Dünya’da ve Türkiye’de tüberkülozun durumu

... konulu sunumlar: "Dünya’da ve Türkiye’de tüberkülozun durumu"— Sunum transkripti:

1 Dünya’da ve Türkiye’de tüberkülozun durumu
Doç. Dr. Faruk ÇİFTÇİ

2 Sunu Planı Dünya’da TB Türkiye’de TB Tarihçe Veriler Sorunlar
Yapılanlar ve çözümler Türkiye’de TB

3 Uzun ve eski bir hikaye İnsan Basil

4 İki basamaklı bir hastalık
TB HASTA 9 milyon TB ENFEKTE 2 milyar SAĞLIKLI TOPLUM 4 milyar

5 Tüberküloz = Küresel Tehdit
Dünyada her saniye bir kişi TB basili ile enfekte olmakta, Dünyadaki en yaygın enfeksiyon hastalığı

6 Dünya’da Tüberküloz Erişkinlerde HIV/AIDS’ den sonra en fazla ölüme
yol açan bulaşıcı hastalık Her yıl 9 milyon insan TB hastalığına yakalanmakta. ve yaklaşık 2 milyon insan ölmekte

7 Tarihi süreç 1882 Basilin keşfi 1920 Aşı 1950 Kemoterapi 1980 HIV
1990 MDR 1993 DSÖ’nün acil durum ilanı ve DOTS 2005 XDR 2006 Stop-TB stratejisi

8 DSÖ-1993 TB için acil durum ilanı Tüm ülkelere DOTS önerisi
HBC ülkeleri Hedef 2005 için %70 olgu bulma, %85 kür Ülkelerin insidans, prevalans, mortalite hızları ve tahminler Tedavi sonuçlarının yıllık takibi

9 DSÖ’nün önerdiği TB kontrol stratejisi - DOTS
Politik ve finans konusunda kararlılık Balgam mikroskopik muayenesi ve TB şüphelilerde kültür Doğrudan gözetimli ve standart kısa süreli anti-TB ilaç rejimleri Bütün esas anti-TB ilaçların düzenli ve kesintisiz olarak sağlanması Standardize kayıt ve raporlama sistemi TB Register World Health Organization Regional Office for Europe

10 Yenilenen Dots Yaklaşımı
Bilinen 5 elemanlı paket birinci madde kabul ediliyor ve: 2- HIV-TB, MDR-TB ve diğer özel zorluklara yönelmek - TB/HIV ikiz enfeksiyonu - DOTS-plus - Risk grupları yönetimi 3- Sağlık sisteminin güçlendirilmesine katkıda bulunmak 4- Tüm sağlıkçıları angaje etmek 5- Hastaları ve toplulukları güçlendirmek 6- Araştırmayı teşvik etmek ve desteklemek

11 Dünya 2008 TB Raporu Prevalans İnsidans (yayma +)
62 (yüzbinde) Prevalans 219 (yüzbinde) İnsidans (tüm olgular) 139 (yüzbinde) Mortalite 25 (yüzbinde)

12 Tahmini olgu sayıları (2006)

13 Tahmini yeni olgu TB sayıları (2006)
Estimated number of new TB cases (all forms) No estimate 0–999 1000–9999 10 000–99 999 – or more The boundaries and names shown and the designations used on this map do not imply the expression of any opinion whatsoever on the part of the World Health Organization concerning the legal status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers or boundaries. Dotted lines on maps represent approximate border lines for which there may not yet be full agreement.  WHO All rights reserved

14 Tahmini TB yeni olgu insidans (2006)
Estimated new TB cases (all forms) per population No estimate 0-24 25-49 50-99 300 or more The boundaries and names shown and the designations used on this map do not imply the expression of any opinion whatsoever on the part of the World Health Organization concerning the legal status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers or boundaries. Dotted lines on maps represent approximate border lines for which there may not yet be full agreement.  WHO All rights reserved

15 Bildirilen olgu sayıları (2006)

16 Bildirilen TB olgu hızları (2006)
Notified TB cases (new and relapse) per population No report 0–24 25–49 50–99 100 or more The boundaries and names shown and the designations used on this map do not imply the expression of any opinion whatsoever on the part of the World Health Organization concerning the legal status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers or boundaries. Dotted lines on maps represent approximate border lines for which there may not yet be full agreement.  WHO All rights reserved

17 Altı bölgeden 134 ülkenin TB insidans hızlarındaki tahmini degisikliklerin sıklık dagılımı, 1997–2006

18 Tahmini TB insidans hızlarındaki gidisat (mor çizgi), ve insidans hızlarındaki yıllık degisim (kırmızı çizgi), 9 bölge, 1990–2006

