemen hemen yok oldular.

VESA Veriyolu 1992 yılında piyasaya sürülen VESA (VLB)‘ların geliştirilme nedeni PC’lerdeki video performansını yükseltmektir. 1994 yılında İntel tarafından PCI veri yollarının piyasaya sürülmesi sonucu kullanımları büyük ölçüde yok olmuştur.

USB (Universal Serial Bus) Veriyolu Evrensel seri yolu, bilgisayar ve telekominikasyon endüstrisinde geliştirilmiş, iletişim standartlarında yeni bir bağlantı şeklidir. Amacı, geleneksel seri ve paralel portların yerini almak ve işi evrenselleştirmektir. USB, 12 Mbit/s ve 1.5 Mbit/s data transfer hızı sağlar.

Monitör Görüntü birimidir. Bilgisayarda yapılan işlemleri ve sonuçları görüntüler. Görüntü ışıklı noktalar (pixel) ile sağlanır. Tek renkliden çok renkliye kadar değişik tür ve özellikte ekranlar vardır.

Monitör seçimindeki etkenler. Büyüklük:Ekranın çapraz uzunluğu ile ölçülür 15, 17, 19, 20 inch’lik ekranlar mevcuttur. (1 inch=2,54cm)

Çözünürlük: Bir monitörün içerebileceği bilgi miktarını içerir. Çözünürlük yatay ve dikey olarak pixel diye adlandırılan ekrandaki nokta sayısı ile ölçülür. Düşük çözünürlükte görüntü daha büyük olur, ekranda daha az bilgi görüntülenir. Yüksek çözünürlükte ekrandaki görüntüler küçülür ve böylece ekranda daha fazla bilginin görüntülenmesi sağlanır. Ekranın en verimli çözünürlükte kullanılması donanımdaki görüntü kartına bağlıdır. Temel ekran çözünürlükleri: 640x480 pixel 800x600 pixel 1024x768 pixel 1280x1024 pixel

Monitör çeşitleri CRT Monitörler LCD Monitörler

CRT (Cathode Ray Tube) Monitörler Çalışma prensibi televizyonla aynı olan katod ışınlı ekranlar, günümüzde en çok kullanılan ekran çeşididir. CRT monitörlerde ekranda fosfor noktaları vardır ve bu noktalar elektron tabancaları ile yatay olarak soldan sağa doğru taranır ve fosforlar aydınlatılır.

Tarama Frekansı CRT monitörlerde noktaların soldan sağa doğru bir saniyedeki taranma sayısıdır. Bu tarama işlemi saniyede 85 Hz az olduğunda titreme görürüz. Bu titreme tarama yapılırken ışığın çok kısa bir süre sönmesinden kaynaklanır.

LCD (Liquid Crystal Display) BU monitörlerde ana teknoloji sıvı kristallerdir. Bu kristaller ışığın geçişini engeller ya da ışığı serbest bırakır.