ANNE VE YENİDOĞAN SAĞLIĞI

AMAÇ Anne ve yenidoğan sağlığının durumu ve Anne ve yenidoğan ölümlerinin nedenleri hakkında bilgi artırmak

DÜNYA DA ANNE VE BEBEK SAĞLIĞININ DURUMU Dünya sağlık örgütü ve UNICEF raporlarına göre;dünyada her gün 1.400,bir yılda ise 529.000 kadının obstetrik nedenler yüzünden öldüğü tahmin edilmektedir.(yüzbinde 400) Bu ölümlerin %99’u gelişmekte olan ülkelerde meydana gelmektedir. Gelişmekte olan ülkelerdeki kadınların sadece %58’i sağlık personeli yardımıyla ve sadece %40’ı bir sağlık merkezi veya hastanede doğum yapmaktadır.

DÜNYA DA ANNE VE BEBEK SAĞLIĞININ DURUMU 2005 Dünya sağlık raporuna göre, 5 yaş altındaki 11 milyon çocuk önlenebilir hastalıklar nedeniyle ölmektedir. Bunların 4 milyonu yaşamlarının ilk bir ayı içinde ölen bebeklerdir.(neonatal ilk 28 gün) Yenidoğan ölümlerinin 3.4 milyonu yaşamlarının ilk bir haftasında olmaktadır.(erken neonatal)

ÜLKEMİZ DE DURUM Ülkemiz de yılda 1.780.000 gebelik meydana gelmekte,bunların 1.378.000’i canlı doğum olarak sonlanmaktadır. Her 100.000 canlı doğuma karşılık 19.4 anne ölümü olmaktadır.(2008 UAÖÇ) Her yıl yaklaşık 270 anne gebelik,doğum ve doğum sonrası komplikasyonlar nedeniyle yaşamını yitirmektedir.

ÜLKEMİZ DE DURUM 1997-1998 %00 70 2005-2006 %00 28.5 2007 AÖO %00 21.3 1997-1998 %00 70 2005-2006 %00 28.5 2007 AÖO %00 21.3 2008 AÖO %00 19.4 2009 AÖO %00 18.4 2010 AÖO %00 16.4 2011 AÖO %00 14.8

ÜLKEMİZ DE DURUM 2009 neonatal %0 10 2009 bebek %0 13.1

İLİMİZDE DURUM ANNE ÖLÜMLERİ 2005 ;0 2006 ;1 anne ölümü %0014.3 Türkiye %00 28.5 2007 ;3 anne ölümü %00 40.9 Türkiye %00 21.3 2008 ;1 anne ölümü %00 13.5 Türkiye %00 19.4 2009 ;1 anne ölümü %00 13 Türkiye %00 18.4 2010 ;5 anne ölümü %00 54.7 Türkiye %00 16.4 2011 0 2012 0

İLİMİZDE DURUM BEBEK ÖLÜMLERİ 2004; %0 11.6 Türkiye: %0 29 2005; %0 13.5 2006; %0 11.7 2007; %0 8.6 2008; %0 10.8 Türkiye: %0 17 2009; %0 16.2 Türkiye: %0 13.1 2010; %0 11.9 Türkiye: %0 10 2011; %0 10.5 Türkiye: %0 9.1

Anne ve bebek ölümlerinin birçoğunun önlenebileceği de dikkate alındığında, acil obstetrik bakım hizmetlerinde kalite iyileştirilmesi çalışmalarına gereksinim olduğu açıktır. Acil obstetrik bakım hizmetlerinin,günde 24 saat,haftada 7 gün kesintisiz ve en yüksek etkinlikle sunulması için yeniden yapılandırılmasına,ekip anlayışı içinde hizmet vermelerinin sağlanmasına gereksinim vardır.

ANNELER BEBEKSİZ, BEBEKLER ANNESİZ KALMASIN Bu projenin amacı,kadın sağlığını geliştirmek üzere anne ve bebek ölümlerinin ve sakatlıklarının azaltılması için AOYB hizmetlerinin güçlendirilmesi ve kalitesinin arttırılmasıdır.