19 Tahmini TB insidans hızlarındaki gidisat (mor çizgi), ve insidans hızlarındaki yıllık degisim (kırmızı çizgi), 9 bölge, 1990–2006

20 Afrika yüksek HIV bölgesinde bulunan genel popülasyondaki tahmini HIV prevalansı ve TB olgu hızındaki yıllık degisimler (%), 1990–2006 Changes are always relative to the preceding year. Estimates of HIV prevalence are from UNAIDS (personal communication)

21 % 70 olgu bulma oranı hedefine dogru ilerleme
(a) Open circles mark the number of new smear-positive cases notified under DOTS 1995–2006, expressed as a percentage of estimated new cases in each year. The solid line through these points indicates the average annual increment from 1995 to 2000 of about new cases, compared to the average increment from 2000 to 2006 of about cases. Closed circles show the total number of smear-positive cases notified (DOTS and non-DOTS) as a percentage of estimated cases. (b) As (a), but for all new cases (excluding relapse cases).

22 Şekil üzerindeki sayılar binle çarpıldığında olgu sayılarına ulaşılır
Bölgelere göre DOTS (koyu renk) ve DOTS dışı (açık renk) tahmini olgu yakalama oranları, 2006 (a) Yeni yayma (+) (b) Tüm yeni olgular 9.1 11 0.1 33 39 91 0.1 10 10 3.2 5.7 18 114 662 939 1686 1174 1109 179 278 549 212 132 100 Şekil üzerindeki sayılar binle çarpıldığında olgu sayılarına ulaşılır

23 Bölgelerde DOTS programı ile yayma (+) olgu bulma oranları, 1995–2006

24 HBC ülkeleri (açık renk) ve Dünya’da (koyu renk) DOTS uygulanan bölgelerdeki olgu bulma oranları, 1995–2006

25 Yayma (+) olgu sayısındaki küresel artışa DOTS altındaki HBC ülkeleri tarafından yapılan katkılar, 2005–2006

26 Tahmini küresel prevalans, mortalite ve insidans hızları, 1990–2006
Prevalence Mortality Incidence

27 8 HBC ülkesinde DOTS programı tarafından saptanamayan yayma (+) TB olgularının dağılımı, 2006
10 7.7 6.3 4.2 4.1 3.6 3.4

28 DOTS’un yaygınlaşması

29 Bölgelere göre DOTS

30 Başarısız tedavi edilen hastaların bölgelere göre sonuçları, 2005 kohortu
DOTS DOTS dışı 82

31 HIV (+) ve HIV (-) TB hastalarının tedavi sonuçları, 2005 kohortu
Yayma + (47 ülke verisi) Yayma – ve Akc. dışı (42 ülke verisi) Tekrar tedavi (25 ülke verisi)

32 2006’da DOTS durumu: hedefe ulaşan ülkeler
99 countries reported treatment success rates 70% or over and DOTS detection rates 50% or over 32 countries (including 2 countries out of range of graph) have reached both targets.

33 HBC ülkelerinde DOTS’ta ilerleme, 2005-2006

34 Bölgelere göre tahmini TB prevalansı (a) ve ölüm oranları (b), 1990 – 2006 arasındaki değişim, 2015 hedefi ve projeksiyonu ile karşılaştırma (a) TB prevalansı ( nüfusta) (b) TB ölüm oranı ( nüfusta)

35 Yeni TB olgularında tahmini HIV prevalansı (2006)
HIV prevalence in TB cases, (%) No estimate 0–4 5–19 20–49 50 or more The boundaries and names shown and the designations used on this map do not imply the expression of any opinion whatsoever on the part of the World Health Organization concerning the legal status of any country, territory, city or area or of its authorities, or concerning the delimitation of its frontiers or boundaries. Dotted lines on maps represent approximate border lines for which there may not yet be full agreement.  WHO All rights reserved

36 HIV pozitif TB olgularının cografi dagılımı, 2006
For each country or region, the number of incident TB cases arising in people with HIV is shown as a percentage of the global total of such cases. AFR* is all countries in the WHO African Region except those shown separately; AMR* excludes Brazil; EUR* excludes the Russian Federation; SEAR* excludes India.

