DÜNYADA TÜTÜN KONTROLÜ VE DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ ÖNERİLERİ (MPOWER) Dr Toker ERGÜDER Ulusal Tütün Kontrolü Program Sorumlusu Dünya Sağlık Örgütü

100 milyon

Tutun Kontrolü - Uluslararası DSÖ FCTC DSÖ önderliğinde geliştirilen ilk uluslararası küresel sağlık antlaşması, yaygın bir biçimde benimsenmiştir. Bugün için: 167 antlaşmaya taraf ülke; 27 Şubat 2005 tarihinde yürürlüğe girmiştir Önümüzdeki 5 yıl içerisinde : Geri kalan DSÖ üyesi tüm ülkelerin (193) Antlaşmanın tarafı olması 2013 yılında DSÖ üyesi ülkelerin % 90`ından fazlasının antlaşmanın tarafı olması 5

167 The boundaries and names shown and the designations used on this map do not imply the expression of any opinion whatsoever on the part of the World Health Organization concerning the legal status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers or boundaries. Dotted lines on maps represent approximate border lines for which there may not yet be full agreement.  WHO 2008. All rights reserved 6

MADDE 2. - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer. DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ TÜTÜN KONTROLÜ ÇERÇEVE SÖZLEŞMESİNİN ONAYLANMASININ UYGUN BULUNDUĞUNA DAİR KANUN   Kanun No: 5261  Kabul Tarihi : 25.11.2004 MADDE 1. - Dünya Sağlık Örgütü’nün 21 Mayıs 2003 tarihinde yapılan 56 ncı Dünya Sağlık Asamblesi Toplantısında kabul edilen ve Türkiye adına 28 Nisan 2004 tarihinde New York’ta imzalanan “Dünya Sağlık Örgütü Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi”nin onaylanması uygun bulunmuştur. MADDE 2. - Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer. MADDE 3.- Bu Kanun hükümlerini Bakanlar Kurulu yürütür.

Tütün kullanımının artarak dünya çapında sağlığa olan tehdidi ve tütün şirketleri tarafından gelişmekte olan ülkelerde pazar oluşturma stratejilerine karşı olarak geliştirilen ve dünyada tütün kontrolüne yönelik ilk uluslararası anlaşma “Tütün Kontrol Çerçeve Sözleşmesi” 28 Nisan 2004 tarihinde Sağlık Bakanımız Prof. Dr. Recep AKDAĞ tarafından imzalanmış ve 25 Kasım 2004 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi’nce kabul edilerek, 30 Kasım 2004 tarih ve 5261 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu ülkemizde 4207 sayılı Kanun’dan sonra sigara ile mücadelede atılan en önemli adımdır.

"Tütün Kontrolü Çerçeve Sözleşmesi" Toplum bazında Tütün talebini azaltmak ve kaçakçılığı önlemek için fiyat ve vergi düzenlemeleri (Madde 6 & 15) Tütün dumanına maruz kalmaktan koruma (Madde 8) Tütün ürünlerinin paketleme ve etiketlenmesi (Madde 11 & 12) Tütün reklamı, promosyonu ve sponsorluğunun yasaklanması (Madde 13) İzleme ve değerlendirme (Madde 20 & 21) Birey bazında Tütün bağımlılığını azaltma ve bıraktırma (Madde 14)

Ulusal Tütün Kontrol Programı 12 Aralık 2007

Launch of National Tobacco Control Programme – 12 December 2007 / ANKARA / WHOTUR 12 Aralık 2007 / ANKARA / WHOTUR “Struggling against tobacco is as important as struggling against terrorism”

27 ARALIK 2007

yakın zamana dek dünyada en çok tütün üreten ülke TÜRKİYE kısa süre içinde tütün kontrolü konusunda belirgin ilerleme gösteren ülke yakın zamana dek dünyada en çok tütün üreten ülke

Avrupa da 3. Dünya da 6.