ANNE VE BEBEK ÖLÜMLERİNİ İZLEME PROGRAMI AMAÇ Tüm anne ve bebek ölümlerini tespit etmek ve nedenlerini belirleyerek önlenebilir nedenler ile meydana gelen ölümlerinin önlenmesi için uygun politikalar üreterek gerekli önlemleri almak

Bölgesel farklılıkları 2015’te tamamen ortadan kaldırmaktır. HEDEFİMİZ Anne ölümlerini 2012 yılı sonuna kadar yüz binde 15’in altına, 2014 yılına kadar yüz binde 10’nun altına indirmek Bölgesel farklılıkları 2015’te tamamen ortadan kaldırmaktır. 13 13

2000’lerin Türkiye’sinde Yılda 1.780.000 gebelik 402.000 düşük ve ölü doğum 1.378.000 canlı doğum 23.000 ölü doğum 178.000 Kendiliğinden Düşük 201.000 İsteyerek Düşük KAYNAK:TNSA

Doğum öncesi bakım hizmetlerinden yararlanma durumu (DÖB almayanlar) DOB yok %18.6 DOB yok % 7.8 TNSA 2003 TNSA 2008 DÖB DURUMU % 89.5 DR %2.5 EBE –HEMŞİRE % 8 DÖB ALMAMIŞ DÖB İZLEM SAYISI 1İzlem:4.3 2-3İzlem:13.8 4+ İzlem:73.7 Bilmiyor:0.4

Sunulan DÖB Hizmetleri Araştırma Kilo ölçümü Tansiyon ölçümü Kan testi İdrar tahlili Ultrason çekildi TNSA 2003 88.6 76.9 72.6 TNSA 2008 82.8 92.2 85.8 82.2 96.2

Doğumun Yapıldığı Yer TNSA 2008 69.6 20.1 9.7 0.6 Araştırma Kamu Sektörü Özel Sektör Evde Diğer TNSA 2008 69.6 20.1 9.7 0.6

Doğum Sırasında Yardım Araştırma Doktor Hemşire /ebe Geleneksel ebe Akraba/ Diğer Hiç Kimse TNSA 2008 64.1 27.2 3.6 4.3 0.8

Doğum Sonrası Bakım TNSA 2008 81.7(anne) 88.0(bebek) 2.8(anne) Araştırma Doktor Hemşire Ebe Diğer DSB Almamış TNSA 2008 81.7(anne) 88.0(bebek) 2.8(anne) 0.9(diğer) 15.5(anne) 11.1(bebek)

Türkiye’de her gün bir anne ölüyor

Ölen annelerin önemli bir kısmı doğum öncesi ve doğum sonrası bakım hizmetlerinden yararlanmamıştı

TANIMLAR Anne ölümü: gebeliğin süresine bakılmaksızın,kadının gebe iken yada gebeliğin sona ermesini izleyen 42 gün içerisinde,kazadan kaynaklanmayan,gebelik veya gebeliğin idaresiyle ilgili olan veya bunların ağırlaştırdığı herhangi bir nedenle ölmesidir.

TANIMLAR II Anne ölümleri kapsamı:2 ana gruba ayrılıyor. Doğrudan anne ölümleri Dolaylı anne ölümleri

Doğrudan anne ölümü Gebelik,doğum ve doğum sonrası dönemde obstetrik komplikasyonlardan,yapılan tıbbi müdahalelerden,ihmallerden,yanlış tedavilerden veya bunların birbirlerini etkilemesinden kaynaklanan ölümlerdir.

Dolaylı anne ölümü Daha önceden gebede var olan veya gebelik sırasında meydana gelen,gebeliğe bağlı olmayan ancak gebeliğin fizyolojik etkisi ile artan nedenlerden meydana gelen ölümlerdir.(sıtma,kalp has.)

Gelişmekte olan ülkelerde yapılan çalışmaların sonuçlarına göre: Anne ölümlerinin başlıca nedenleri: Ciddi kanama,enfeksiyon,toksemi,engellenmiş eylem ve sağlıklı olmayan koşullarda gerçekleşen düşüklerdir. Yenidoğan ölümlerinin başlıca nedenleri: gebelik sırasında yetersiz doğum öncesi bakım,doğum sırasında yanlış uygulamalar,hipotermi, enfeksiyonlardır.

ÖLÜM NEDENLERİ %24.9 kanamalar %18.4 hipertansif bozukluklar %15.7 emboli, cerrahi nedenler % 4.6 enfeksiyonlar % 3.2 intiharlar

Doğrudan Nedenlerle Olan Anne Ölümleri YÜZDE 28 28

Dolaylı Nedenlerle Olan Anne Ölümleri YÜZDE 29 29

Anne Ölümünün Gerçekleştiği Dönem %37.0 Antepartum dönem (doğum öncesi) %8.9 İntrapartum dönem (doğum eylemi sırasında) %54.1 Postpartum dönem (doğum sonu)

ANNE ÖLÜMLERİNİN ÖNLENEBİLİRLİK DURUMU %61,2!!! ÖLEN HER 10 ANNEDEN 6’SI ŞU AN YAŞIYOR OLABİLİRDİ! UAÖÇ 2005

Anne Ölümlerindeki Gelişmeler (2006-2008) YÜZ BİNDE 32 32

Yaş Gruplarına Göre Dağılımı Anne Ölümlerinin Yaş Gruplarına Göre Dağılımı YÜZDE 33 33