37 Tahmini TB insidans hızı en yüksek 15 ülke ve eslik eden HIV pozitif TB insidans hızları, 2006

38 ÇİD-TB (MDR-TB) Dünyada 50 milyon kişi MDR-TB ile enfekte ;
2006 yılında 9 milyon TB hastasının % 4,8’i MDR-TB “ MDR-TB hastası” WHO 2008 TB report

39 ÇİD-TB (MDR-TB) Dünya nüfusunun %20’sini temsil eden bir sürveyans çalışması %0-57 arası en az bir ilaca direnç ÇİD Rusya %13,7 Özbekistan %13,2 Estonya %12,2 Çin %7,8-10,4 An expanded DOTS Framework. WHO/CDS/TB 2002

40 ÇİD-TB (MDR-TB)

41 Sıcak noktalar!

42 Gelişmeler - Sorunlar 2006’da TB insidansındaki artış durdu
DOTS yaygınlaştı %70 olgu yakalama, %85 kür hedefine yaklaşıldı İlaç temini ve DSÖ desteği belirgin Ölüm oranları hızla düşüyor Yeni aşı ve ilaç çalışmaları umut verici Yayma (+) olgunun tedavisi: En ucuz ve etkili kontrol Koruyucu tedavi: pahalı

43 Gelişmeler - Sorunlar Afrika (sahra güneyi) TB artışı sürüyor
HIV-TB birlikteliği artarak devam ediyor MDR ile mücadele yeterli değil XDR? Rusya ve eski Sovyetler Birliği ülkeleri sorun Mevcut stratejiler çözüm üretemiyor Berlin Deklarasyonu (Ekim 2007)

44 Global Plan 2005-2015 DOTS-Expansion:28 milyon hasta tedavi edilecek
DOTS-Plus: hasta tedavi edilecek İnsidansda düşüş: Avrupa%8, WP %10 2015’de ölüm oranları yarıya düşecek Erken tanı ile bulaşmayı önlemek ve olgu bulma oranını yükseltmek ile insidansda düşüş sağlanabilir

45 Türkiye’de tüberkülozun durumu

46 TÜRKİYE’DE TÜBERKÜLOZ EPİDEMİYOLOJİK VERİLER
Veriler yeterli değil.! İhbar-kayıt sisteminde sorunlar TB formlarının WHO/IUATLD formatlarında olmaması Ulusal düzeyi yansıtacak araştırma eksikliği

47

48 Türkiye’de verem savaşı dispanserlerine 2006’da kayıt edilen hasta sayıları
Toplam hasta : Olgu hızı : 28 / nüfus Yeni olgular : Tedavi görmüşler : Erkek hastalar : Kadın hastalar :

49 DSÖ-İnsidansa göre ülkeler
< Yüzbinde : Yüzbinde : > Yüzbinde 100 : Düşük insidans Orta insidans Yüksek insidans

50 Tahmin edilen TB olgu sayılarına göre ülke sıralaması
1. Hindistan 2. Çin 3. Endonezya 4. G.Afrika 5. Nijerya 6. Bangladeş 7. ... 8. ... 47. Ruanda 48. Burkino Faso 49. Özbekistan 50. Türkiye 51. Kamerun 52. Nijer Global TB Control WHO Report 2008

51 TB insidans hızına göre ülke sıralaması (100 000’de)
1. Swaziland 2. G.Afrika 3. Cibuti 4. Namibya 5. Lesota 6..… 7.... 8.... 103. Portekiz 32 104. İspanya 30 105. Makedonya 29 106. Türkiye 29 107. Polonya 26 108. Polinezya 26 109. Venezuella 25 Global TB Control WHO Report 2008

52 Tarihi süreç 1950 öncesine ait sağlıklı veri yok
1900’lerin başında insidans hızı yüzbinde ? 1960’lardan sonra hızlı bir düşme arası duraklama gönüllü çalışmalar 2006 resmi DOTS TUTSA (Türkiye Ulusal TB Sürveyans Araştırması)

53 Türkiye’de TB insidansının seyri
Toraks Derneğinin kuruluşu VS’ın daire başkanlığına düşürülmesi İlk DGT çalışması Resmi DGT uygulamsı VSD’lerin Kuruluşu - BCG kampanyısı

54 Türkiye’de TB olgu hızı, (100.000 nüfusta)

55 TB’li asker hastalarda yıllara göre sonuçlar
% Çiftçi F . Solunum Dergisi 2008

56 2006 yılı bölgelere göre tüberküloz olgu hızları (100
2006 yılı bölgelere göre tüberküloz olgu hızları ( nüfusta), VSD kayıtları

57 Verem savaşı dispanserlerine 2006 yılında kayıt edilen yeni olgularda illere göre olgu hızı

58 TB’li asker hastaların memleketlerine göre dağılımı (2000-2004)
0-10 10-25 25-50 50-100 >100 Ortalama yıllık olgu sayısı / İl nüfusu (10 milyonda) Çiftçi F. Toraks Dergisi 2006

59 TB’li asker hastaların oturdukları yere göre dağılımı (2000-2004)
0-10 10-25 25-50 50-100 >100 Ortalama yıllık olgu sayısı / İl nüfusu (10 milyonda) Çiftçi F. Toraks Dergisi 2006

