1) Eşyalar yerleştirilince, otobüse yolcular da bindi 1) Eşyalar yerleştirilince, otobüse yolcular da bindi. Şoför beklemeksizin kontağı açtı. O sırada oto­büs yazıhanesinden biri fırladı. Otobüse koşuyor­du; soluk soluğa yetişti. Önümüzdeki tek boş ye­re oturdu. Çevresindekileri selamladı. Otobüsteki herkesi tanıyordu anlaşılan. Bu parçada bileşik zamanlı kaç fiil vardır? A)1 B)2 C)3 D) 4

ÇÖZÜM: Basit zamanlı bir fiile idi, ise, imiş ekeylemlerin-den biri getirilerek bileşik zamanlı fiil yapılır. Buna göre parçadaki çekimli fiiller: "bindi, açtı, fırladı, yetişti, oturdu, selamladı, koşuyordu ve tanıyor”-du-dur”. Bu fiillerden sadece "koşuyordu ve tanı­yordu" bileşik zamanlıdır. Doğru cevap (B) seçeneğidir.

2)Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "etmek" söz­cüğü yardımcı eylem olarak kullanılmamıştır? A) Bu konuda ona ancak sen yardım edebilir­sin. B) Evde yoktuk; misafirlerimizi yolcu etmeye gitmiştik. C) Bu ödülü çoktan hak ettiğini o da biliyordu. D) Bu tablo sence on milyon lira eder mi?

ÇÖZÜM: "Etmek" sözcüğü, cümlede kendinden önce ge­len ad soylu bir sözcükle birleşerek bir anlam taşırsa bileşik eylem yapar. Ad soylu sözcükle ilgi kurmadan bir eylem bildirirse tek başına esas fiil olur. A da "yardım etmek", B de "yolcu etmek", C de "hak etmek" bileşik eylem oluşturmuş ve yardımcı eylem olarak kullanılmıştır. Ancak D de "değer, tutar" anlamında kullanıldığı için yardımcı eylem olarak kullanılmamıştır. Doğru cevap (D) seçeneğidir.

3)Anlattıkları şeylerin niteliğine göre fiiller, kılış fiilleri (almak, taşımak, kazmak... gibi), durum fiilleri (yatmak, susmak, durmak... gibi), oluş fiilleri (doymak, uzamak, kararmak... gibi) diye adlandı­rılır. Aşağıdakilerden hangisinde, yukarıda sözü edilen fiillerin tümü örneklendirilmektedir? Anlattıkları şeylerin niteliğine göre fiiller, kılış fiilleri (almak, taşımak, kazmak... gibi), durum fiilleri (yatmak, susmak, durmak... gibi), oluş fiilleri (doymak, uzamak, kararmak... gibi) diye adlandı­rılır. Aşağıdakilerden hangisinde, yukarıda sözü edilen fiillerin tümü örneklendirilmektedir? A) delmek, dizmek, ezmek B) solmak, susmak, acımak C) ağlamak, oturmak, büyümek D) atmak, kalkmak, sararmak

ÇÖZÜM: A seçeneğindeki bütün fiiller nesne aldığı için kılış bildirmektedir. B de "susmak" iradeye bağlı ger­çekleştiği için durum, "solmak ve acıkmak" irade dışında gerçekleştiği için oluş bildirmektedir. C deki "ağlamak, oturmak" durum bildirmektedir, "büyümek" ise oluş bildirmektedir. D seçeneğinde ise "at­mak" eylemi nesne aldığı için kılış; "kalkmak" ey­lemi iradeye bağlı gerçekleştiği için durum; "sararmak" nitelikte değişiklik anlattığı için oluş bil­dirmektedir. YANIT:D

4) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde, fiile eklenen ‘–mış’, ‘-miş’ , -muş eki cümleye "başkasından du­yulma, aktarılma" anlamı katmaktadır? A) Az ışıkta okuyorsun gözlerin kanlanmış. B) Çok yorulmuşsun dinlenmen gerek. C) Soğuktan dudakların çatlamış; biraz krem sür. D) Ayşe dün sinemaya gitmiş; ama filmi beğenmemiş.

ÇÖZÜM: -mış ekinin asıl işlevi "başkasından duyulma, aktarmakdır. A da gözün kanlanmış olduğuna, C de dudakların çatlamış olduğuna bizzat şahit olunmuştur. B de yorgunluk, kişinin halinden an­laşılmaktadır. Ancak D de Ayşe'nin sinemaya gittiği başkasından duyulmuş, aktarıl­mıştır. Doğru cevap (D) seçeneğidir.

5)”Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur 5)”Dağ dağa kavuşmaz, insan insana kavuşur.” Atasözündeki her iki fiilin için de aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A)Geniş zamanla çekimlenmiştir. B)İkinci tekil kişiye göre çekimlenmiştir. C)Olumlu fiildir. D)dilek kipiyle çekimlenmiştir.

ÇÖZÜM: “Kavuşmaz” fiili olumsuz, “kavuşur” fiili olumludur.Bu fiillerhaber kipi, geniş zaman, üçüncü çoğul kişiye göre çekimlen-miştir.Bu durumda her iki fiil için de A seçeneğinde verilen “Geniş zamanla çekimlenmiştir.” bilgi doğru olur. YANIT:A

6)Aşağıdaki cümlelerden hangisi yüklemi diğerlerinden farklı bir kiple çekimlenmiş bir fiildir? A)Şu mahkumu hemen hücresine götürün. B)Ağır çuvalı sen taşı. C)Saat altıya kadar beklemelisin. D)Erzakları tepeye çıkarın.

ÇÖZÜM: “Götürün, taşı, çıkarın” fiilleri emir kipi ile çekimlenmiştir.”Beklemelisin” fiilleri ise gereklilik kipi ile çekimlenmiştir.