Anne Ölümlerinin Gerçekleştiği Yer YÜZDE 34 34

Gebelik Haftasına Göre Anne Ölümleri YÜZDE 35 35

Önlenebilirlik Durumuna Göre Anne Ölümleri YÜZDE 36 36

ÖNLENEBİLİRLİK Ölümlerin nedenlerine bakıldığında yüksek teknoloji gerektirmeyen ekipman ve komplikasyon ile baş edebilecek eğitimli personelin doğuma katılması ile engellenebilir. Doğum hastane dışında bir yerde yapılsa bile 30 dak. İçinde antibiyotik,kan nakli ve acil sezaryen olanaklarının bulunduğu bir kuruma naklin mümkün olması halinde anne ölümleri çok büyük oranda azalacaktır.

Aob kapsamında anne ölümüne götüren süreçte öncelikle,Dünya Sağlık Örgütü’nün tanımladığı ve Sağlık Bakanlığı’nın da çalışmalarını planlamasında yol gösterici olan üç gecikme modeli üzerinde durmak gerekir.

ÜÇ GECİKME MODELİ 1.gecikme;Hizmeti almaya karar vermede yaşanan gecikmedir. Kadının statüsünün düşüklüğü,tehlike işaretleri ve bulguları konusunda yeterli bilgi sahibi olmaması,yanlış inanışlar gibi pek çok neden birinci gecikmeye yol açmaktadır.

ÜÇ GECİKME MODELİ 2.gecikme;hizmete ulaşmada yaşanan gecikmedir. ulaşımla ilgili sorunlar, ekonomik yetersizlikler ve yerel sağlık kuruluşlarının sayısının azlığı bu gecikme modeline yol açabilen nedenlerden bazılarıdır.

ÜÇ GECİKME MODELİ 3.gecikme;sağlık kuruluşunda uygun hizmet almada yaşanan gecikmedir. malzeme, personel eksikliği ve hizmet sunucuların kapasite eksikliği gibi nedenler olabilir.

BEKLENTİLERİMİZ Doğum öncesi bakım, doğum eylemi yönetimi, doğum sonrası bakım rehberlerinin doğum öncesi bakım ve doğum hizmeti veren tüm sağlık personelinin uygulaması protokollerde belirtilen sevk kriterlerinin özenle uygulanması, Normal doğum sonrası annenin 24 saatten önce taburcu edilmemesi, ilk 24 saatlik gözlemin doğum sonrası bakım yönetimi rehberindeki basamaklara uygun olarak yapılması Gebelerin erken tespitlerinin ve uygun haftalarda izlemlerinin protokollere uygun nitelikli bir şekilde yapılmasının sağlanarak antenatal bakım hizmetlerinin güçlendirilmesi

BEKLENTİLERİMİZ Annenin gerek gebe izlemi gerekse bu süreçte herhangi bir yakınma ile sağlık kuruluşuna başvurusunda tüm sistemik muayenesinin özenle yapılması, özellikle kardiyovasküler sistem hastalıklarının tanısal yaklaşımının sağlanması Sevkin zorunlu olduğu durumlarda optimum koşullarda güvenli sevkin gerçekleştirilmesi, sevk gerçekleştirilmeden önce iletişimin sağlanarak haber verilmesi Doğum öncesi mutlaka hemoglobin bakılması, normal doğum ve sezaryen ile doğumlarda ne kadar kan kaybı olduğunun operasyon notlarına kaydedilmesi, kan transfüzyonlarının hızlı ve etkin bir şekilde yapılmasının sağlanması

ANNE VE BEBEK ÖLÜMLERİNİ AZALTMAK… Engellenmiş anne ve bebek ölüm vakaları, hem illerimizin hem ülkemizin yüz akıdır. Sayıyı ve oranı düşürmek ulusal hedefimizdir. Engellenebilecek bir nedenle bir anneyi ya da bebeği kaybetmişsek oran düşük olmuş yüksek olmuş önemini kaybetmektedir. Anne ve bebek ölümlerini önlemedeki temel stratejimiz; nedeni belirlemek ve aynı veya benzer nedenlerle yeni anne ve bebek ölümü olmaması için tüm tedbirleri hemen almak/aldırmaktır. Anne ve bebek ölümleri programında esas olan, kişisel kusurların cezalandırılması değil, hizmet kusurlarının giderilmesi, hizmet kapasitesinin iyileştirilmesidir. 44

DEĞERLİ OLANLARI TESADÜFLERE BIRAKMAYALIM. ANNE VE BEBEKLER DEĞERLİDİR. DEĞERLİ OLANLARI TESADÜFLERE BIRAKMAYALIM.