60 Kişi başına düşen milli gelir (2000 yılı)
>5000 <500 (x1000TL) Çiftçi F. Toraks Dergisi 2006

61

62

63 Türkiye’de verem savaşı dispanserlerine 2006’da kayıt edilen hastalarda bakteriyoloji
AKCİĞER TB : Mikroskopi yapılan : (%84,3) Mikroskopi pozitif : (%61,9) Kültür yapılan : (%55,7) Kültür pozitif : (%44,9) İlaç duyarlılık testi yapılan : Çok ilaca dirençli : (%5,1)

64 Yeni olgu akciğer TB hastalarında mikroskopik tetkik, 1996-2006.

65

66 Verem savaşı dispanserlerine 2006’da kayıtlı akciğer dışı TB hasta sayıları
Plevra : 2.676 Ekstratorasik LAP : 1.668 İntratorasik LAP : 293 Gastrointestinal : 334 Genitoüriner : 313 Menenjit, merkezi sinir s. : 168 Vertebra : 173 Vertebra dışı kemik/eklem : 226 Milier : 157 Diğer : 426

67 %0 % % %60 % %100

68 Nakil giden hastalar, ülke genelinde 2005 ve 2006’da başka bir dispanserde kaydı bulunmayanlar ya da yurtdışına gidenler olduğundan bunların da tedavi sonucu bilinmemektedir. Devam: tedavisi 12 ayda hala devam edenlerdir.

69 Türkiye’de TB mortalitesi
204 55 20 Türkiye’de TB mortalitesi Ölüm nedenleri sırası;

70 Türkiye’de TB enfeksiyon prevalansı
Nüfus BCG’li sayı (%) (%25) (%64) BCG’siz PPD (-) sayı (%) (%19) (%11) BCG’siz PPD (+) sayı (%) (%56) (%25) Yıl

71 Türkiye’de TB enfeksiyon prevalansı
1996 yılında askeri birliklerde yapılan çalışma; 38724 erkek arasında, BCG skarı olmayan 2425 kişinin %18.7’sinde 10 mm’nin üzerinde PPD skarı ölçülmüştür. T.C.Sağlık Bakanlığı, Verem Savaşı Daire Başkanlığı, 1996

72 Türkiye’de TB ilaç direnci
Türkiye de ülkeyi temsil eden bir çalışma yok. !! (Göğüs Hastanesi) Primer MDR-TB : 3 % Sekonder MDR-TB: 21% (1) (TB Dispanserleri) Primer MDR-TB:%3.1 Sekonder MDR-TB: 18.8% (2) (1).Tahaoglu K Tubercle and Lund Disease 1994 (2).Kılıçaslan Z .Eur J Clin Microbiol Infect Dis 2002

73 Türkiye’de Verem Savaşı Raporu 2007

74 Türkiye’de Verem Savaşı Raporu 2007

75 İstanbul Türkiye’nin olgularının ¼’ünden fazlası
En fazla MDR görülen ve tedavi edilen TB yatak sayısının yarıdan fazlası Asker hastaların 1/3’ü Yabancı TB olgularının çoğu HIV olguları Yoğun nüfus-trafik, İç-dış göç, işsizlik, dengesiz gelir dağılımı Bekar işçiler, kötü hijyen, tekstil, cam sanayi

76 İstanbul’da TB hasta sayısı
Kılıçaslan Z, Sarımurat N..Toraks Derneği. 7.Kong.

77 İstanbul’da TB insidansı (n/100.000)
Kılıçaslan Z, Sarımurat N..Toraks Derneği. 7.Kong.

78 İstanbul 2006’da DOTS başladı 2005’de 6336 toplam olgu,
5886 yeni olgu saptandı Yüzbinde 55,9 insidans hızı 4667 Akc TB %86 yayma yapılmış, %61 yayma (+) %52 kültür yapılmış, %45 kültür (+) 2007 raporu

79 Başarılar - Sorunlar DSÖ kriterlerini tutturduk
Resmi TB raporu yayınlanıyor TUTSA verileri 2006’da DOTS’a resmen başlandı Mikrobiyolojik tanı arttı ÇİD hasta sayısında düşme var İstanbul’da ciddi bir uğraş başladı İnsidans düşüyor Kronik olgu sayısında azalma var

80 Başarılar - Sorunlar Sağlıkta dönüşümde TB’nin yeri Aile hekimliği
Performans Tecrübeli personel kaybı Eldeki alt yapıyı etkin bir şekilde kullanamama Risk grupları?

81 Beklentiler Türkiye; Güçlü bir alt yapı Tarihi geçmiş Yetişmiş insan gücü Bilimsel potansiyel TB ile savaşta yakın bir gelecekte çok daha iyi bir yerde olacaktır

82 Teşekkürler…