7)Aşağıdaki dizelerin hangisinde yüklem gereklilik kipindedir? A) Çınar yeşili sundurmamda Bakmalıyım ayçiçeği tarlasına B) Akça kavaklar ıslanırken Örter bizi güz ananın yaprakları C) İşte duruyor bir çocuk Mürdüm eriği gözleriyle D) Bir yüce dağdan bir yüce dağa Dikmişim ışıklı direklerimi

ÇÖZÜM: Gereklilik kipi, fiile eklenen "-malı, -meli" ekiyle çekimlenir. B seçeneğinde yüklem "örter" geniş zaman, C seçeneğinde yüklem "duruyor" şimdiki zaman, D seçeneğinde yüklem "dikmişim" duyu­lan geçmiş zamanla çekimlenmiştir. A seçeneğinde ise "bakmalıyım" gereklilik ki­piyle çekimlenmiş yüklemdir. YANI:A

8)Aşağıdaki cümlelerin hangisinde eylem, istek kipindedir? A) Yarın sabah erken kalk. B) Ödevlerinizi zamanında yapınız. C) Bugün İngilizce çalışalım. D) Bu güzel havada biraz yürümeliyim.

ÇÖZÜM: Gereklilik kipi, fiile eklenen "-malı, -melı" ekiyle çekimlenir. B seçeneğinde yüklem "örter" geniş zaman, C seçeneğinde yüklem "duruyor" şimdiki zaman, D seçeneğinde yüklem "dikmişim" duyu­lan geçmiş zaman eki ile çekimlenöiştir. A seçeneğinde ise "bakmalıyım" gereklilik ki­piyle çekimlenmiş yüklemdir. YANIT: A.

9)Aşağıdakilerin hangisinde eylemin kipinde bir anlam kayması olmuştur? A) Pazar günü gelmeye çalışacağım. B) Sabahları erken kalkmayı seviyorum. C) Yağmur yağdığı için gelememiş. D) Söz verdi, yarın buraya uğrayacak.

ÇÖZÜM: Bir kip ekinin kendi anlamının dışında, başka bir kip eki yerine kullanılmasına anlam kayması de­nir. Buna göre seçenekleri incelersek, A seçene­ğinde "çalışacağım" eyleminde anlatış önce iş gelecekte olduğu için anlam kayması olmamıştır. C seçeneğinde, "gelememiş" eylemi duyulan geçmiş zamanla çekimlenmiş, iş de önceden yapıldığı için anlam kayması olmamış. D seçeneğin­de, "uğrayacak" eyleminde konuşma önce iş sonra yapılacağı için anlam kayması olmamış.Ancak B seçeneğinde "seviyorum" ey­lemi şimdiki zamanla çekimlenmiş; fakat cümlede "her zaman" anlamı vardır. Yani şimdiki zaman, geniş zaman bildirecek şekilde kullanılmıştır. Buna da anlam kayması denir. YANIT:B

Anneleri yaramazlık yapan çocuklara söylendi. 10)Bu cümlenin yüklemiyle aşağıdaki cümleler­den hangisinin yüklemi arasında çatı yönün­den benzerlik vardır? A) Toplantıda önemli kararlar alındı. B) Bayram bu yıl daha coşkulu kutlandı. C) Okul arkadaşlarını karşısında görünce çok sevindi. D) Üyelere verilen kartların tümü yenilendi.

ÇÖZÜM: Örnek cümledeki "söylendi" yüklemi, dönüşlü bir fiildir. Çünkü söyleme eylemini yapan "anneleri", bu eylemden etkilenen de yine "anneler”dir. A, B ve D seçeneklerindeki "alındı, kutlandı, yenilen­di ve okundu" yüklemleri edilgen çatılı fiillerdir. C seçeneğindeki "sevindi" fiili ise dönüşlüdür. Çün­kü eylemi yapan ve eylemden etkilenen aynı kişi­dir. Doğru cevap (C) seçeneğidir.

1. Son günlerde havalar iyice soğudu. 2:Sessizce yerine oturdu. 3 1.Son günlerde havalar iyice soğudu. 2:Sessizce yerine oturdu. 3.Hızlı hızlı konuşmaya başladı. 4.Bademler de çiçek açtı. 11)Yukarıdaki cümlelerin hangilerinin yüklemi oluş bildirmektedir? A)1 – 2 B)2 – 3 C)3 – 4 D)1 - 4

ÇÖZÜM: Oluş fiilleri bir durumdan başka bir duruma geçmeyi anlatır.Doğa olayları gibi ‘Soğuduğu’ ve ‘çiçek açtı’ fiilleri oluş fiilleridir. YANIT:C

12)Aşağıdakilerden cümlelerin hangisinin eylem kipinde zaman kayması yoktur? A)Onu son kez bir gün önce görüyorlar. B)Akşama babam geliyor. C)Minik avuçlarıma serçeler konuyor. D)Yatmadan önce mutlaka kitap okuyor.

ÇÖZÜM: Görüyorlar(görmüşler), geliyor(gelecek), okuyor(okur), fiillerinin eylem kiplerinde zaman kayması olmuştur.”Konuyor” fiilinde ise zaman kayması yoktur. YANIT:C

13)Aşağıdaki cümlelerin hangisinin yüklemi ek fiil almıştır? A)Kalbimi yumuşatan onun çaresizliğidir. B)Onunla ilk defa dün görüştüm. C)Aradığınız adam şimdi buradan geçti. D)Gece yarısı eve varabildik.

ÇÖZÜM: B; C, D seçenekleri fiildir ve basit zamanlıdır.Ancak A seçeneğindeki “çaresizliğidir” adı “-dir” ek fiilini alarak cümlenin yüklemi olmuştur. YANIT:A