378 milyar ABD $

Çokuluslu Firma Satışları ve Gelişmekte olan Ülke Gelirleri (GDP) Philip Morris 378 milyar ABD $ BAT Japan Tobacco Peru Bangladesh Hungary Sri Lanka Ghana Senegal Kenya US$ milyar

– Sigara kullanımı – Türkiye’de halen ciddi bir sağlık sorunu erkeklerin yarıdan fazlası sigara içiyor üreme çağındaki kadınların 28%’i sigara içiyor dünyada en çok sigara içilen 10.ülke

TÜTÜN KULLANIM ORANLARI (TÜRKİYE) Kaynaklar: 1993 Sağlık Bakanlığı Araştırması, 2004 Sağlık Bakanlığı Ulusal Hastalık Yükü Çalışması, 2006 Aile Araştırma Kurumu ve TÜİK Aile Yapısı Araştırması 2008 Küresel Yetişkin Tütün Araştırması (SB, TÜİK, DSÖ, CDC)

MPOWER (kuvvet) Küresel Tütün Kontrolü için Politika Paketi Şubat 2008

http://www.hasuder.org/raporlar/mpower_report.pdf

WHO FCTC ve MPOWER r p w e o m Tütün Kontrolü için Kanıta Dayalı Araç Madde 6,15 Madde 8 Madde 11,12 e o m The placement of MPOWER logo is strategic as the MPOWER package is a tool that helps countries meet their FCTC guidelines Madde 13 Madde 14 Madde 20,21 22

Monitor tütün kullanımını ve koruyucu uygulamaları izle Küresel Tütün Kullanım Salgını Kanıtlanmış 6 Yöntem ile tersine Çevrilebilir (MPOWER) Monitor tütün kullanımını ve koruyucu uygulamaları izle Protect toplumu tütün dumanından koru Offer sigarayı bırakmaya yardım et Warn tütünün zararları konusunda uyar Enforce tütün reklam, tanıtım ve sponsorluğunu yasaklamayı destekle Raise tütün vergilerini artır

Monitor: Tütün kullanımı ve ilgili önlem politikalarını izleme Doğru izlem çok önemli: Tütün kullanım yaygınlığı (prevalansı) Önleme politikalarının etkileri Tütün endüstrisinin pazarlama, promosyon ve lobi çalışmaları TAKİP EDİLMELİDİR.

Protect: Kişileri tütün dumanından koruma Pasif içicilik için “güvenli” bir seviye yok! “Tütün dumanından tümüyle korunmuş ortamlar” sigara içmeyenleri tütün dumanından korur iken, içenlerin bırakmasına yardımcı olur. Sadece tümüyle dumansız ortamlar etkili- hiç bir istisna olmamalı! %100 dumansız ortam ile ilgili kanunlar çok gündemde ve işyerlerine ekonomik açıdan anlamlı boyutta zarar vermediği bilimsel olarak kanıtlanmış- hatta uzun vadede kar artıyor. Değerli bir iş güvenliği ölçütü

Offer: Bırakmak isteyenlere yardım sağlamak Nikotin bağımlılık yapar (ruhsal, fiziksel) Sağlık sistemi tütün bağımlılığını tedavi etmek konusunda birincil sorumluluk sahibidir Sigara bırakma hatlarının da etkili olduğu gösterilmiş

Sağlık Çalışanları Sigara İçme Oranları (her gün düzenli içenler + ara sıra içenler %) Kaynak: Türkiye’de Sağlık Çalışanlarının Sigara içme durumları ve etkileyen faktörler, 2007 Sağlık Bakanlığı Araştırması,

http://tobaccoatlas.org/

"We must become the change The Future Is Ours "We must become the change we want to see" Mahatma Gandhi (1869-1948) 32

Warn: Tütün mamullerinin zararları konusunda eğitmek ve uyarmak Resimli sağlık uyarıları özellikle resimler paketin her iki yanında ve en az yarısını kaplarsa etkili oluyor Çoğu kişi tütüne bağlı sağlık etkilerinin tümünü bilmiyor; pasif içiciliğinin zararlarından ise habersiz Tütün karşıtı mesajlar, tütüne ait imajın değişmesini sağlayacaktır. Yarısından fazlası fikrini değiştiriyor 2/3 sigarayı bırakmayı istiyor 3/4 uyarıları onaylıyor Impact of pack warnings in Brazil

Enforce: Tütün reklamları, promosyonları ve sponsorluğuna engeller getirmek Her yıl milyarlarda dolar tütün kullanımını desteklemek için harcanıyor Reklamlar satışlarındaki artış, beraberinde hastalık ve ölümleri de arttırıyor Yasaklar etkili ancak “kapsamlı” olmak koşulu ile: Medyada her tür reklam yasaklanmalı Tüm pazarlama/promosyon aktiviteleri yasaklanmalı Cezalar olmalı, tam uygulanmalı Comprehensive advertising bans amplify effects of other interventions 9 times faster reduction in consumption with ban than without after 10 yrs

Raise: Tütün vergilerini arttırmak Tütün kullanımını azaltmanın en etkili yolu vergileri arttırmak: Özellikle genç ve fakir kesimde içmeyi azaltıyor Vergilerdeki artış, enflasyon ile uyumlu artmalı ve kişilerin harcama/alım gücü arttıkça vergi de arttırılmalı Vergilerin artması genellikle yüksek kabul gören bir uygulamadır. Vergilerin artması, geliri arttırır, tütün kontrolü ve diğer sağlık/sosyal programlara para aktarımı sağlar. Tax rates vs. consumption, South Africa

€ 8 € 7,5 € 6,5 € 4,5 € 1,5 € 5 € 4 € 1,5 - 2 € 3 € 2,8

FİYAT VE VERGİLENDİRME Fiyat değişimi Gelişmekte olan Ülkeler Gelişmiş Ülkeler Tüketim değişimi

Toplam tütün vergi geliri Tüketim ve vergi geliri ilişkisi, Türkiye, 2006 Tüketimdeki azalmanın vergi gelirine etkisi ne olur? Oransal ÖTV %58’den %62’ye çıkarsa %65’e çıkarsa Tüketim %7 azalır %14 azalır Toplam tütün vergi geliri %15 artar %27 artar 38

MPOWER Politikaları Halen… Bu istatistikleri değiştirmemiz lazım ! Dünya nüfusunun sadece % 5 i kapsamlı dumansız hava sahası yasaları ile korunabilmektedir. Dünya nüfusunun sadece % 2 sinin yaşadığı ülkelerde sigara vergileri satış fiyatının % 75 inden fazladır Dünya nüfusunun sadece % 4 etkili sigara paketi resimleri ile uyarılmaktadır Dünyadaki her beş ülkeden sadece birinde bu politikalardan enz az biri uygulanmaktadır.… Bu istatistikleri değiştirmemiz lazım ! 39

Pek çok ülke henüz daha etkili tütün kontrol politikalarını uygulamaya koymamıştır 40

Dünya nüfusunun sadece % 5’i etkili tütün kontrol politikaları ile korunmaktadır. % 5 veya daha azı tütün kullanımını azaltacak müdahalelerden faydalanmaktadır. 41

Tütünle mücadele kaynaklar yetersidir Dünya genelinde tütünden elde edilen vergi gelirleri tütünle mücadeleye ayrılandan 500 kat daha fazladır. Düşük ve orta gelirli ülkelerde ise 5000 kat fazladır. 42

….Tütünsüz bir Türkiye

Bilmek Yetmez Uygulamamız Lazım. Niyetli Olmak Yetmez Yapmamız Lazım. Johann Wolfgang von Goethe (1749–1832) Almost 200 years ago, one of the most known writers, Johann Wolfgang von Goethe, said that “Knowing is not enough; we must apply. Willing is not enough; we must do.” We say now that we CAN DO, as long as we act together. This is our mission. Not an impossible one, only a desirable and truly achievable goal. TEŞEKKÜR EDERİM ergudert@euro.who.int 45